رئیس‌جمهور ترکیه خاطرات سیاستمداری ۲۰ سال پیش خود را زنده کرد
توبه دیپلماتیک اردوغان
حالا او باید از این اردوغان فعلی فاصله بگیرد و به گذشته خود بازگردد. به گزارش المانیتور، تماس رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه با رهبران عرب که قبلا از هم جدا شده بودند و تلاش برای ترمیم روابط با پایتخت‌های غربی که در گذشته به‌شدت از آنها انتقاد می‌کرد، نشان‌دهنده یک چرخش قابل توجه در سیاست خارجی ترکیه پس از انتخابات عمومی ماه مه است. اگرچه همه طرفداران رئیس‌جمهوری ترکیه یا شرکای ائتلاف اسلام‌گرایش از این چرخش خوشحال نیستند، بسیاری از ناظران خارجی از این رویه جدید استقبال می‌کنند؛ درحالی‌که درباره دوام و پایداری آن تردید دارند.
دیپلمات‌های کهنه‌کار و تحلیلگران سیاست خارجی مدتی است که درخصوص «عادی‌سازی» در معاملات بین‌المللی به آنکارا مشاوره می‌دهند. تلاش برای «اسلامی‌کردن» سیاست خارجی ترکیه، به گفته آنها، هزینه زیادی داشته است. تصمیم غیرمنتظره اردوغان برای حمایت از عضویت سوئد در ناتو و سفر او به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در این هفته، محصولِ ملموس تغییری بوده که او ایجاد کرده است. اما آیا منطق درستی پشت این اقدامات مبتنی بر دیدگاه سیاست خارجی منسجم برای ترکیه وجود دارد؟ یا اینکه اردوغان صرفا با زمان بازی می‌کند؛ زیرا در خانه تحت فشار قرار دارد؟
اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ماه مه، پیام یک ماموریت قوی را برای اداره کشور در پنج سال آینده دریافت کرده است. با این وجود، او در داخل کشور، به‌ویژه در عرصه اقتصادی با مشکلات به ظاهر غیرقابل حلی مواجه است. زمین‌لرزه‌های ویران‌گر ماه فوریه اوضاع را بدتر کرد. بسیاری این سوال را مطرح می‌کنند که او چگونه امیدوار است که بدون تغییر اساسی سیاست بر این مشکلات غلبه کند.
اردوغان اکنون در تلاش است تا اقتصاد را - که عمدتا به‌دلیل سیاست‌های او دچار سقوط آزاد شده است- با سرمایه‌های خارج از کشور نجات دهد. به گفته پروفسور «عادل ایلتر توران» از دانشگاه بیلگی استانبول، این منطق پشت سفرهای او در این هفته از عربستان سعودی، قطر و امارات است. توران به المانیتور گفت: «اردوغان امیدوار است که بهبود روابط با این کشورها شاهد از سرگیری جریان ورودی سرمایه باشد و به رفع نیاز ترکیه به ارز کمک کند.»
با این حال، او هشدار داد که «سرمایه‌گذاری خلیج‌فارس» معمولا به معنای خرید شرکت‌های مستقری است که بازدهی بالایی ارائه می‌دهند، نه اینکه به ساخت کارخانه‌های جدید منجر شوند. توران می‌گوید این نحوه سرمایه‌گذرای منجر به اقتصاد مولد نمی‌شود. با این وجود، به نظر می‌رسد تلاش‌های اردوغان برای اصلاح حصارها با عربستان سعودی و امارات به ثمر می‌رسد.
در طول بهار عربی۲۰۱۱ و پس از آن، رویای اردوغان این بود که پس از تسلط اسلام سیاسی بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ترکیه را به کشوری پیشرو در منطقه تبدیل کند. اما رژیم‌های عربی موجود نظم منطقه‌ای را حفظ کردند که همین، منجر به یک دهه سردرگمی روابط شد.
در این دوره، عبدالفتاح السیسی مصر و بشار اسد از سوریه دشمنان اصلی او شدند. در همین حال، محافل دولتی، امارات‌متحده‌عربی را به حمایت مالی از کودتای نافرجام علیه اردوغان در سال۲۰۱۶ متهم کردند. روابط بین آنکارا و ریاض نیز پس از قتل جمال احمد خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در ترکیه سرد شد. به باور توران، این همه درس تاریخ است. او گفت: «حمایت از اخوان‌المسلمین پایان یافته و ترکیه به پولی نیاز دارد که امیدوار است از خلیج‌فارس تامین شود.»
