بلشویک‌ها و قیام جنگل
شب ۱۸ ماه مه ناوگان ولگا - خزر از باکو روانه دریا شد و در سپیده‌دم به نزدیکی انزلی رسید و گلوله‌باران غازیان را که محل استقرار آتشبار توپخانه و نیروهای پادگان نیرومند ۲۰۰۰ نفری سربازان انگلستان بود، آغاز کرد.
شب ۱۸ ماه مه ناوگان ولگا - خزر از باکو روانه دریا شد و در سپیده‌دم به نزدیکی انزلی رسید و گلوله‌باران غازیان را که محل استقرار آتشبار توپخانه و نیروهای پادگان نیرومند ۲۰۰۰ نفری سربازان انگلستان بود، آغاز کرد. همزمان، ناوشکن‌های شوروی در غرب رشت ظاهر شدند و در سمت شرق نیز سه ستون مشتمل بر «چندین هزار نیرو» تحت فرماندهی کوژانوف به ساحل انزلی حمله کردند. پیلایوف که بعدها نماینده نظامی مسکو در حکومت کوچک‌خان شد، شرح مفصل این اطلاعات را داده است. بنا به گزارش او، نیروهای کوچک‌خان در ۲۲ ژوئن به ۸۰۰۰ نفر رسیده بود که از میان آنها ۵۰۰۰ یا ۶۰۰۰ نفر سربازان و افسران شوروی بودند.
در ۱۹ مه، راسکولنیکوف - که فرماندهی یک ناوگان کوک در ولگا را برعهده داشت و هم او بود که همراه نیروهایش پا به انزلی گذاشت- به لنین تلگراف زد که «ماموریت جنگی... در دریای خزر به طور کامل به اجرا درآمد»، و در همان حال روزنامه پراودا - ۲۳ مه - اعلام کرد: «دریای خزر،‌ دریای شوروی است.»
مسکو عزم خود را برای هجوم به ایران بی‌طرف و مستقل جزم کرده بود یا لااقل باید حفظ ظاهر می‌کرد. به راسکولنیکوف چنین دستور داده شد: «نکته مهم این است که هیچ‌گونه سوءظنی در مورد تلاش (شوروی‌ها) برای فتح برانگیخته نشود» (از دستور تروتسکی)؛ «ما باید کاملا در سایه باشیم» و علاوه بر این «شما باید از طریق رادیو به ما اعلام کنید که انزلی توسط کوچک‌خان فتح شده است و او خواستار ماندن تو در انزلی شده و اجازه این کار را داده است» (از دستور کاراخان)؛ باید «به حاکمان انگلستان فهماند که ... ما حاضریم عدم مداخله (در امور ایران) را به نحو موثری تضمین کنیم» (از دستور تروتسکی) و «در روابط خود با انگلستان در شرق کاملا مسالمت‌آمیز عمل می‌کنیم.»
منبع: بلشویک‌ها و نهضت جنگل، مویسی پرسیستس، ترجمه: حمید احمدی