پیامدهای اعتراض جلیقه زردها چیست؟

خلأ سیاسی در فرانسه

دنیای‌اقتصاد : توفان جلیقه‌زردها موجب یک «خلأ سیاسی» در فرانسه شده است. دولت مکرون ضعیف شده است. احزاب اپوزیسیون بی‌اعتبار شده‌اند. طغیان پوپولیست‌ها هم سیاست را تحقیر می‌کند. با اینکه چند روز مانده به کریسمس اما تعداد کمتری از جلیقه‌زردهای فرانسه برای ششمین شنبه اعتراضات به خیابان‌ها آمده‌اند.

وزارت کشور فرانسه اعلام کرد که به‌طور کلی ۳۸ هزار و ۶۰۰ تن در سراسر کشور در اعتراضات روز شنبه شرکت داشتند که نسبت به شنبه گذشته که تعداد آنها برابر با ۶۶ هزار تن بود، شاهد کاهش چشمگیری هستیم. این وزارتخانه افزود: «به‌طور کلی در سراسر کشور ۲۲۰ تن بازداشت شدند که ۸۱ تن از آنها در بازداشتگاه‌های پلیس به سر می‌برند.» ادوار فیلیپ، نخست‌وزیر فرانسه به روزنامه «لوژورنال دو دیمانش» گفت: «روابط من با مکرون در جریان این بحران افزایش یافته و گزارش‌های اعلام شده مبنی بر خدشه‌دار شدن روابط‌ ما نادرست است. ما گفت‌وگوهای بسیاری با یکدیگر داریم و یکدیگر را از مسائل مختلف مطلع می‌سازیم.» پلیس فرانسه می‌گوید در پاریس در جریان اعتراضات روز شنبه شاهد درگیری‌های شدیدی بودیم و در این اعتراضات حدود ۲هزار تن شرکت کردند، در حالی که تعداد آنها در هفته گذشته به ۴هزار تن می‌رسید. عصر روز شنبه در خیابان معروف شانزه‌لیزه پاریس جایی که بسیاری از مغازه‌ها چند روز مانده به کریسمس همچنان باز بودند تا کسب‌وکاری داشته باشند، درگیری‌هایی درگرفت. پلیس برای متفرق کردن این معترضان متوسل به استفاده از آب پرفشار و شلیک گاز اشک‌آور شد. پلیس پاریس اظهار کرد: «در جریان این درگیری‌ها در پایتخت فرانسه ۱۷۹ تن بازداشت شدند که ۱۹ تن از آنها به بازداشتگاه‌های پلیس منتقل شدند که در بین آنها «اریک دروئه» یکی از رهبران جلیقه‌زردها نیز به چشم می‌خورد.»

«آدام نوزیتر»، گزارشگر نیویورک تایمز در ۲۳ دسامبر می‌نویسد با توجه به بحران‌های اخیر، چه کسی یا چه چیزی این «خلأ» را پر می‌کند؛ این اکنون بزرگ‌ترین سوالی است که فرانسه با آن مواجه است. اگرچه تظاهرات روز شنبه نسبت به هفته‌های قبل کاهش چشمگیر داشته اما جنبش جلیقه‌زردها و خشمی که آنها را در خود فرو برده است همچنان بسیار زنده و فعال است. گروه‌های سیاسی اکنون به طنز می‌گویند که می‌خواهند ببینند چه کسی در ربودن انرژی جنبش اول خواهد شد و اینکه‌آیا می‌توان شکلی سازمان‌یافته‌تر و منسجم‌تر به این جنبش داد یا خیر. به دست آوردن حمایت بخشی از جنبش یک عایدی سیاسی خوب خواهد بود. حتی پس از خشونت معترضان در دسامبر، جلیقه‌زردها همچنان از پشتیبانی وسیع مردمی برخوردارند که گفته می‌شود میزان این پشتیبانی دو تا سه برابر مکرون است.