اردوغان این هفته در ریاض مورد استقبال گرم محمد بن‌سلمان ولیعهد قرار گرفت. عربستان سعودی، از جمله، با خرید پهپادهای ترکیه که به‌عنوان «بزرگ‌ترین قرارداد دفاعی در تاریخ ترکیه» نامیده می‌شود، موافقت کرد.
در ابوظبی، در آخرین مرحله از سفر اردوغان به خلیج‌فارس، دو طرف قراردادهایی به ارزش ۵۰میلیارد دلار امضا کردند که بنا بر گزارش‌ها از صنعت دفاعی گرفته تا پروژه‌های بازسازی در مناطق ویران‌شده در زلزله ترکیه در ماه فوریه
را شامل می‌شود. «میتهات رِنده» سفیر بازنشسته می‌گوید که این کشورها همچنین از دیدن ترکیه‌ای عمدتا سنی و نظامی قوی با پتانسیل تجاری گسترده و دارایی‌های پرسود آن خوشحال هستند.
رنده به المانیتور گفت: «کشورهای خلیج‌فارس نیز پس از ناکامی در یمن که آنها را از قدرت سخت به سمت دیپلماسی اقتصادی سوق داد، در حال تغییر موقعیت هستند.»
آنکارا همچنین در مسیر بهبود روابط با قاهره است، پس از اینکه روابط دیپلماتیک اخیرا به‌طور کامل عادی شد و بنا بر گزارش‌ها، کارها برای سفر دولتی سیسی به ترکیه در حال انجام است. اردوغان و اسد نیز ممکن است به زودی با یکدیگر دیدار کنند؛ اگرچه به‌دلیل اختلافات بر سر بازگرداندن آوارگان و حضور ارتش ترکیه در شمال سوریه، این امر زمان‌بر است.
از سوی دیگر، تلاش‌های ترکیه برای عادی‌سازی کامل روابط با آمریکا و اروپا بسیار دشوارتر به نظر می‌رسد.
نکته مثبت این است که به نظر می‌رسد چشم‌انداز آنکارا برای دریافت جنگنده‌های بسیار مورد نیاز اف-۱۶ از ایالات متحده پس از تصمیم برای عضویت سوئد در ناتو بهبود یافته است. ترکیه همچنین وعده‌هایی از ناتو و سوئد درخصوص همکاری علیه تروریسم دریافت کرده؛ اگرچه همه اینها هنوز اتفاق نیفتاده است.
پارلمان ترکیه باید عضویت سوئد در ناتو را قبل از رسمی شدن تایید کند و نمایندگان ترکیه مطمئن نیستند که آیا کنگره آمریکا فروش اف-۱۶ به ترکیه را تایید خواهد کرد یا خیر؟ پیش از نشست سران ناتو، اردوغان به‌طور غیرمنتظره‌ای از اروپا خواست راه ترکیه در اتحادیه اروپا را باز کند.
این به‌عنوان یک ابزار چانه‌زنی بر سر عضویت سوئد در ناتو کار نکرد؛ اما با این وجود، اردوغان موفق شد بحث رو به مرگ درباره عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را احیا کند.
اردوغان به‌وضوح به روابط بهتر با غرب برای جذب سرمایه بالا نیاز دارد. اروپا همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری ترکیه است. با توجه به سوابق گذشته او، اما بسیاری صمیمیت ارتباط او با اتحادیه اروپا را زیر سوال می‌برند.
سلیم کونرالپ، سفیر بازنشسته، انتظار ندارد اردوغان اصلاحات لازم را برای عادی‌سازی کامل روابط با اتحادیه اروپا انجام دهد.
کونرالپ به المانیتور گفت: «او می‌داند که ارتقای استانداردهای مربوط به دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق بشر و غیره در سطح اتحادیه اروپا، حاکمیت سیاسی او را تضعیف می‌کند.» تحلیلگران اقتصادی همچنین استدلال می‌کنند که وضعیت فعلی حاکمیت قانون در ترکیه همچنان سرمایه‌گذاران غربی را دلسرد خواهد کرد. اما غرب به همکاری ترکیه درباره مسائلی مانند اوکراین و مهاجرت نیاز دارد. بنابراین انتظار می‌رود که روابط این کشور با آمریکا و اروپا همچنان «تبادلی» باقی بماند.
