گروه دیپلماسی: در شرایطی که نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در سفر به ریاض و تهران به دنبال میانجیگری و برقراری تماس‌ها میان طرفین بود، وزیر امورخارجه عربستان، ایران را متهم کرد که از بدو ظهور خود تاکنون سرگرم گسترش ناآرامی در منطقه است. همزمان سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در اقدامی که برخی رسانه‌ها برای تنش‌زدایی می‌خوانند، به عربستان سفر کرده است.

در شرایطی که عربستان روابط سیاسی خود با ایران را به دلیل حمله به سفارت این کشور در تهران قطع کرده است، وزیر امور خارجه سعودی به‌طور تلویحی اعلام کرد که ممکن است این کشور به سمت سلاح هسته‌ای حرکت کند. به گزارش «ایسنا» عادل‌الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز بار دیگر در اظهاراتی خصمانه علیه ایران گفت که اگر ایران پول مازاد حاصل از لغو تحریم‌ها را برای تامین فعالیت‌های خرابکارانه استفاده کند، لغو تحریم‌های ایران در نتیجه توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی می‌تواند یک تحول خطرناک باشد. به گزارش رویترز، اظهارات جبیر، اولین اظهار نظر مستقیم او در مورد لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است. هر‌چند سعودی‌ها پیش از این از حصول توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ استقبال کرده بودند، مقامات این کشور در محافل خصوصی ابراز نگرانی می‌کنند که دستیابی ایران به پول بیشتر در نتیجه لغو تحریم‌ها این کشور را در منطقه قدرتمندتر خواهد کرد. وزیر امور خارجه عربستان در ادامه با فرافکنی از فعالیت‌های آل سعود برای تامین فکری و مالی گروه‌های تکفیری و افراط گرا در منطقه، شامل داعش و القاعده مدعی شد که حمایت ایران از شبه‌نظامیان مسلمان شیعه در منطقه اصلی‌ترین دلیل تمایلات بیمارگونه فرقه‌گرایانه بوده و همین موجب بروز واکنش تقابلی در جهان سنی ‌شده است. وزیر امور خارجه عربستان همچنین روز سه‌شنبه در یک یادداشت در روزنامه نیویورک تایمز نیز اقدامات کشورش را برای حمایت از تروریسم به ایران نسبت داد و به طرح اظهارات نفرت پراکنانه خود علیه ایران پرداخت. پیش‌تر هم محمدجواد ظریف در مقاله‌ای در روزنامه نیویورک تایمز با انتقاد از سیاست‌های عربستان در منطقه، سعودی‌ها را به خویشتن داری و عقلانیت دعوت کرده بود.


تعیین نمایندگان ویژه

پس از حمله عده‌‌ای به مراکز دیپلماتیک عربستان در ایران روابط دو کشور به شدت بحرانی شد. حمله به این مراکز بعد از اعدام شیخ باقر النمر، روحانی سرشناس شیعه منتقد دولت عربستان انجام شد. پس از آن عربستان و برخی از دیگر کشورها مناسبات خود را با ایران قطع کردند. این وضعیت باعث شد تا برخی دولت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از تمایل خود برای میانجیگری میان ایران و عربستان خبر دهند. به همین منظور دولت پاکستان در اقدامی ابتکاری با سفر به ریاض و سپس تهران، نقش خود را برای برقراری مجدد تماس‌ها میان دو کشور ایفا کرد. نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان گفته است هر دو کشور از این موضوع استقبال کرده‌اند. نواز شریف روز ۲۹ دی ماه در دیدار با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، پیشنهاد میانجیگری برای کاهش تنش میان این کشور و عربستان را مطرح کرد. رسانه‌های پاکستانی، ۳۰ دی ماه، به نقل از او گفته‌اند؛ «سران هر دو کشور تلاش‌های ما برای کاهش تنش‌ها را ارج نهاده‌اند. من واکنش مثبتی گرفته‌ام و عمیقا دلگرم شده‌ام. این کار وظیفه‌ای مقدس است.» به گزارش روزنامه پاکستانی «داون» او این موضوع را در گفت‌وگو با خبرنگاران آن کشور در ایران مطرح کرده است. شریف می‌گوید: گام بعدی آن است که ایران و پاکستان «نمایندگانی ویژه» برای پیگیری روند میانجیگری تعیین کنند. او افزوده از ریاض هم خواسته تا شخصی را برای این کار معرفی کند. نخست‌وزیر پاکستان در پی دیدارش از ریاض و تهران گفته هیچ یک از طرف‌ها خواستار تنش نیستند. همچنین به گزارش خبرگزاری «آناتولی» ترکیه، «نواز شریف» نخست‌وزیر پاکستان اعلام کرد که ایران موافقت کرده ‌‌است با مسوولان عربستان سعودی در پاکستان دیدار کند. علاوه بر دیدار نواز شریف با حسن روحانی، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری و حسین دهقان، وزیر دفاع ایران، راحل شریف، وزیر دفاع پاکستان نیز با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار کرده است.


نخستین گام ایران

همزمان با این تحولات، ایران در اقدامی که برخی آن را «نخستین گام برای تنش‌زدایی میان دو کشور» تلقی کردند، شامگاه سه‌شنبه (۲۹ دی) سیدعباس عراقچی، معاون وزارت خارجه و رئیس ستاد پیگیری برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را راهی عربستان کرد. برخی تحلیلگران این سفر را نشانه پیام ایران می‌دانند که مقام ارشد خود را برای این کار فرستاده است، چون معاونت عربی در حوزه مسوولیت حسین امیرعبداللهیان معاون عربی-آفریقای وزارت امور خارجه ایران است. عراقچی قرار است در نشست فوق‌العاده وزیران خارجه سازمان همکاری‌های اسلامی شرکت کند که پنج‌شنبه در جده برپا می‌شود. این نشست به درخواست عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان و برای رسیدگی به موضوع حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در ایران تشکیل می‌شود. عراقچی همچنین قصد دارد با برخی مقام‌های شرکت‌کننده در این نشست دیدار و گفت‌وگو کند. سازمان همکاری‌های اسلامی در حالی به سرعت، درخواست عربستان را اجابت کرده که به درخواست یک سال پیش فلسطین تاکنون ترتیب اثر نداده است. فلسطین سال گذشته درخواست کرده بود نشستی فوق العاده برای حمله به مسجد الاقصی تشکیل شود که تاکنون خبری از برگزاری این نشست نیست.


تاثیر قطع روابط بر سوریه

از سوی دیگر، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل اعلام کرد: بحران در روابط میان ایران و عربستان سعودی بر روند حل و فصل مساله سوریه تاثیر نمی‌گذارد و تهران و ریاض در این مورد به «استفان دی‌میستورا» نماینده دبیرکل سازمان ملل در سوریه اطمینان داده‌اند. به گزارش «ایرنا»، ویتالی چورکین روز سه‌شنبه در گفت وگو با شبکه تلویزیونی «روسیه 24» گفت: تیرگی روابط ایران و عربستان سعودی در اوایل سال جاری میلادی ناخوشایند و غیرمنتظره بود زیرا بسیاری نگران بودند که این مسأله بر اوضاع منطقه، تلاش‌ها برای حل و فصل مساله سوریه و نیز اقدامات برای حل مناقشه یمن تاثیر منفی بگذارد.