ژرارد گروبرگ، عالم سیاسی در دانشگاه «سیانس پو»، می‌گوید: «این لحظه بسیار مهم است؛ حتی مهم‌تر از می ‌۱۹۶۸. این جنبش نمرده است. احمقانه است چنین بگوییم.» هم اکنون تنها راه برای شناخت مسیر جلیقه‌زردها و اینکه چه کسی روی این جنبش سرمایه‌گذاری خواهد کرد همانا مشاهده معدود چهره‌های سیاسی است که از ترافیک‌های فرانسه فراری نیستند. یکی از این چهره‌ها «فرانسوا روفین» است، یک فیلم‌ساز و مستندساز که به قانون‌گذار و نماینده تبدیل شد. او یکی از کسانی است که همواره مخالف مصالحه با مکرون بوده است. او در روزنامه «لوموند» اندکی پیش از انتخابات مکرون در می‌۲۰۱۷ نوشت: «آقای مکرون، مردم از تو متنفرند.» روفین در این یادداشت خود اشاره کرد که فقط احساسات طبقه متوسط و شهر شمالی و افسرده «Amiens» را بازتاب می‌دهد. او سپس نوشت: «تو مورد تنفری. تو مورد تنفری. تو مورد تنفری.»

روفین اکنون عضو حزب «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» (La France Insoumise) چپ افراطی در پارلمان است که رهبری آن در دست ژان لوک ملانشون است. اما معلوم نیست سخنان او در میان جلیقه‌زردها موجب پذیرش و استقبال از چپ‌ها شود. ملانشون یکی از کسانی است که در موج‌سواری استاد است. او در واکنش به اعلام وضعیت اضطراری اقتصادی از سوی مکرون، از مردم خواست باز هم به خیابان بیایند. او خواستار تداوم انقلاب مردم تا تقسیم عادلانه ثروت‌های ملی شد. ملانشون ابراز امیدواری کرده بود که پرده پنجم از این انقلاب مدنی به تحولی عظیم منجر شود. اما راست و چپ افراطی در میان جلیقه‌زردها نتوانسته‌اند راه خود را بیابند (دولت هم در حال جمع کردن اعتراضات جلیقه‌زردهاست). احزاب مرتبط با این دو حزب گرایشاتی را نشان می‌دهند دال بر اینکه حامیانی در میان جلیقه‌زردها یافته‌اند اما این پایگاه حمایتی چندان چشمگیر نبوده است. رهبران این احزاب هم سر و صدای زیادی به راه انداختند تا بتوانند توجه جلیقه‌زردها را به خود جلب کنند. از جمله مارین لوپن، رهبر راست افراطی «جبهه ملی» که نام خود را به «اجتماع ملی» تغییر داد هم اگرچه سخت کوشید تا صدای جلیقه‌زردها را بازتاب دهد و خود را در کنار آنها نشان دهد اما این کارها موجب حمایت از سوی این جنبش نشد و عملا راست و چپ افراطی در حاشیه این جنبش قرار گرفتند.

