آمریکا در رقابت هسته‌ای با روسیه کم آورده است
رمزگشایی از پوتین اتمی
حسین موسوی: روسیه به‌طور آشکاری از شرکت‌های دولتی به‌عنوان وسیله‌ای برای گسترش قدرت ملی‌اش استفاده می‌کند. گاهی خبرهایی می‌خوانیم که پرزیدنت ولادیمیر پوتین بر سر صادرات گاز طبیعی‌اش با اوکراین و بلاروس جنگ داشته و از این طریق اروپا را در فصل زمستان در سرما نگاه داشته است. اما مسکو برای پیشبرد راهبردهایش، تنها به سوخت‌های فسیلی و طبیعی نگاه نمی‌کند و از انرژی‌های دیگر نیز برای رسیدن به این هدف بزرگ استفاده می‌کند؛انرژی‌هایی که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. فاش‌گویی‌های اخیر از تلاش روسیه برای خرید اورانیوم از سراسر دنیا می‌تواند به‌عنوان یک کدگشایی تازه از رفتار مسکو، مورد استفاده تحلیلگران قرار گیرد.
برای روشن شدن این موضوع به‌عنوان مثال می‌توان از نفوذ شرکت دولتی «روس‌اتم» در بازارهای دنیا نام برد.
با یک بررسی دقیق باید گفت که این شرکت «روس‌اتم» است که ۲۹ رآکتور اتمی در کشورهای مختلف راه‌انداخته و یا اینکه در نظر دارد، راه بیندازد، نه شرکت «وستینگهاوس» آمریکا، نه «آرویا»ی فرانسه. نگاهی به عملکرد این شرکت‌ها نشان می‌دهد که شرکت دولتی «آرویا»ی فرانسه از سال ۲۰۰۷ به این سو حتی نتوانسته یک رآکتور در سراسر دنیا به فروش برساند.
اما موفقیت چشمگیر روس‌اتم را باید در حمایت‌های بی‌شائبه دولت روسیه جست‌وجو کرد. مسکو تقریبا ۱۰ تا ۱۵ سال پیش بود که پی‌برد شرکت روس‌اتم می‌تواند یکی از عوامل نفوذ روسیه در سراسر دنیا شود و از این‌رو یک منبع انرژی دیگر را برای نفوذ روبه گسترش خود در مجامع بین‌المللی اضافه کرد. به‌عکس منابع طبیعی مثل نفت و گاز که لازم است با کشوری همسایه بود تا بتوان از طریق آن کشوری را تحت‌تاثیر سیاست‌های خود قرار داد، انرژی اتمی از خاصیت منحصر به‌فردی برخوردار است و می‌توان بدون همسایگی نفوذ کرملین را در کشورهای دور از روسیه گسترش داد.
کشورهایی را که روسیه با کمک شرکت دولتی خود توانسته قراردادهای همکاری ببندد، متنوع هستند. مهم‌ترین قراردادی که هم‌اینک روسیه با یک کشور بسته است، اردن است که جزوکشورهایی است که در خاورمیانه از لحاظ تامین انرژی در تنگنا است. روسیه بر اساس این قرارداد قرار است تا سال ۲۰۲۲ دو رآکتور هسته‌ای در این کشور راه‌اندازی کند.
کمتر از یک ماه پیش از این قرارداد، روسیه توسط شرکت روس‌اتم با مجارستان یک قرارداد همکاری اتمی امضا کرد و در آن قرار شد مسکو دو رآکتور در این کشور بسازد. این قرارداد در شرایطی بین دو کشور امضا شد که اتحادیه اروپا در مورد سوخت هسته‌ای محدودیت‌هایی را در نظر گرفته است اما این قرارداد، به‌رغم تنش‌های موجود نهایی شد و ساخت رآکتور در حال پیشرفت است.
چند روز پیش از قرارداد مسکو با مجارستان، پوتین به مصر سفر کرده بود. در این سفر پوتین با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر توافق کرد که مسکو، نخستین نیروگاه هسته‌ای مصر را در شهر اسکندریه راه‌اندازی کند.
