سکوت احترام برانگیز صحنه

عباس جهانگیریان

در مراسم جشن انجمن نمایشنامه‌نویسان خانه تئاتر، ضمن گرامیداشت نام «اکبر رادی» و «رضا سیدحسینی» از «مهین بهرامی»، «فرامرز طالبی»، «عباس جهانگیریان»، «هوشنگ آزادی‌ور» و «اسماعیل خلج» تجلیل شد.مراسم جشن نمایشنامه‌نویسان خانه تئاتر همزمان با جایزه ادبیات نمایشی در تالار بتهوون خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در این مراسم، ابتدا قطب‌الدین صادقی با موضوع «آیا نمایشنامه‌نویسی یک پیشه است؟» به ایراد سخن پرداخت و ضمن اشاره به درگذشت «رضا سید حسینی» یکی از فعال‌ترین مترجمان عصر حاضر گفت: هنر نمایش یک سرگرمی صرف نیست، یک کارکرد بزرگ دارد و در ارتباط با تمام مضامین بزرگ اجتماعی است، درام نویسی را در نهایت یک روشنفکری می‌دانم و از سویی یک کار حرفه‌ای قلمداد می‌کنم. وی ادامه داد: کارکرد روشنفکری در جامعه چهار ویژگی دارد که اولین ویژگی آن زیستن در مکان، جایگاه و موطن خود است، نمی‌توان در سرزمین دیگر زیست؛ چرا که تبعیدهای مکانی نمی‌تواند لمس و شناخت دقیق به نویسنده بدهد و روشنفکر سرنوشتش با موطنش گره خورده است. صادقی افزود: ویژگی دوم زیستن در زمان خود است، نمی‌شود اینجا بود و در یونان باستان زندگی کرد و نباید تفکر ترجمه‌ای و تقلیدی داشت؛ چرا که ارتباط ما با این گونه آثار کاملا تجریدی است و نباید ادای درام‌نویسان یونان و قرون وسطی را درآورد.

وی بیان داشت: ویژگی سوم یک درام‌نویس از لحاظ کارکرد روشنفکری تشخیص بحران جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کند و نویسنده باید با هوشمندی، دانایی، تجربه و ارتباط بی‌واسطه با مردم، بحران‌ها را تشخیص دهد، به طور مثال فردوسی به بهترین شکل ممکن بحران دوره خودش را تشخیص داد یا اینکه مولانا بحران باورهای دینی را خیلی خوب شناخته بود.

وی گفت: ویژگی چهارم کمک به مردم برای عبور از بحران است، آثار قرون وسطی هیچ کمکی به مردم نمی‌کند، باید از غول‌های خودمان حرف بزنیم؛ چرا که هم بحران را تشخیص داده‌اند و هم به مردم کمک کرده‌اند، متاسفانه نمایشنامه‌های ما روز به روز رو به انزوا می‌رود، در زمان و مکان خود زندگی نمی‌کنیم و ذهنمان ترجمه‌ای شده که در این صورت نه بحران را تشخیص می‌دهیم و نه به مردم برای عبور از بحران کمک می‌کنیم. صادقی یکی از مهمترین مسائلی که باعث تضعیف تئاتر می‌شود را فراموش شدن جایگاه روشنفکرانه بحران و کمک به مردم برای حل بحران دانست و اظهار داشت: مردم تشنه یافتن پاسخ سوالاتشان هستند و یکی از اساسی‌ترین تعاریف تئاتر این است که معنویتی را که یک ملت جمع کرده، به خوبی حس کرده و آن را به نسل بعد انتقال دهد، ضمن اینکه برای خروج از این مانع باید ببینیم که از طریق تئاتر می‌خواهیم چه کار کنیم و مگر می‌شود تئاتر را بدون مردم در نظر گرفت و بدون تماشاگر تئاتری وجود ندارد.

وی افزود: پس اولین ویژگی کار حرفه‌ای این است که ببینیم جایگاه تئاتر کجا است، سپس تاثیر بر مردم و ایجاد گفتمان جدید است و بعد به چالش کشیدن گفتمان و دیدگاه رقیب است، متاسفانه آزار دهنده این است که بسیاری از آدم‌ها که در این عرصه قدم می‌زنند مطالعه کافی ندارند، از جریانات روز دورند، بر زبان فارسی تسلطی ندارند و ابتکار و اصالتی در کارشان دیده نمی‌شود و در نتیجه ضعف تکنیکی، تئاتر را ضعیف می‌کنند، نباید خودمان ویرانگر باشیم و باید خودمان را در برابر تئاتر مسوول بدانیم، چرا که اگر نمایشنامه ضعیف باشد کارگردان هم آماتوری می‌شود.

