احسان ابطحی

تلاش‌های احزاب مختلف بریتانیا برای تشکیل دولت ائتلافی در این کشور، روز دوشنبه با اتفاقی ناگهانی همراه شد و گوردون براون، نخست‌وزیر بریتانیا اعلام کرد که طی ماه‌های آینده از این سمت و همچنین سمت رهبری حزب کارگر استعفا خواهد داد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران مسائل سیاسی بریتانیا، این اقدام با هدف منصرف کردن حزب لیبرال دموکرات از ائتلاف با حزب محافظه‌کار و ترغیب این حزب تعیین کننده برای ائتلاف با کارگر‌ها و تشکیل دولتی با گرایش چپ میانه انجام شده‌است.

به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، براون که در مقابل خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ؛ دفتر نخست‌وزیری بریتانیا؛ سخن می‌گفت تاکید کرد که برای نظارت بر روند مذاکراتی که باهدف تشکیل دولت جدید انجام می‌شود، در سمت خود باقی خواهد ماند، اما زمانی که در ماه سپتامبر و در جریان نشست سالانه حزب کارگر رهبری جدید جایگزین او شود، از سمت خود کناره‌گیری خواهد کرد. استعفای براون به معنای پایان یافتن ۱۳ سال دوران حکومت حزب کارگر بر وزارت خزانه‌داری و همچنین سمت نخست‌وزیری خواهد بود. براون پس از پیروزی حزب کارگر در سال ۱۹۹۷ میلادی و نخست‌وزیری تونی بلر تا سال ۲۰۰۷ میلادی وزیر خزانه‌داری بریتانیا بود و پس از استعفای بلر از سمت خود به عنوان رهبر جدید حزب کارگر و نخست‌وزیر این کشور مشغول به کار شد.

براون که در افکار عمومی بریتانیا به عنوان مردی عصبی و ناشکیبا شناخته می‌شود که توانایی اندکی برای ایجاد تغییرات اساسی در صحنه سیاسی بریتانیا دارد، همواره از سوی منتقدانش به دلیل عدم پذیرش نامحبوب‌بودنش تحت فشار شدید قرار داشت. این فشار‌ها پس از آن افزایش یافت که هفته گذشته و پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی بریتانیا مشخص شد که رهبری او بر حزب کارگر منجر به بدترین عملکرد این حزب از سال ۱۹۲۰ تاکنون شده‌است. با این همه تصمیم روز دوشنبه براون برای استعفا از سمت خود بسیاری از اعضای حزب کارگر و همچنین بسیاری از مردم را شگفت‌زده کرد.

نخست‌وزیر بریتانیا در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد که انتخابات روز پنج‌شنبه هفته گذشته منجر به ایجاد یک پارلمان معلق شد؛ چرا که هیچ کدام از احزاب و همچنین هیچ‌کدام از رهبران این احزاب موفق نشدند به تنهایی اکثریت کرسی‌های پارلمانی را در مجلس عوام در اختیار بگیرند. او اضافه کرد: «‌به عنوان رهبر حزب کارگر این موضوع را به عنوان داوری مردم درباره خودم می‌پذیرم.» رهبر حزب کارگر ادامه داد: «‌بنابر‌این از حزب کارگر خواسته‌ام تا روند مورد نیاز برای انتخاب رهبر جدید حزب را آغاز کنند.»

استعفای براون پس از چهار روز مذاکره بی‌نتیجه و گاه شکننده میان حزب محافظه‌کار و حزب لیبرال دموکرات برای تشکیل دولت ائتلافی انجام می‌شود و می‌تواند روند این مذاکرات را تغییر دهد. به نظر می‌رسد براون با قربانی کردن خود قصد دارد تا بازی را دست کم به طور بالقوه تغییر دهد اما این موضوع که اقدام او تا چه حد می‌تواند نتایج عملی به همراه داشته باشد به هیچ وجه مشخص نیست، اما آنچه مشخص است این است که مواضع حزب کارگر به مواضع حزب لیبرال دموکرات بسیار نزدیک‌تر از مواضع حزب محافظه‌کار به لیبرال دموکرات‌هاست. از سوی دیگر حزب لیبرال دموکرات‌ آشکارا اعلام کرده است که با نخست‌وزیری براون مخالف است. بنابر این اقدام براون می‌تواند به منزله دادن امتیازی به لیبرال دموکرات‌ها و چراغ سبز حزب کارگر به لیبرال دموکرات‌ها باشد تا از مذاکره برای تشکیل ائتلاف با حزب محافظه‌کار منصرف شده و با ائتلاف با کارگر‌ها دولت آینده بریتانیا را تشکیل دهند.

این در حالی است که بسیاری از اعضای حزب کارگر از تصمیم براون برای استعفا استقبال کردند، اما برخی دیگر از اعضای این حزب چراغ سبز او به حزب لیبرال دموکرات‌ را با دیده تردید نگریستند و گاه مورد انتقاد قرار دادند.

جان رید، وزیر پیشین کابینه بریتانیا، تصمیم براون را «‌اشتباهی بالقوه فاجعه‌آمیز» توصیف کرد که ناامیدانه تلاش می‌کند تا نامحبوب بودن حزب کارگر در انتخابات هفته گذشته را به چالش بگیرد. این در حالی است که براون طی بیانیه‌ای اعلام کرد که استعفای خود را بنا به درخواست روز دوشنبه نیک کلگ، رهبر حزب لیبرال و پس از یک تماس تلفنی با او اعلام کرده است تا

«مذاکرات رسمی» میان دو حزب برای تشکیل دولت ائتلافی آینده آغاز شود. اما کلگ به خوبی از این موضوع آگاه است که بیانیه براون می‌تواند به طور بالقوه به اعتبار حزب لیبرال دموکرات‌ به عنوان حزبی که از توافق‌های پشت‌پرده اجتناب می‌ورزد، ضربه وارد کند. به همین دلیل او بدون تاخیر پاسخ بیانیه براون را داد و اعلام کرد که قصد فریب دادن محافظه‌کاران را ندارد. این در شرایطی است که پیشتر مذاکره‌کنندگان احزاب محافظه‌کار و لیبرال دموکرات‌ از روند گفت‌و‌گوهایشان برای تشکیل دولت ائتلافی ابراز رضایت کرده بودند. با این حال رهبر حزب لیبرال دموکرات‌ تاکید کرد که مذاکره با اعضای حزب کارگر درست مشابه مذاکراتی که با حزب محافظه‌کار انجام شده‌است، اقدامی صحیح است.

با این همه مسلم آن است که حزب لیبرال دموکرات‌ نقشی بسیار کلیدی و تعیین کننده در تشکیل دولت آینده خواهد داشت و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان استعفای براون امتیازی بزرگ از سوی حزب کارگر به این حزب به شمار می‌رود.