«دنیای‌اقتصاد» از چالشهای تولید و فروش سوغات سفید اصفهان گزارش می‌دهد
ریزنقشی «گز» در آمار صادرات
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» ۲۶ بهمن ماه و در روزی که به نام «گز اصفهان» ثبت شده، همایشی با همین عنوان در اصفهان برگزار شد. مرور آنچه در این همایش گذشته، نشان می‌دهد که فعالان این بازار به خطاهای عملکرد واحدهای تولیدی خود واقف نبوده و همین موضوع پایداری بازار و تولید شیرینی ویژه اصفهانی‌‌‌ها را با اما و اگر مواجه می‌کند. شیرینی که میان سنت و مدرنیته معلق است و مشخص نیست باید از آن به‌‌‌عنوان صنعت نام برد یا تولید کارگاه شیرینی‌‌‌پزی که به‌‌‌صورت مقطعی و فصلی تولید می‌شود.
اولین و بزرگ‌ترین مشکل بر سر راه رونق بازار گز اصفهان، نبود آمار است. ازآنجاکه فروش و تولید گز به رونق بازار آن بستگی دارد و شب عید اوج فروش تولیدکننده‌‌‌ها محسوب می‌شود، بنابراین حتی با بررسی میزان تولید هر کارگاه هم نمی‌توان به آمار سالانه تولید، فروش و صادرات گز اصفهان دست یافت. حتی تعداد کارگاه‌‌‌های تولیدی هم مشخص نیست، چون اکثر شیرینی‌فروشی‌‌‌های اصفهان به‌‌‌صورت مقطعی و فصلی گز تولید می‌کنند. اعضای اتحادیه و فعالان بزرگ این بازار هم رقم قابل استنادی ندارند و تولید اصفهان را در سال ۱۳۹۶، ۱۰میلیون بسته و امروز سه میلیون بسته اعلام می‌کنند. دردشتی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه گز و شیرینی اصفهان در همایش اخیر میزان صادرات این محصول را این‌‌‌گونه اطلاع‌‌‌رسانی می‌کند: به‌رغم اینکه صادرات گز ارتباط مستقیم با دلار دارد، اما استقبال خوبی از آن شده و آمار صادرات سال ۱۴۰۰ نسبت به سال۱۳۹۹ افزایش داشته است و در سال ۱۴۰۱ نیز شاهد رشد خوبی در این زمینه بودیم. قبل از سال۱۴۰۰، گز اصفهان به ۲۲ کشور دنیا صادر می‌‌‌شد، اما در این سال این عدد به ۲۸ کشور رسید و این روند همچنان رو به رشد است.
آمار دیگری در سال۹۹اعلام شد که طبق آن سالانه۱۵۰ تن گز به ارزش۸هزار دلار به کشورهای مختلف صادر می‌‌‌شده است. تنها آمار تقریبا رسمی در مهر۹۵ اعلام شد: ۴۰۰ واحد تولید گز و۱۲۰۰ واحد توزیع گز و شیرینی در اصفهان فعال هستند. این واحدهای تولیدی ۶۵۰هزار تن گز تولید و روانه بازار مصرف می‌کنند. در سال۹۴حدود ۳هزار تن گز از اصفهان به ۶۵ کشور صادر شده و صادرات این محصول در سال۹۵، ۲۰درصد افزایش یافته است.
باوجود همه آمارها و ادعاها اما در میان آمارهای رسمی گمرک اصفهان و در لیست صادرات استان ردپایی از صادرات گز دیده نمی‌شود که این موضوع می‌تواند به دلیل حجم اندک صادرات این محصول نسبت به سایر اقلام صادراتی نصف جهان باشد و جالب اینکه برخی منابع مطلع به «دنیای‌اقتصاد» گفته‌اند به جز صادرات چمدانی مسافران، چیزی تحت عنوان صادرات مداوم و منظم گز به خارج از کشور وجود ندارد.
