لایه‌های پنهان زندگی ایرانیان

از رودی مته بسیار سپاسگزاریم که درباره آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران دوره قاجار تحقیق کرده‌ است. در بخشی از کتاب مته به این مساله اشاره می‌کند که به نظر نمی‌رسد مصرف نوشیدنی پس از همدل اعراب و از قرن هشتم در ایران کاهش یافته باشد و اسنادی که با بافتارمندی می‌توانیم تفسیر تاریخی از آنها به دست بیاوریم این سخن را تایید می‌کنند. مته اسناد بسیاری را که در تاریخ اجتماعی دیده نمی‌شد در این کتاب آورده که از ویژگی‌ها و امتیازات کتاب به‌شمار می‌آید. رودی مته بسیار باهوش است. مولفه حکومت، قدرت است و مته به‌صورت روان و ساده گفته «گاهی به توصیه‌های علما توجه نشان می‌داد.»  خرده فرهنگ‌ها در ایران بسیار است و مجموعه فرهنگ‌هایی از آن به وجود آمده است. شراب در ایران از صدر اسلام ممنوع بوده است اما ما خرده‌فرهنگ‌هایی داریم که پدیده جالبی است و من نام آن را نهان‌‌نوشی گذاشته‌ام. و در جاهایی به آن اشاره کرده که با دستمال جام را می‌‌گرفتند که دستشان نجس نشود! ظل‌السلطان می‌گفت: «چای سر بیار!» نجاست را از نظر شرعی قبول داشتند اما نوشیدنش را خیر!  تاریخ اجتماعی باید کمی از روش‌های سنتی برای جمع‌آوری داده‌ها و پردازش و تفسیر فراتر برویم. وی می‌گوید که در دوره قاجار مصرف الکل مربوط به طبقه بالای جامعه بوده و در تبریز مکان‌هایی وجود داشته که مردم از همه طبقات در آن رفت و آمد می‌‌کردند. اگر مته می‌خواهد بگوید که این مساله با دوره صفویه فرق داشت باید فکت‌هایی را درکتاب می‌آورد. نویسنده در این کتاب این‌گونه نتیجه می‌گیرد که فقط طبقات بالای جامعه در دوره صفویه شراب می‌خوردند و فقرا از آن سهمی نداشتند و در دوره قاجاریه شراب خوردن به طبقات پایین جامعه نیز رسوخ کرده است. در تاریخ اجتماعی صفویه ما درباره قهوه خوردن فقرا هم داده‌هایی نداریم و به این شکل نمی‌توان دسته‌بندی تاریخی کرد. به همین دلیل تاریخ اجتماعی به‌وجود آمد تا مسیری را طی ‌کند که هرمنوتیک و بافت تاریخی داشته باشد. درباره جنبش تنباکو از نظر تاریخ‌نگاری اجتماعی مته تنها کسی است که به نکاتی اشاره کرده است که در تاریخ اجتماعی ایران مغفول مانده است.

 

اخبار مرتبط