گروه بورس- محبوبه مغانی: رشد و رونق بازار سرمایه، برخی از مدیران اقتصادی کشور را بر آن داشت تا با مطالعه اقتصاد سایر کشورها و روش‌های تامین مالی در آنها تشکیل بانکداری سرمایه‌گذاری را در دستور کار قرار دهند و به این واسطه به تامین مالی صرف از طریق بانک‌ها پایان دهند.
به واقع هجوم نقدینگی به بازار سرمایه و مدیریت آن توسط افراد حقیقی، بنا به اعتقاد کارشناسان خطری است که در کمین صاحبان این سرمایه‌ها نشسته است و نمی‌تواند منجر به ایجاد آرامش در خلق ثروت و افزایش آن شود. بر این اساس، تشکیل بانکداری سرمایه‌گذاری ضرورتی است تا در کنار مدیریت ثروت، از ورشکستگی و فروپاشی شرکت‌ها جلوگیری کند.
بانکداری سرمایه‌گذاری و جلوگیری از ورشکستگی و فروپاشی شرکت‌ها
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین در گفت‌وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد در اشاره به بانکداری سرمایه‌گذاری، از ادغام و تملیک شرکت‌ها و اصلاح ساختار آنها به عنوان دو محصول مهم بانکداری سرمایه‌گذاری نام برد.
وی در شرایطی از صنایعی همچون مخابرات، سلامت و دارو، انرژی، خدمات مالی، محصولات صنعتی، مصرفی و غذایی، الکترونیک، حقوقی و حسابداری، خودرو، حمل‌ونقل و در نهایت شیمیایی به عنوان صنایع جذاب برای ادغام و تملیک نام برد که ادغام این صنایع را به واسطه توسعه جغرافیایی سودآور، به عنوان کسب و کار جدید معرفی کرد.
وی در این میان انگیزه برای ادغام و تملیک را ناشی از توسعه مشتریان، محصولات جدید، تکمیل زنجیره ارزش و تجهیز سرمایه دانست و هرگونه اقدامی جهت انجام این امر را ناشی از استفاده از ذخایر انباشته‌شده برای دستیابی به توسعه بیشتر عنوان کرد؛ اگرچه در این میان امکان تامین مالی از طریق بدهی و اعتماد مصرف‌کنندگان به عنوان موتور رشد اقتصادی نیز می‌تواند منجر به توانمندسازی واحدهای ادغام شده، شود. علی سنگینیان در اشاره به فعالیت‌های اصلی بانک‌های سرمایه در جهان در سال ۲۰۱۲ گفت: ۴۶‌درصد از فعالیت‌های بانک‌های سرمایه‌گذاری در بازار بدهی، ۶ درصد در سهام و ۲۸ درصد در وام متمرکز شده است. در این میان ۲۰ درصد از فعالیت بانک‌های سرمایه‌گذاری به بحث ادغام و تملیک اختصاص یافته است. وی ادامه داد: این در حالی است که در خاورمیانه بانک‌های سرمایه‌گذاری تا سال میلادی گذشته پس از سهم ۳۴ درصدی در ارائه وام و تسهیلات، در بحث ادغام و تملیک از بیشترین فعالیت برخوردار بودند. مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین در این میان بحث ادغام و تملیک را در ایران مورد بررسی قرار داد و گفت: مشکلات قانونی، عدم شناخت از فرآیند کسب و کارهای خانوادگی و نگاه رقابتی به عنوان مسائلی است که بر سر راه این مبحث قرار گرفته‌اند. وی ادامه داد: اگرچه در این مساله هیچ گونه رقابت جهانی وجود ندارد، اما این امر نیز ناشی از عدم حضور مشاوران مجرب است.
سنگینیان به نقش شرکت‌های تامین سرمایه در بحث ادغام و تملیک اشاره کرد و گفت: این شرکت‌ها می‌توانند با بررسی شرایط صنعت و اقتصاد کلان و شناسایی هم افزایی‌ها در کسب و کارها، راه‌حل‌های حقوقی و مالیاتی را ارایه دهند.