دومین مشکل بر سر راه کارگاه‌‌‌های گز اصفهان، موانعی است که میزان تولید را تحت‌‌‌الشعاع قرار می‌دهد. رونق کار گزسازی در نیمه دوم هرسال به‌‌‌ویژه در فصل زمستان است. با آغاز بهار و گرم شدن هوا در تابستان، فعالیت این واحدها کاهش یافته و با رکود بازار مصرف، تولید برخی از آنها به کمتر از یک‌‌‌چهارم کاهش می‌‌‌یابد. این شیوه تولید علاوه بر رکود اقتصادی، بیکاری بسیاری از کارگران این واحدها را هم در پی دارد.
عدم‌دسترسی مستقیم به بازار مصرف، نداشتن تشکیلات صنفی منسجم و ضعف برنامه‌‌‌ریزی برای صادرات، باعث می‌شود که بازاریابی و فروش به‌‌‌وسیله واسطه‌‌‌ها صورت گیرد و افزایش بی‌‌‌رویه قیمت فروش را به دنبال داشته باشد. به‌‌‌عبارت‌‌‌دیگر زنجیره تولید گز در اصفهان از تهیه مواد اولیه تا روند تولید، بسته‌‌‌بندی، بازاریابی، توزیع و فروش هنوز به شیوه سنتی و قدیم آن انجام می‌شود. در دسترس نبودن نرخ واقعی تولید، فروش و صادرات باعث شده تا نتوان برای آینده این شغل برنامه‌‌‌ریزی مدونی انجام داد. درجا زدن و بی‌‌‌توجهی به شیوه‌‌‌های مدرن تولید، بازاریابی، فروش و برندینگ به تعطیلی کارگاه‌‌‌ها منجر شده که البته همه این عوامل به‌‌‌صورت مستقیم به تولیدکنندگانی مربوط می‌شود که ظاهرا تمایلی به تغییر مسیر خود ندارند.
عدم‌ثبات قیمت و کیفیت مواد اولیه مهم گزسازی ازجمله گزانگبین، شکر، مغز پسته و بادام و گلوکز مشکلی است که تولید گز را تحت‌‌‌الشعاع قرار می‌دهد. به‌‌‌عبارت‌‌‌دیگر افزایش افسارگسیخته قیمت مواد اولیه نه‌‌‌تنها قیمت‌گذاری گز را با مشکل مواجه می‌کند که با رشد قیمت تمام‌‌‌شده و عدم‌توان خرید مشتری، تقاضای خرید محصول بی‌‌‌کیفیت افزایش می‌‌‌یابد که این موضوع باعث تعطیلی کارگاه‌‌‌های اصیل و رونق کارگاه‌‌‌های بدون کیفیت و زیر‌پله‌‌‌ای می‌شود. رشد عرضه محصولات بدون کیفیت به‌‌‌خصوص در میدان نقش‌‌‌جهان، بر میزان تقاضای گردشگران داخلی و خارجی موثر بوده و محبوبیت برند گز اصفهان را تحت‌‌‌الشعاع قرار می‌دهد.
در حال حاضر از ۲۵۰ برند گز اصفهان تنها پنج برند نشان تجارت بین‌المللی دارند و این تعداد به نسبت حجم بالای برندهای گز در استان چندان رضایت‌‌‌بخش نیست. نبود برند و استاندارد برای گواهی کیفیت گز در استانی که دانشگاه تولید گز هم دارد، امکان تولید به‌‌‌قاعده و باکیفیت را تحت‌تاثیر قرار داده که این موضوع نیز نشان‌‌‌دهنده بی‌‌‌توجهی فعالان این عرصه و اتحادیه گز و شیرینی اصفهان است.