در اواخر سال ۲۰۱۴ (ماه نوامبر)، روسیه قراردادی را با ایران منعقد کرد که در پی این قرارداد دو رآکتور بیشتر در نیروگاه بوشهر نصب کند، در حالی که روسیه پیش از این یک رآکتور در این نیروگاه نصب کرده و هم‌اینک نیز این رآکتور عملیاتی شده است. این در شرایطی است که قرارداد روسیه با ایران یک قرارداد باز است و شرکت روس‌اتم می‌تواند ۴ رآکتور در سایتی که بعدا جای آن مشخص خواهد شد، نصب کند.
هندوستان هم از یک دهه پیش تاکنون روابط خود را با شرکت روس‌اتم به شدت گسترش داده است. زیرا دهلی‌نو به شدت برای افزایش ظرفیت‌های الکتریسته خود به این شرکت محتاج و نیازمند است. رآکتوری که هندوستان در نیروگاه «کودانکولاما» در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی کرد، در واقع مربوط به قرارداد این کشور با اتحاد جماهیر شوروی بود که پس از فروپاشی این کشور به حالت نیمه‌تعلیق در آمده بود. چند ماه پس از راه‌اندازی این رآکتور، روسیه متعهد شد که دو رآکتور دیگر در همین نیروگاه راه بیندازد.
در سال ۲۰۱۴، زمانی که پوتین از هندوستان دیدار کرد، دو طرف تاکید کردند که ارتباطات خود را در زمینه انرژی هسته‌ای حفظ خواهند کرد و صحبت از ۱۰ رآکتور دیگر است که قرار شده در سال‌های آتی در هندوستان نصب و راه‌اندازی شود. در فنلاند، شرکت روس‌اتم پایه‌های ساخت یک نیروگاه هسته‌ای را ریخته است و قرار است در سال ۲۰۲۴ به بهره‌برداری کامل برساند. ترکیه نیز در بهار امسال قرار است همکاری خود را با روسیه برای آغاز یک پروژه مشترک کلید بزند. همزمان با گسترش روزافزون شرکت روس‌اتم در آسیا و اروپا، این شرکت به آمریکای لاتین نیز نظر دارد.
پوتین در سال ۲۰۱۴ در پی تور آمریکا گردی خود با رهبران کشورهای مهم آمریکای لاتین دیدار و در این راستا چندین قرارداد هسته‌ای با کشورهای آرژانتین و برزیل منعقد کرد. زمانی که در ژوئیه ۲۰۱۴، پوتین وارد بوئنوس‌آیرس شد، روسیه به ساخت سه رآکتور هسته‌ای در خارج از بوئنوس‌آیرس متعهد شد. در فوریه ۲۰۱۵، شرکت روس‌اتم با برزیل یک قرارداد تازه امضا کرد و در آن قرار شد یک نیروگاه تازه در این کشور راه بیندازد.
حمایت حیاتی مسکو
پرسش مهمی که درباره چگونگی گسترش روزافزون شرکت دولتی روس‌اتم پیش آمده و موجب شده که از رقبای غربی‌اش پیش بیفتد ما را به ۴ پاسخ کلیدی رهنمون می‌کند:
تامین مالی قابل توجه: روسیه شاید به دلیل تحریم‌های بین‌المللی آسیب دیده باشد اما کرملین هنوز تمایل دارد تا در مورد پروژ‌ه‌های بلندمدتی که عایدی خوبی برایش دارد، سرمایه‌گذاری کند. این عایدی نباید تنها در حوزه امور مالی تجزیه و تحلیل شود، بلکه با منافع روسیه گره خورده است. روسیه به رهبری پوتین به این پروژه‌ها به‌عنوان یک استراتژی ملی می‌نگرد. او با سوبسید‌های قابل توجهی که برای شرکت روس‌اتم در نظر گرفته و همچنین وام‌هایی که به کشورهای فقیر برای راه‌اندازی این رآکتورها می‌دهد، هدفی فراتر از سود مالی در نظر دارد. این سوبسید موجب می‌شود که شرکت روس‌اتم رآکتورهای خود را نسبت به رقبای غربی‌اش با قیمت پایین‌تر به فروش برساند.