وی از ارزش‌گذاری، انجام معامله و تامین مالی ادغام و تملیک به عنوان دیگر فعالیت‌های قابل ورود از سوی شرکت‌های تامین سرمایه یاد کرد.
وی در ادامه اظهارات خود به بررسی دلایل ورشکستگی شرکت‌ها پرداخت که این امر در ابتدا با کاهش نسبت حاشیه سود ناخالص شرکت‌ها و توسعه بیش از اندازه یا توسعه با سرعت بسیار بالا آغاز می‌شود. مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین اضافه کرد: ادامه این روند منجر به از دست دادن یک مشتری یا مشتریان کلیدی و در نهایت ارتباط ضعیف با مشتریان می‌شود.
وی بر پذیرش فناوری‌های نوین، صرف منابع مالی در تبلیغات به منظور افزایش تقاضا و سرمایه‌گذاری در کارکنان فروش و بازاریابی تاکید کرد که منجر به موفقیت در برآورد تقاضا یا دوره‌های رکود می‌شود؛ اگرچه به گفته وی در این میان نباید با صرف هزینه بیش از اندازه در بازاریابی و فروش، منجر به ایجاد بدهی‌های اضافی در شرکت شد.
سنگینیان درخصوص محصولات تولیدی شرکت‌ها نیز عنوان کرد: شرکت‌ها باید از کاهش قیمت و تخفیف بیش از حد پرهیز کنند، ضمن آنکه ارائه محصولات نامرغوب به مشتریان نیز از ارائه خدمات بهتر به آنها می‌کاهد و هزینه تولید را نیز افزایش می‌دهد.
وی از دست دادن مدیران کلیدی، دعاوی علیه شرکت، عدم سرمایه‌گذاری در توسعه محصول و عدم ورود به موقع محصولات به بازار را به عنوان دیگر عواملی یاد کرد که می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف و ورشکستگی شرکت‌ها شود.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین در ادامه اظهار کرد: افزایش ناکارآیی‌های پراکنده در تولید و توزیع و تبدیل آنها به مرور زمان به الگوی تکراری، شرایط را برای فروپاشی شرکت‌ها فراهم می‌آورد؛ در این میان نیز کیفیت محصولات رو به کاهش و موجودی انبار رو به افزایش می‌رود؛ در چنین شرایطی این شرکت‌ها با افزایش شکایت مشتریان و کسادی در بازار فروش مواجه می‌شوند. وی در ادامه بررسی وضعیت شرکت‌های در حال فروپاشی به کاهش نسبت حاشیه سود ناخالص و قرار گرفتن آنها در وضعیت نامناسب نقدینگی اشاره کرد که در نهایت با توجه به جدی‌تر شدن مشکلات تولید و توزیع، روند کاهشی کیفیت محصولات ادامه می‌‌یابد، به طوری که در کنار کاهش قابل ملاحظه حاشیه سود ناخالص، کسری مواد اولیه به مرور آشکار می‌شود.
سنگینیان اضافه کرد: در چنین شرایطی با به سقف رسیدن برداشت از خط اعتباری شرکت، بانک نیز به وضعیت مالی آن حساس می‌شود که درنهایت انتشار این اخبار در بازار، برخی از کارکنان توانمند شرکت را ترک کرده و برخی دیگر به جست‌وجوی شغل جدید می‌پردازند.
وی آخرین مراحل فروپاشی شرکت را شامل کاهش فروش و تجاوز برداشت از سقف از محل خطوط اعتباری آن، تراز موجودی نقدی منفی و مطالبه مبلغ نقدی مواد اولیه از سوی تامین‌کنندگان شرکت پیش از ارسال عنوان کرد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین در این میان آسیب‌شناسی، انتخاب راهکارهای مناسب و پیاده‌سازی آنها و یافتن منابع برای ادامه فعالیت شرکت تا زمان نتیجه بخشی برنامه اصلاح ساختار را مراحل اصلاح ساختار عنوان کرد.
بازار سرمایه را انتخاب کنیم
معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان نیز از تامین مالی به عنوان دغدغه اصلی صنایع و شرکت‌ها در سال‌های اخیر نام برد که منابع اصلی تامین مالی آنها را عمدتا بازار پول یعنی بانک‌ها و بازار سرمایه یعنی بورس تشکیل می‌دهند.
