محمود فاضلی

 این دومین سفر متوالی ناوهای آمریکایی به ترکیه در پرتنش‌ترین دوره در دریای سیاه است. «جفری ال فلیک» سفیر آمریکا در ترکیه پس از لنگر انداختن این کشتی تاکید کرده بود «به‌نظر من این سفر نمونه بسیار خوبی از همکاری و هماهنگی بین ترکیه و آمریکا است.»  شواهد نشان می‌دهد برگزاری این رزمایش نشانه‌ای از بهبود روابط ترکیه و آمریکاست و پیش‌بینی‌ها نشانگر این این نکته است که اردوغان رئیس جمهور ترکیه به‌دنبال دیدار با «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در ماه آینده است. نشانه‌های بهبود روابط در اظهارات اخیر «آکیف چاغاتای کیلیچ» مشاور اردوغان که به‌نتایج مثبت مذاکرات درباره اف- ۱۶ با آمریکا ابراز امیدواری کرده، کاملا مشهود است. آغاز این رزمایش در حالی است که «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا مدت‌هاست با فروش جنگنده اف-۱۶ به ترکیه به‌دلیل مقاومت آنکارا در برابر عضویت سوئد در ناتو، نگرانی درباره نقض حقوق بشر و اختلافات ترکیه و یونان مخالفت کرده و مدعی است ما همچنان نگرانی خود را برای ارسال جنگنده‌های اف - ۱۶ به ترکیه اعلام می‌کنیم.

وی در سفر اخیرش به قبرس با حمله به سیاست‌های ترکیه مدعی شد: «از رویکرد انگیزشی هویج و چماق می‌توان برای دادن انگیزه به ترکیه برای احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی قبرس استفاده کرد. ترکیه باید قبل ازعضویت در اتحادیه اروپا مسائل مختلفی را حل کند و احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی یک کشور عضو باید یک نیاز اساسی باشد. اگر شاهد فعالیت بیشتر ترکیه در بعضی از اماکن مورد اختلاف باشیم، باید تحریم‌ها را به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از این نوع فعالیت‌ها بدانیم.» او از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا قطعنامه‌ای را در محکومیت اقدامات اخیر ترکیه در منطقه حائل در «پیلا» (Pyla) تصویب کند.

رابرت منندز با اشاره به تمایل آنکارا برای احیای روند عضویت این کشور به اتحادیه اروپا، موافقت خود را با موضع یونان و قبرس برای طی یک مسیر تدریجی و بازگشت‌پذیر اعلام کرد و مدعی شد ترکیه باید قبل از تایید اینکه معیارهای عضویت در اتحادیه اروپا را برآورده کرده است، مسائل مختلفی را حل و فصل کند و احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی یک کشور عضو، در زمره یک الزام اساسی قرار دارد. برخلاف دیدگاه باب منندز، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا تایید می‌کند بایدن مدت‌هاست ارسال جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه حمایت می‌کند. این موضوع درباره تسهیل همکاری ناتو و در راستای منافع ملی آمریکا است. او در چند ماه گذشته در اظهارنظرهای عمومی و خصوصی خود هیچ شرطی برای این امر قائل نشده است. بایدن قصد دارد با مشورت کنگره ارسال این جنگنده‌ها را پیش ببرد. کاخ سفید اکنون «فعالانه» با کنگره در ارتباط است تا زمینه را برای ارسال جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه فراهم کند.

چندی پیش آژانس همکاری امنیتی-دفاعی آمریکا اعلام کرد وزارت خارجه این کشور با قرارداد تسلیحاتی 259میلیون دلاری با ترکیه موافقت کرد. این قرارداد مربوط به نوسازی ناوگان جنگنده‌های اف-16 این کشور است. این قرارداد به بهینه‌سازی همکاری ترکیه و ناتو و تضمین ایمنی جنگنده‌های اف-16 کمک و قدرت ترکیه را برای مقابله با تهدیدات تقویت خواهد کرد. ترکیه به‌دنبال نوسازی ناوگان موجود خود به‌دنبال خرید 40فروند جنگنده اف-16 بلاک و 80کیت نوسازی در قراردادی است که ارزش آن 20میلیارد دلار است. یونان همسایه و رقیب ترکیه که معمولا به خریدهای تسلیحاتی ترکیه واکنش نشان می‌دهد، تاکنون واکنشی در زمینه رزمایش نشان نداده است که این امر می‌تواند با روند رو به بهبود روابط با آنکارا مرتبط باشد.

یونان تا چندی پیش همزمان لابی بانفوذ خود را در آمریکا فعال می‌کرد تا مانع تجهیز ترکیه به جنگنده «اف-۱۶» شود. درپی فعالیت این لابی «چاک شومر» رهبر دموکرات‌های آمریکا مدعی شد که ترکیه یک تهدید قابل توجه برای ثبات جهانی است و باید هر کاری برای مقاومت در برابر تجاوزات این کشور انجام داد. این تصور که آمریکا باید به ترکیه برای احترام به هنجارهای جهانی و نظم بین‌المللی اعتماد کند، نه تنها خطرناک است، بلکه امنیت آمریکا و متحدانش را به خطر می‌اندازد.»

سازمان‌های یونانی و قبرسی در آمریکا نیز چندی پیش طی نامه‌ای به آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا مخالفت خود با فروش بدون قید و شرط جنگنده‌های فوق به ترکیه را ابراز کردند. این سازمان‌ها مدعی شدند ترکیه به دور از روح هم‌پیمانی و به‌طور مکرر از ناوگان هوایی خود علیه یونان و برای ایجاد بی‌ثباتی در فرا منطقه، تضعیف منافع غرب در مبارزه علیه تروریسم و تهدید هم‌پیمانان و شرکای اصلی آمریکا چون یونان و قبرس استفاده کرده است.

روابط ترکیه با آمریکا به‌دلیل دستیابی آنکارا به سامانه دفاع موشکی «اس-۴۰۰» ساخت روسیه توسط آمریکا تحریم و از برنامه ساخت جنگنده رادارگریز «اف-۳۵» شرکت «لاکهید مارتین» کنار گذاشته شد و باعث شکست و خسارات مالی در صنعت دفاعی ترکیه شد. اگرچه ترکیه هزینه ۴۰ فروند اف-16 جدید و کیت‌های مدرن‌سازی ۷۹فروند از این هواپیماها را پرداخت کرد، اما هواپیماها و قطعات آن هرگز تحویل داده نشد. با این حال، در نشست سران ناتو، بایدن متعهد شد که از روند اف-16 حمایت کند. اعلام موافقت واشنگتن با ارسال این نسل از جنگنده‌ها به ترکیه در حالی بود که اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه، پس از ماه‌ها فشار واشنگتن و متحدانش، در نهایت موافقت کرد که پیشنهاد سوئد برای عضویت در ائتلاف نظامی ناتو را به پارلمان کشورش ارائه کند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا پس از موافقت اردوغان از وی برای «دیپلماسی و شجاعت» به‌خاطر موافقت با عضویت سوئد در ناتو قدردانی کرد.