به نوشته گزارشگر نیویورک تایمز، در ورای دشواری‌های اقتصادی و نفرت مشترک جلیقه‌زردها، اگر یک چیز وجود داشته باشد که محور اتحاد آنها با هم باشد آن چیز همان «نفرت از مکرون» است. هنگام تظاهرات مردم شعار می‌دادند:«مکرون استعفا»، «مکرون لویی شانزدهم»، «مکرون اگه مردی بیا بیرون» و شعارهای دیگری که لحنی بی‌ادبانه‌تر داشتند. فقط نفرت از مکرون است که حلقه اتصال جلیقه‌زردها با نگرش‌های مختلف است. آنها حتی به نشانه تمسخر گیوتین‌هایی تقدیم رئیس‌جمهور کردند. یکی از ویژگی‌های مکرون تحقیر گذشتگانی بود که به خاطر فشار به خیابان‌ها آمده بودند. اکنون خود او مجبور شد سلسله امتیازاتی بدهد هرچند به نظر می‌رسد جلیقه‌زردها گول این چیزها را نمی‌خورند. هر چند آنها معتقدند همین امتیازات هم حقشان است. «پل مارا»، یکی از معترضان جلیقه‌زرد، می‌گوید:«این امتیازات مسخره و مضحک هستند. وقتی می‌گویی که می‌خواهی حداقل دستمزد را افزایش دهی، این کار را با سیگار و آینه انجام نمی‌دهی.» [منظور این است که مکرون گویی در برابر آینه ایستاده و سیگار به دست دارد و وعده‌ای سر خرمن می‌دهد اما برای فروکش کردن اعتراضات او باید گام‌های عملی و ملموس بردارد و به جای آینه رو‌به‌روی مردم بایستد.]  بسیاری از همین جلیقه‌زردها می‌گویند که آنها از سیاست می‌گریزند و دیگر رای هم نمی‌دهند. خواسته اخیر جلیقه‌زردها – همه‌پرسی شهروندی- سیاست متعارف را دور می‌زند. به این معنا که این جنبش کاملا روشن کرد که اگرچه اعتراضش غیر سیاسی است اما در ذات خود سیاسی بود. چپگرایی مانند روفین این مساله را رد کرد که به دنبال بهره‌برداری سیاسی از جلیقه‌زردهاست یا اینکه اساسا چنین چیزی را در ذهن دارد. او همین هفته‌ای که گذشت در مصاحبه‌ای اعلام کرد که «چه اتفاقی برای آنها افتاد؟ این دیگر مرا جذب نمی‌کند.» با این حال، همین روفین مبادرت به انجام سفرهایی در کشور کرد. سخنگویان جلیقه‌زردها خطاب به روفین می‌گفتند او هم آنقدر پاک و منزه نیست که بتوان به او اعتماد کرد. معترضان می‌گویند روفین هم یکی مانند مکرون است. هر کسی در سیستم باشد به فکر مردم نیست. برخی دیگر از رسانه‌های محلی می‌گویند برخی معترضان از او استقبال کردند اما او جلیقه‌زرد بر تن نکرد.

با این حال، نوزیتر، گزارشگر نیویورک تایمز، معتقد است هر دو گروه از یکدیگر به نوعی واهمه دارند اما همزمان برخی احساسات‌شان هم با هم همپوشانی دارد. روفین در نگرشی دیگر از جلیقه‌زردها می‌گوید: «برای من، این معجزه‌ای است که رخ داده. من شاهد فرانسه خاموشی بودم که طی ۲۰ سال گذشته متحمل خسران شده است.» در هر حال، روفین هم «شاید» در یک چیز با جلیقه‌زردها شریک باشد: نفرت از مکرون. او می‌گوید مکرون طی ۱۸ ماه گذشته وخامت در جامعه را بدتر کرده است:«نوعی حس تحقیر در روابط او با مردم وجود دارد و مردم این را می‌فهمند.» برخی کارشناسان فرانسوی هم بر این باور هستند که فرانسه به لحاظ اقتصادی و به خاطر تظاهرات جلیقه‌زردها دچار بحران شده است. بانک مرکزی فرانسه ضرر ناشی از تظاهرات اخیر جلیقه‌زردها را بر اقتصاد فرانسه در سه ماه پایانی امسال ۱۴۰ میلیارد دلار اعلام کرد.

به همین دلیل، بانک مرکزی فرانسه پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی این کشور در سه ماه پایانی سال جاری میلادی را به نصف کاهش داد. بانک مرکزی فرانسه پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۸ را از ۴/ ۰ درصد به ۲/ ۰ درصد کاهش داد. برخی معترضان می‌گویند بهترین انتقام از مکرون این است که به او بگوییم نه.