با توجه به کاهش ارزش ریال، قیمت تمام‌‌‌شده گز به‌‌‌عنوان تنقلات شیرینِ هم‌‌‌ردیف شکلات، برای سایر کشورها مقرون به صرفه است. با آنکه صادرات گز، می‌تواند درصد قابل‌‌‌توجهی از سهم فروش را به خود اختصاص دهد اما نبود بازاریابی، تبلیغات و شبکه فروش و بی‌‌‌توجهی به تولید گز با ماندگاری مناسب و کیفیت نامناسب بسته‌‌‌بندی، صادرات را از رونق انداخته است.
اصفهان را با نام صنایع‌‌‌دستی، اماکن تاریخی و خوراکی‌‌‌هایش می‌‌‌شناسند. نام اصفهان و آثارش هر دو مکمل هم هستند و به همین دلیل هر آنچه نام اصفهان را یدک بکشد به‌‌‌واسطه نام این استان مشکل شهرت و برند نخواهد داشت. اینکه بازار گز اصفهان رونق خود را ازدست داده، نشان‌‌‌دهنده مشکل دیگری است.
در حال حاضر صادرات گز اصفهان تنها به کشورهای حاشیه خلیج‌‌‌فارس و امارات و عراق ختم شده و با اینکه گفته می‌شود پای گز نصف جهان به کشورهای اروپایی هم باز شده، اما میزان آن به حدی کم است که آن‌طور که بایدوشاید نمی‌توان به ارزآوری آن دل خوش کرد. کشورهای همسایه و اعراب حاشیه خلیج‌‌‌فارس هم به دلیل رفت‌‌‌وآمد زیاد با محصول گز آشنا شده و در این خصوص بازاریابی خاصی انجام نشده است. این در حالی است که دریافت مشاوره بازاریابی برای شناخت بیشتر کشورهای همسایه و اعراب حاشیه خلیج‌‌‌فارس می‌تواند بازار گز اصفهان را متحول کرده و از تولید فصلی به کارگاه‌‌‌های دائم تبدیل کند.
ساکنان کشورهای عربی حاشیه خلیج‌‌‌فارس به دلیل داشتن ذائقه‌‌‌های نزدیک به مردم ایران، خرید گز از اصفهان را به‌‌‌عنوان سوغات این کشور در اولویت خود قرار می‌دهند و با توجه به تمکن مالی این کشورها می‌توان صادرات بخش زیادی از گز را به این کشورها انجام داد.
چند سالی است که پای گز به بازارهای اروپایی باز شده که این موضوع نیز به دلیل رشد مهاجرت ایرانیان به این کشورها و ارسال سوغات به آن‌‌‌سوی آب‌‌‌ها بوده است. با‌‌‌وجوداین فعالان بازار گز اصفهان اعتقاد دارند که مردم کشورهای اروپایی کمتر گز اصفهان را شناخته‌‌‌اند. دردشتی اعتقاد دارد که برای بازارسازی برون‌‌‌مرزی گز اصفهان باید اقدام شود، چراکه در تحقیقات انجام‌‌‌شده در کشورهای مختلف این محصول توانسته در کنار انواع شکلات و شیرینی‌‌‌ها جای خود را پیدا کند. فعالیت‌‌‌هایی در حوزه صادرات گز نیز انجام شده و واحدهای تولیدی برای معرفی این محصول اقدام کرده‌‌‌اند، اما ازآنجاکه گز در کشورهای مختلف گمنام است و شناخت کافی بر آن وجود ندارد، هزینه‌‌‌هایی برای بازارسازی آن وجود دارد.
فعالان گز اصفهان برای تبلیغ و بازاریابی تولیدات خود دست به دامان مردم شده‌‌‌اند تا برای معرفی شیرینی قدیمی اصفهان، یک جعبه از آن را به آن‌‌‌سوی آب‌‌‌ها سوغات بفرستند. بازخوانی این سخنان، ضرورت ارائه مشاوره و برگزاری کلاس‌‌‌های برندینگ، بازاریابی و تبلیغات تجاری را برای همه فعالان و تولیدکنندگان گز اصفهان گوشزد می‌کند.
