یک گزارش جدید با عنوان «جلوگیری از ایران مسلح به سلاح هسته‌ای» که توسط موسسه بروکینگز منتشر شده، توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. رابرت آینهورن، نویسنده این گزارش که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ مشاور دولت اوباما در امور ایران بوده است در این گزارش طرح‌هایی را برای توافق هسته‌ای نهایی با ایران ارائه کرده که پیتر جنکینز، نماینده سابق انگلیس در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تحلیل آن پرداخته است. آنچه در زیر می‌خوانید تحلیل جنکینز است که در لوب لاگ منتشر شد. این گزارش به موضوعاتی پرداخته است که در کانون مذاکرات جاری در وین قرار دارد. مذاکراتی که هم‌اکنون در سطح کارشناسی بین ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در جریان است. آینهورن به نکته‌های کلیدی و لازمه یک توافق هسته‌ای قابل قبول با ایران اشاره کرده است. الزاماتی که به‌منظور جلوگیری از دستیابی ایران به تکنولوژی ساخت سلاح هسته‌ای طراحی می‌شود.

جلوگیری از حرکت سریع ایران به سوی سلاح هسته ای

توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم، یک دهه است که غرب را نگران کرده و تاسیسات غنی‌سازی نطنز و فردو نیز دغدغه‌ای برای جامعه بین‌المللی به شمار می‌رود. پیمان منع اشاعه هسته‌ای تولید سلاح هسته‌ای توسط کشورهای عضو را ممنوع می‌کند؛ اما مانع فعالیت تاسیسات غنی‌سازی آنها نمی‌شود. به همین دلیل دستور کار غرب در مذاکرات با ایران دشوار است. آنها باید ایران را مجاب کنند که محدودیت‌هایی را در برنامه‌های غنی‌سازی خود اعمال کند و با بازرسی‌های گسترده‌تر موافقت کند.

آینهورن توضیح می‌دهد که مدت زمان لازم برای ورود به باشگاه هسته‌ای به تعداد و نوع سانتریفیوژها بستگی دارد. او می‌گوید باید سانتریفیوژهای موجود در ایران را بین دو تا شش هزار دستگاه محدود کرد، اما این یک هدف سخت به نظر می‌رسد؛ چراکه ایران هم‌اکنون ۱۹ هزار دستگاه سانتریفیوژ نصب کرده که ۱۰ هزار دستگاه از آنها فعال هستند. از سوی دیگر حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز تاکید دارد که تاسیسات هسته‌ای در ایران برچیده نخواهد شد.

از سوی دیگر استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته یا نسل سومی در ایران نیز نگران‌کننده است. راهکار آینهورن برای آن این است که محدودیت‌هایی در این زمینه در نظر گرفته شود، اما به نظر می‌رسد از نگاه ایران این موضوع قابل مذاکره نباشد. یک موضوع دیگر نیز به تولید پلوتونیوم باز می‌گردد که رآکتور اراک می‌تواند در آن نقش داشته باشد. آینهورن برای آن هم راه‌حل‌هایی پیشنهاد کرده است. اینکه ایرانیان اخیرا در مورد رآکتور اراک انعطاف‌هایی به خرج داده‌اند، امیدوار‌کننده است. به این ترتیب این ریسک تا حدودی کاهش یافته، اما به‌طور کامل از بین نرفته است.

مقابله با تصمیم ساخت سلاح هسته‌ای

از سال ۲۰۰۷ تحقیق‌هایی در مورد هزینه فایده‌های ساخت سلاح هسته‌ای برای ایران در جریان بوده است. شاید هزینه‌های این اقدام برای ایران بیش از فایده‌های آن باشد. حسن روحانی رئیس‌جمهور کنونی ایران که از سال ۲۰۰۳ مسوولیت مذاکرات هسته‌ای را بر عهده داشته از این هزینه‌ها آگاه است. او می‌داند که هزینه نقض پیمان منع اشاعه سنگین است و دستیابی به سلاح هسته‌ای منفعتی برای ایران ندارد؛ زیرا ایران به بازدارندگی هسته‌ای نیاز ندارد. به نظر می‌رسد حتی منتقدان روحانی نیز به این واقعیت رسیده‌اند.

با این حال آینهورن بر این باور است که همچنان باید بازدارندگی بیشتری در مورد ایران اعمال شود. باید گفت که دیپلمات‌های ایرانی خیلی باهوشند. البته گزارش آینهورن قابل‌توجه و در مورد به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای با ایران امیدوار‌کننده است؛ اما همان‌گونه که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران می‌گوید دستیابی به راه‌حل مستلزم انعطاف‌پذیری طرفین است. غرب باید از درخواست‌های حداکثری از ایران که مذاکرات سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ را به شکست کشاند، خودداری کند.

منبع: دیپلماسی ایرانی