پیام تهران به بروکسل مخابره شد
تنشزدایی با اروپا روی میز رئیسی
روز جمعه بود که ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران در رابطه با آزادی این دو تبعه فرانسوی گفت: «در پاسخ به درخواست‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طرف فرانسوی در سطوح مختلف و مذاکرات انجام شده از جمله بین وزرای امور خارجه دو کشور و گفت‌‌‌وگوی تلفنی روز جمعه ۲۲ اردیبهشت ماه خانم کاترین کلونا با دکتر امیرعبداللهیان، قوه قضائیه ایران با حسن نیت و در اقدامی انسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوستانه و در راستای قوانین و مقررات مربوطه، دو تبعه فرانسوی را که یکی از آنها همزمان دارای تابعیت ایرلندی نیز هست، آزاد کرد.» اقدامی که مورد استقبال امانوئل مکرون، رئیس‌‌‌جمهور فرانسه و جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار گرفت.
مکرون با اعلام آزادی برنارد فیلان، شهروند فرانسوی- ایرلندی و بنجامین بریر شهروند فرانسوی در صفحه توییترش نوشت: «ما همچنان روی موضوع بازگشت هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌میهنانمان که هنوز در ایران زندانی هستند، کار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم.» بورل هم به این اقدام ایران واکنش نشان داد و در صفحه توییترش نوشت: «این خبر خوشی است. اتحادیه اروپا در همکاری جهت آزادی تمامی تبعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این اتحادیه که به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور خودسرانه در ایران زندانی شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، متحد است.» طی تقریبا هشت ماه گذشته روابط ایران و اتحادیه اروپا متاثر از دو مساله، سطح بالایی از تنش را تجربه کرده است و بروکسل چندین بسته تحریمی را علیه ایران تصویب کرد؛ نخست بحث ارسال سلاح‌‌‌های ایرانی به روسیه و استفاده از آن در جنگ اوکراین و دیگری ناآرامی‌‌‌های داخلی در ایران که از شهریور ماه سال ۱۴۰۱ کلید خورد و چند ماه به طول انجامید. البته ایران بارها به غرب و حتی اوکراین گفته که هیچ سلاحی برای استفاده در جنگ در اختیار روسیه قرار نداده است.
تنش‌‌‌ها بین ایران و اتحادیه اروپا در حوزه مسائل حقوق بشری اثر خود را بر مذاکرات هستهای نیز برجای گذاشت و در این مدت ما شاهد بن‌‌‌بست در گفت‌وگوهای هستهای بودیم. زیرا نه واشنگتن و نه بروکسل تمایلی به احیای گفت‌وگوهای هستهای نداشتند. اما امروز اتحادیه اروپا به دلیل نگرانی‌‌‌ها از پیشرفت برنامه هستهای ایران می‌‌‌خواهد که این گفت‌وگوها از سر گرفته شود؛ همچنان‌که رسانه وال‌‌‌‌‌‌‌‌‌استریت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ژورنال در گزارش ۱۲ مه-۲۲ اردیبهشت نوشت:«کشورهای اروپایی که از پیشرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران در زمینه غنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی اورانیوم نگران هستند دولت بایدن را برای احیای مسیر دیپلماسی با ایران با هدف جلوگیری از بحران هستهای احتمالی تحت فشار قرار داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.» اما آیا این اقدام سمبلیک ایران در آزادی دو تبعه فرانسوی می‌‌‌تواند به کاهش تنش‌‌‌ها بین تهران و بروکسل کمک کند؟ همچنین اروپا تا چه حد توانایی آن را دارد که طرفین را به میز مذاکره بازگرداند؟
پالس مثبت تهران به بروکسل
بهزاد احمدی‌لفورکی، پژوهشگر مسائل اروپا در پاسخ به روزنامه«دنیای‌اقتصاد» درباره این اقدام ایران گفت: «این اقدام ایران را می‌‌‌توان یک اقدام تنش‌‌‌زدایانه و پالس مثبت عنوان کرد که با فرانسه و بلژیک همچنان ادامه دارد.» وی افزود:«این اقدام لازم اما کافی نیست و نمی‌‌‌توان گفت که حسب چنین اتفاقی، روابط ایران و اتحادیه اروپا به پیش از شهریورماه بازمی‌‌‌گردد.» احمدی با اشاره به رضایت بورل از همکاری ایران و آژانس افزود:«این مسائل بیانگر آن است که اتحادیه اروپا بعد از مدتی که تحت فشار افکار عمومی بود اکنون در حال خروج از این فشار است و می‌‌‌خواهد روی مسائل کلیدی‌‌‌تر چون مساله هستهای تمرکز کند.» این کارشناس تاکید کرد:«البته اروپا به صورت کاملا مجزا موضوعات را در دستورکار قرار می‌‌‌دهد و یک زمان روی مساله حقوق بشر و زمان دیگر روی مساله هستهای مذاکرات را انجام می‌‌‌دهد.»