وی که از کشورهای ژاپن و آلمان به عنوان اقتصادهای بانک محور و از کشورهای آمریکا و انگلیس به عنوان اقتصادهای بورس محور یاد می‌کرد؛ افزود: در ایران حدود ۶۵درصد تشکیل سرمایه‌ای که در اقتصاد انجام می‌شود توسط سیستم بانکی و ۳۵ درصد سهم سایر عوامل از جمله بازار سرمایه است.
ابوالفضل شهرآبادی بانک محور شدن در ایران را ناشی از قدمت بیشتر بانک نسبت به بورس دانست و به عمر بیش از ۱۲۰ ساله اولین بانک ایرانی اشاره کرد، در حالی که بورس اوراق بهادار در کشور از عمری ۴۶ساله برخوردار است.
وی همچنین ادامه داد: از نظر جغرافیایی نیز بانک نسبت به بورس از گستره بیشتری برخوردار است.
وی به فرهنگ‌سازی بیشتر و وسیع‌تر بانک‌ها اشاره کرد که این امر در پی منابع بیشتر بانک‌ها و به واسطه اقتصاد دولتی و ضعف بخش خصوصی صورت گرفته است.
معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان با اشاره به تسهیل در امر تامین مالی بانکی در گذشته، ابراز کرد: امروزه با توجه به تجربه ناموفق بانک‌محوری و تجربه موفق دیگر کشورها در بازار محوری و وجود مزایای ویژه در بازار سرمایه باید به سوی این بازار حرکت کنیم. وی در بیان مزایای ویژه بازار سرمایه نسبت به بازار پول، عنوان کرد: تامین مالی در بازار سرمایه با حجم بسیار بالا و به صورت بلندمدت به راحتی امکان‌پذیر است، ضمن آنکه اصل بدهی در سررسید پرداخت خواهد شد و خریداران اوراق نیز از معافیت مالیاتی برخوردار خواهند بود.
شهرآبادی همچنین به مشارکت سرمایه‌گذاران خرد در تامین مالی شرکت‌ها اشاره کرد که در این میان امکان مدیریت نقدینگی برای بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری نیز وجود دارد، ضمن آنکه بازار سرمایه به عنوان ابزاری است که بانک مرکزی به واسطه آن به راحتی قادر به مدیریت حجم نقدینگی کشور خواهد بود.
وی همچنین با اشاره به تنوع ابزارهای تامین مالی متناسب با نیاز بنگاه‌ها، بر نظارت دقیق سازمان بورس بر محل و نحوه مصرف منابع تاکید کرد.
معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان در اشاره به نحوه تامین مالی در بازار سرمایه عنوان کرد: تامین مالی در بازار سرمایه می‌تواند بر مبنای سرمایه که همان افزایش سرمایه و تشکیل شرکت سهامی عام است صورت گیرد.
وی از انتشار انواع صکوک و اوراق مشارکت به عنوان روش دیگر تامین مالی در این بازار بر مبنای بدهی یاد کرد.
شهرآبادی از حفظ مالکیت، حفظ سود باقی مانده و ایجاد سپر مالیاتی به عنوان مزایای روش‌های مبتنی بر ابزارهای بدهی نام برد و به اوراق اجاره و مرابحه به‌عنوان ابزارهای بدهی در بازار سرمایه اشاره کرد که در انتشار این اوراق هیچ گونه محدودیتی در مورد میزان سرمایه بانی وجود ندارد. ضمن آنکه نیازی نیز به آورده بانی در طرح مورد نظر تامین مالی وجود ندارد.
وی ادامه داد: در انتشار این اوراق امکان کسب سود ناشی از افزایش قیمت دارایی در پایان دوره نیز وجود دارد.
به گفته وی، همچنین دارندگان این اوراق در صورت انتشار از معافیت مالیاتی برخوردارند.
معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان معافیت مالیاتی در این نوع از اوراق را ناشی از درآمد حاصل از فروش دارایی به نهاد واسط و تملک دارایی در سررسید اوراق عنوان و اظهار کرد: در صورت استفاده از روش‌های مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای دیگر نیازی به تضمین بازپرداخت اصل و نوع سرمایه وجود ندارد؛ ضمن آنکه افزایش نقدینگی پروژه نیز منجر به افزایش جذابیت برای وام‌دهندگان می‌شود.
وی در بیان عملکرد گذشته بازار سرمایه در حوزه تامین مالی ابراز کرد: ۳۵ درصد از تامین مالی در بازار سرمایه از طریق عرضه اولیه، ۳۲ درصد سلف و نسیه، ۲۵ درصد افزایش سرمایه، ۳ درصد از محل انتشار اوراق مشارکت، ۳ درصد نیز از محل تشکیل شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس و ۲ درصد از محل بازار سوم فرابورس صورت گرفته است.
شهرآبادی ادامه داد: با توجه به این عملکرد، در چشم‌انداز ترسیم شده برای تامین مالی از طریق ابزارهای جدید به واسطه بازار سرمایه، پیش‌بینی شده است که در ۵ سال آتی سهم افزایش سرمایه به ۳۱ درصد، ابزارهای مالی جدید ۲۵ درصد، سلف و نسیه ۲۱ درصد، عرضه اولیه ۱۲ درصد، بازار سوم فرابورس ۴ درصد، اوراق مشارکت ۴ درصد، شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس ۲ درصد و گواهی سپرده به یک درصد تغییر یابد.
وی به مقایسه تامین مالی از طریق بازار سرمایه و بانک پرداخت و گفت: در سال ۱۳۸۳ از طریق بازار بانکی ۶۰۸ هزار میلیارد ریال تامین مالی شده، در حالی که سهم بازار سرمایه تنها ۳۲ هزار میلیارد ریال بوده است که اگرچه سهم تامین مالی از طریق بازار سرمایه نسبت به بازار بانکی از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ روبه رشد بوده و به ۰۷/۱۱ درصد رسیده است، اما همچنان این بازار نسبت به بازار بانکی در زمینه تامین مالی در سایه قرار دارد.
معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان در این میان به قوانین سختگیرانه، عدم انعطاف‌پذیری در فرآیند تامین مالی و کوچک و جوان بودن شرکت‌های تامین سرمایه اشاره کرد که مانع از توسعه تامین مالی از بازار سرمایه شده است.
بر این اساس وی با تاکید بر شفاف شدن شرکت‌های سرمایه‌پذیر، به طولانی بودن فرآیند اجرایی در بازارسرمایه اشاره کرد، به طوری که در حال حاضر رویکرد قوانین و بخش‌نامه‌های سازمان بورس مبتنی بر حمایت از سرمایه‌گذار و محدود کردن سرمایه‌پذیر است.
وی در این میان با اشاره به ناهماهنگی بین سازمان بورس و بانک مرکزی ابراز کرد: در حال حاضر بازار سرمایه در تعداد و ویژگی‌های ابزارهای تامین مالی با محدودیت مواجه است، ضمن آنکه این تامین، تنها به بازارهای داخلی محدود شده است. اگرچه در این بین در بازار سرمایه با فقدان نهادهای مکمل مانند شرکت‌های رتبه‌بندی نیز مواجهیم. شهرآبادی در این میان پیشنهاد داد: برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه باید قوانین کل‌نگر باشند و در جزییات و طراحی روش تامین مالی شرکت‌های تامین سرمایه قدرت مانور داشته باشند.
وی همچنین بر رشد و توسعه شرکت‌های تامین سرمایه از نظر سرمایه، نیروی انسانی و تنوع خدمات تاکید کرد و گفت: در این میان باید ارتباطات بین‌المللی بازار سرمایه و نهادهای مالی توسعه یابد و نظارت واحدی بر بازارهای مالی (پول و سرمایه) کشور با افزایش هماهنگی آنها صورت گیرد.
افزایش سرعت تنوع ابزارهای تامین مالی و تنوع ویژگی ابزارهای تامین مالی دیگر پیشنهاداتی بود که از سوی معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان در این میان مطرح شد.