ایران؛ اولویت مرد ابر پروژه‌ها

گروه دیپلماسی: روابط تهران و آنکارا همگام با تغییرات در جغرافیای سیاسی خاورمیانه، همواره دستخوش تغییر و تحولات زیادی بوده است، اما در این میان عنصر اقتصادی و همکاری‌های تجاری و بازرگانی تا حد زیادی مصون از رویدادهای سیاسی مانده است. در تازه‌ترین تحول، نخست‌وزیر جدید ترکیه وعده داده تا تجارت با ایران را افزایش دهد.

بینالی ییلدیریم، وزیر راه سابق در مراسم ویژه‌ای در کاخ «چانکایا» آنکارا مسوولیت نخست‌وزیری را از احمد داوداوغلو نخست‌وزیر و وزیر خارجه سابق تحویل گرفت. او بلافاصله بعد از آن کابینه ۲۶ نفره خود را در آنکارا معرفی کرد، در نخستین سخنرانی خود تاکید کرد: «ترکیه باید تعداد دوستان خود را زیاد و شمار دشمنان را کاهش دهد.» ییلدیریم در همین راستا گفت که برای گسترش روابط با ایران در حوزه‌های تجاری، توریسم، انرژی و حمل‌ونقل تلاش خواهد کرد. روابط ایران و ترکیه در چند سال اخیر به‌واسطه بحران سوریه و ظهور و صعود داعش در مسیر تنش قرار گرفته است. از این رو یکی از وعده‌های نخست‌وزیر جدید که به گفته ناظران، مطیع رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه است و به مرد پروژه‌ها معروف است، بازگرداندن روابط تهران و آنکارا در مسیر منطقی خود است.ییلدیریم یکی از موسسان حزب حاکم عدالت و توسعه است و از دوران فعالیت اردوغان در شهرداری استانبول، او را همراهی کرده است. ییلدیریم نماینده ازمیر در پارلمان ترکیه و وزیر سابق حمل‌ونقل، ارتباطات و دریانوردی ترکیه است. او به عنوان مجری پروژه‌های عظیم عمرانی در ترکیه شناخته می‌شود که از آنها به‌عنوان «ابرپروژه‌ها» یاد می‌شود.خبرگزاری «آناتولی» در گزارشی مفصل راجع به وعده‌های ییلدیریم می‌نویسد که اولویت‌های او مبارزه با حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) و ساختار دولت موازی خواهد بود. برنامه‌های دیگر دولت جدید «افزایش حمایت از موسسات مردم‌نهاد»، «اینترنت رایگان برای خانواده‌های فقیر»، «تاسیس مراکز ویژه برای معلولان» و «استخدام و اشتغال‌زایی برای زنان» خواهد بود. همچنین به عقیده کارشناسان، اقتصاد ترکیه اولویت کابینه ییلدیریم خواهد بود. توسعه مبادلات تجاری با ایران هم جزو اولویت‌های دولت جدید ترکیه است.

آزادی دارایی‌های ایران

کارشناسان، آزاد شدن دارایی ایران در ترکیه را یکی از مسائل مورد اختلاف داوداوغلو، نخست‌وزیر سابق با رجب طیب اردوغان می‌دانند. کارشناسان سیاسی معتقد‌ندکه اردوغان درخصوص این مساله با بینالی ییلدیریم صحبت کرده و نخست‌وزیر جدید ترکیه در نخستین روزی که به این مقام رسید، اعلام کرد که مناسبات ترکیه با ایران توسعه خواهد یافت. مقام‌های ترکیه رسما مقدار دارایی‌های ایران را اعلام نکرده‌اند، اما رسانه‌های ترکیه از دو میلیارد دلار صحبت می‌کنند که بیشترین آن در «هالک بانک» قرار دارد. این کارشناسان می‌گویند: «داوداوغلو قصد داشت از ایران امتیازهایی بگیرد. ولی در مرحله پسابرجام ایران بیشتر به سوی چین رفته و به ترکیه توجهی نکرده است. در آخرین دیداری که روحانی از ترکیه داشت و در ملاقات با داوداوغلو و اردوغان قول داده بود که بازار ایران به روی سرمایه ترکیه باز خواهد شد، اما اوغلو ظاهرا قانع نشده بود.»خبرگزاری فارس گزارش داد که محمدابراهیم طاهریان‌فرد، سفیر ایران در آنکارا در دیدار با علی ‌فواد تاشکسنلی‌اوغلو، مدیرعامل هالک بانک ترکیه درباره زمینه ‌همکاری‌‌های بین‌بانکی ایران و ترکیه و رساندن حجم مبادلات تجاری تا ۳۰ میلیارد دلار صحبت کرده است. پیش‌تر در سفر متقابل روسای‌جمهور دو کشور به تهران و آنکارا توافق شد تا حجم مبادلات دو کشور به مرز ۳۰ میلیارد دلار در سال برسد.در این میان اما مهم‌ترین تحول در مناسبات ایران و ترکیه افزایش ۳ برابری صادرات نفت ایران به ترکیه است. محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت نفت ایران از تمدید قرارداد فروش نفت‌خام به شرکت «توپراش»، بزرگ‌ترین شرکت پالایشگاهی ترکیه خبر داد. احتمال داده می‌شود حجم صادرات نفت ایران به ترکیه از حدود ۱۰۰ هزار بشکه فعلی به ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش ‌یابد. در زمینه خطوط حمل‌ونقل هوایی نیز مناسبات دو کشور توسعه پیدا می‌کند. قرار است پرواز تبریز ـ استانبول هفته‌ای ۳ بار انجام بگیرد و شرکت هوایی «پگاسوس» دفاتر خود را در ایران افتتاح کند.