احمدی توضیح داد که با توجه به نزدیک‌شدن به پاییز و احتمال فعال‌شدن مکانیزم ماشه، به‌نظر می‌‌‌رسد اروپایی‌‌‌ها می‌‌‌خواهند از همه ابزارهایشان استفاده کنند تا دریابند که با امتیاز گرفتن از ایران می‌‌‌توان همچنان برجام را ادامه داد یا خیر. به گفته این کارشناس، به موازات این تنشزدایی با فرانسه و بلژیک و همچنین همکاری در چارچوب آژانس اما همچنان بخش دیگری از روابط ایران و اتحادیه متشتت است که می‌‌‌توان به تنش بین ایران و سوئد در پی اجرای حکم یک شهروند ایرانی-سوئدی اشاره کرد. در عین حال تنش بین ایران و آلمان همچنان زیاد است و هنوز اقدامی در این راستا صورت نگرفته است. وی افزود: «در صورت تداوم حکم اعدام زندانی‌‌‌های دوتابعیتی در ایران به نظر می‌‌‌رسد که واکنش خشمگینانه برخی کشورهای اروپایی چون آلمان را شاهد باشیم.» به گفته احمدی لذا امروز تلاش‌‌‌ها برای تنشزدایی بین ایران و اتحادیه اروپا با بخشی که مساعدتر است مانند فرانسه یا بلژیک در جریان است.
کارشناس مسائل اروپا در توضیح اینکه تحولات اوکراین چه تاثیری بر بهبود یا متشنج‌تر شدن روابط تهران و بروکسل دارد، گفت:«سمت و سوی تحولات اوکراین بر نوع مناسبات تهران و غرب بسیار اثرگذار است. پیش از این تلاش گسترده‌‌‌ای از سوی کشورهای اروپایی صورت گرفت تا نشان دهند که ایران در تحولات اوکراین دخیل است؛ مساله‌‌‌ای که روی امنیت اروپا اثرگذار است، لذا موضوع اوکراین پتانسیل آن را دارد که به روابط ایران و اتحادیه اروپا ضربه بزند.» وی با اشاره به اینکه از سمت ایران اراده برای کاهش تنش با کشورهای مهم اروپایی و اتحادیه اروپا دنبال می‌‌‌شود، گفت:«اما مشخص نیست که این تلاش‌‌‌ها به نتیجه مطلوب نائل شود یا خیر، زیرا موانعی چون تنش با آلمان هنوز مانع این مسیر است.»
ایران اراده مذاکره را دارد
احمدی در خصوص فشار اروپا بر آمریکا برای ادامه مذاکرات نیز گفت:«من خیلی فاصله‌‌‌ای بین مواضع اروپا و آمریکا در قبال مساله هستهای ایران نمی‌‌‌بینم و به نظر من اراده ایران برای مذاکره و حصول نتیجه خیلی مهم‌تر است و این طور برداشت می‌‌‌شود که اکنون ایران اراده مذاکره را دارد.» کارشناس مسائل اروپا با تاکید بر اینکه اگر طرفین وارد مذاکره برای احیای برجام شوند مشخص نیست که به نتیجه برسند یا خیر، توضیح داد: «زیرا طیفی از حداقل و حداکثر از امتیازها مطرح است؛ یعنی غرب می‌‌‌خواهد کمترین امتیاز را به ایران بدهد و ایران نیز به دنبال آن است که حداکثر امتیازها را کسب کند.» احمدی در نهایت تاکید کرد:«تردیدی وجود ندارد که ایران امروز می‌‌‌داند که هر توافقی با آمریکا در بازه زمانی تا دو سال آینده یعنی پایان دولت جو بایدن خواهد بود، بنابراین اگر توافق احیای برجام را شاهد باشیم این توافق عمق نخواهد داشت و هر یک از طرفین به سمت گام‌‌‌هایی می‌‌‌روند که اگر هر روزی این توافق برهم خورد امتیازات و کارت‌‌‌های برنده خود را داشته باشند.»