طراحی، ساخت و راه‌اندازی توسط شرکت روس‌اتم: بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دلیل اینکه سوخت هسته‌ای نسبتا ارزان است، اما قادر به تامین ساخت رآکتور نیستند، نمی‌توانند طرح‌های خود را در این زمینه پیش ببرند. در حقیقت آنها با کمبود کارشناس مواجه هستند و راه‌اندازی این نیروگاه‌ها دو چندان مشکل می‌شود. روسیه سعی می‌کند که با طرح‌ریزی و ساخت و راه‌اندازی این نیروگاه‌ها در کشورهای در حال توسعه نیازهای آنها را مرتفع سازد. روسیه در این راستا هم نیروها و کارکنان این نیروگاه‌ها را آموزش می‌دهد و هم بر ساخت و راه‌اندازی آن نظارت کامل می‌کند. نیروگاه «آک‌کویو» در ترکیه جزو نیروگاه‌هایی است که تحت این شرایط قرار است ساخته و راه‌اندازی شود.
آزادی روس‌اتم از نظارت دولتی: در مقایسه با دیگر شرکت‌های بزرگ جهان که درگیر ساخت و سازهای هسته‌ای هستند آرویای فرانسه، وستینگهاوس از ایالات متحده و تپکواز ژاپن با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. در مقابل، روس‌اتم در ساخت نیروگاه در کشورهای دیگر جهان از آزادی‌عمل خوبی برخوردار است. شرکت‌های آمریکایی همچون وستینگهاوس به جز ۴۶ کشور حق ساخت رآکتور در کشور دیگری را ندارند. کشورهایی مثل ویتنام و بنگلادش که در آن شرکت روس‌اتم در حال ساخت نیروگاه هسته‌ای است، جزو ممنوعیت‌های شرکت‌های آمریکایی به حساب می‌آید.
شیرین‌کننده‌های یک قرارداد: قرارداد کشورها با روسیه تنها به ساخت یک نیروگاه هسته‌ای ختم نمی‌شود. بلکه این قرارداد‌ها با یک بسته کامل همراه می‌شود. به‌عنوان نمونه در ویتنام، روسیه، سوای اینکه حق ساخت رآکتور در این کشور را پیدا کرده است،در این کشور حق فروش تجهیزات نظامی و زیردریایی را نیز دارد.
غرب در برابر روس‌اتم
به دلایلی گفته شده و نشده رقابت غرب با روسیه در زمینه ساخت نیروگاه هسته‌ای سخت و ناشدنی به نظر می‌آید، کما اینکه غربی‌ها تاکنون نتیجه را واگذار کرده‌اند.
برای نمونه شرکت آرویای فرانسه، یکی از شرکت‌های غربی است که به شدت در تنگنای مالی قرار دارد. افزون بر این، چندی پیش، این شرکت به لحاظ تکنولوژیک در ساخت یک رآکتور با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شد که دولت فرانسه آنچنان که باید از این شرکت حمایت نکرد. شرکت وستینگهاوس به‌دلیل بی‌میلی دولت آمریکا برای انعقاد قراردادهای تازه کاملا فلج شده است. همچنین زمانی که خریداران خارجی قصد دارند تا یک رآکتور اتمی راه‌اندازی کنند، دوست دارند تا مدل‌های رآکتور را پیش از خریداری ببینند تا سپس تصمیم به انعقاد قرارداد بگیرند، اما شرکت وستینگهاوس چیزی برای نمایش دادن رآکتورها ندارد.
شرکت‌های ژاپنی نیز پس از زلزله سال ۲۰۱۱ با یک عقب‌نشینی شدید روبه‌رو شدند. زیرا این نیروگاه‌ها نشان دادند در برابر زلزله آسیب‌پذیرند. در مقابل، شرکت روس‌اتم حمایت کامل دولت پوتین را پشت سر خود احساس می‌کند و در عرصه بین‌الملل در حال گسترش فعالیت‌های خود است. در این‌باره باید گفت گسترش فعالیت‌های شرکت روس‌اتم، منافع ملی و بین‌المللی روسیه را بیش از پیش تقویت می‌کند.
دیر یا زود واشنگتن و بروکسل، با چالش‌های جدیدی روبه‌رو خواهند شد. این چالش‌ها نه تنها در عرصه تجارت با روسیه خواهد بود، بلکه عرصه بین‌الملل را به زودی به روسیه واگذار خواهد کرد.
منبع: رویترز
ارسال نظر