داعش و بحران سوریه

به گفته کارشناسان اگرچه مقامات آنکارا از روند شکل‌گیری توافق هسته‌ای استقبال می‌کردند و برخلاف عربستان سعودی که کارشکنی آشکار داشت، در ظاهر مخالفتی نشان نمی‌دادند، اما ترکیه از گشایش‌های به‌وجود آمده در این روند چندان خشنود نبود. چون گسترش روابط اقتصادی ایران با غرب و به‌خصوص کشورهای اروپایی باعث شده تا ایران بتواند با متنوع کردن شرکای خود، از مزیت‌های موجود بهره ببرد. اما به‌نظر می‌رسد که موج شکل گرفته و حجم ورود شرکت‌های اقتصادی که در یکسال اخیر رهسپار ایران شده‌اند، مقامات ترکیه را به این نتیجه رسانده که باید واقعیت‌های موجود را درک و به سمت تحکیم روابط در فضای پساتحریم حرکت کنند. این واقعیت زمانی خود را دوچندان بر آنکارا تحمیل می‌کند که عملا با رخداد بحران سوریه و ظهور داعش، سیاست معروف «تنش صفر» با همسایگان نیز به شکست انجامید.

بنابراین تحلیلگران مسائل خاورمیانه بر این اعتقادند که با تضعیف داعش در عراق و سوریه و همچنین فروکش کردن جنگ داخلی سوریه، ترکیه دیگر نمی‌تواند همچون گذشته در عرصه منطقه‌ای و در روابط با همسایگان با این دو کارت بازی کند و هم اکنون نیز نتیجه اشتباهات استراتژیک خود را درخصوص حمایت از داعش دیده است. از این‌رو مقامات ترکیه‌ای مجبورند که برای جبران خسارت‌های موجود، مجددا روابط با همسایگان و به‌خصوص ایران را در مسیر بهبود و گسترش قرار دهند.

روند سیاست خارجی ترکیه در قبال ایران

سیامک کاکایی، کارشناس مسائل ترکیه درخصوص وعده‌های بینالی ییلدیریم نخست‌وزیر جدید ترکیه معتقد است که تغییرات جدید در دولت ترکیه را باید امری درون‌نهادی دانست و این مساله نمی‌تواند تاثیر شگرف و عمده‌ای بر سیاست خارجی ترکیه بگذارد. کاکایی معتقد است: «ییلدیریم پیش از آنکه نگاه خود را معطوف به تغییرات بنیادین در عرصه سیاست خارجی کند، باید در مسیر اردوغان در صحنه داخلی و زمینه‌سازی برای تغییر نظام سیاسی گام بردارد.» این کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: «اگر نگاهی به روابط ایران و ترکیه داشته باشیم، به دلیل اینکه این روابط دارای پیشینه بلند است، همواره و در اکثر دولت‌های ترکیه، نگاه موجود مبتنی بر گسترش روابط بوده و سخنان بینالی ییلدیریم مبنی بر افزایش تجارت با ایران از این منظر می‌تواند مورد تحلیل قرار بگیرد.» او همچنین افزود: «باید گفت که ایران و ترکیه در سال‌های اخیر و همچنین در جریان دیدارهای یکسال اخیر مسوولان دو کشور بر توسعه مناسبات و افزایش تجارت تاکید داشته‌اند، اما عملیاتی‌سازی تجارت 30 میلیارد دلاری خواسته‌ای بوده که تهران و آنکارا به دنبال آن هستند.»