در ادامه این مراسم، نادر برهانی‌مرند، مجری برنامه با بیان اینکه در این بخش از سه نفر در بخش‌های نمایشنامه‌نویسی - پژوهشی و ترجمه تقدیر خواهیم کرد از حمید مظفری، صدرالدین شجره و رضا بابک برای تقدیر از «مهین بهرامی» مترجم نمایشنامه، پژوهشگر و منتقد دعوت شد و مظفری در خصوص بهرامی گفت: ایشان از نسل دهه ۴۰ هستند و از آن زمان تاکنون قلم‌شان همچنان به کار است و به جز منتقد ادبی - هنری، روانشناس، مترجم و داستان‌نویس نیز هست و ویژگی ایشان این است که نقدشان شعرگونه است. مهین بهرامی نیز اظهار داشت: معتقدم کسی که کار هنری می‌کند باید با حرفه‌اش زندگی کند و با تجربه ۴۰ ساله خود در تئاتر باید بگویم که تئاتر یک معجزه است و علتش این است که با روح ما در ارتباط است. صدرالدین شجره نیز با دعوت از «فرامرز طالبی» از وی تقدیر کرد و گفت: ایشان بوی «اکبر رادی» می‌دهد؛ چرا که کارهای زیادی برای رادی انجام داد و عمده‌ترینش کتاب شناختنامه اکبر رادی است. رضا بابک نیز ضمن خواندن بخشی از نمایشنامه «عباس جهانگیریان» نمایشنامه‌نویس و از بنیانگذاران جایزه ادبی نمایشنامه‌نویسی از وی تقدیر کرد و گفت: یکی از خصلت‌های خوب «عباس جهانگیریان» این است که ایشان شروع‌کننده بسیاری از اتفاقات خوب فرهنگی و هنری هستند.

انجمن نویسندگان کودک و نوجوانان نیز به طور جداگانه با اهدای لوح سپاس از «عباس جهانگیریان» تقدیر کرد. در ادامه نشانه خانه تئاتر در بخش ترجمه به «هوشنگ آزادی ور» داده شد و از ایرج راد، محمد حسین ناصر بخت و حسن ملکی برای تقدیر از وی دعوت شد. سپس ضمن نمایش نماهنگی از «اکبر رادی» از «اسماعیل خلج» نمایشنامه نویس بزرگ ایران توسط محمود استاد محمد، علیرضا نادری و محمد ابراهیمیان تجلیل شد و وی مورد تجلیل کانون نمایشنامه نویسان قرار گرفت و محمد ابراهیمیان نیز ضمن خواندن متنی در مورد خلج گفت: نسل دهه ۴۰ نسلی بود که زائیده عصر مشروطیت و تشنه دانستن بود و با تلسکوپ و ذره‌بین به دنبال استعداد می‌گشت و از جمع نسل ما شخصیتی به نام «اسماعیل خلج» پدید آمد. علیرضا نادری نیز در مورد اسماعیل خلج اظهار داشت: تاثیراتی که اسماعیل خلج بر ادبیات نمایشی ایران گذاشت بسیار شگفت، شگرف و عجیب است و سپس تندیس سومین دوره انتخاب آثار ادبیات نمایشی به «اسماعیل خلج» اهدا شد. خلج نیز بیان داشت: به استادان خودم، به اهل تئاتر و اهل‌نظر، به منتقدان دلسوزی که یکی‌شان محمد ابراهیمیان است و تئاتر را با نوشته‌هایش خالص و ناب کرده، به بازیگران عزیزی که بدون هیچ چشم داشتی زحمت می‌کشند، به اهل باطن و می و ساغر و عشق و به ناظرین و اهل تماشا و به هم نیمکت‌های خودم که هر روز که آنها را می‌بینم گویی یک سال است ندیدمشان سلام می‌کنم و در روز جهانی تئاتر آرزو می‌کنم که تئاتر ما به طور عام و هنر نمایش به طور خاص میوه‌های «نیوتنی» به زمین ریخته‌ای داشته باشد برای کسانی که می خواهند نشسته از این میوه‌ها استفاده کنند و برای دانشجویان و صاحبان خرد و اندیشه میوه‌های ذخیره داشته باشد. در ادامه این مراسم، محمد‌امیر یار‌احمدی، دبیر این دوره از جشنواره گزارش جایزه ادبیات نمایشی را خواند و سپس اعلام شد که از طرف مرکز هنرهای نمایش برگزیدگان بخش صحنه و خیابانی و طرح و ایده اجرای عمومی خواهند شد و آثار برتر ادبیات نمایشی ایران معرفی شدند.