چگونه تولید پنبه در گلستان فلج شد؟
روزهای سیاه بازار طلای سفید
گزارش خبرنگار «دنیای اقتصاد» از کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان
وعده بازگشت کشت پنبه به روزهای اوج با احیای سازمان استانی
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» پنبه به عنوان یکی از محصولات مهم و راهبردی بخش کشاورزی، ماده اولیه صنایع نساجی و دامپروری بوده و نقش مهمی در ارزآوری و اشتغال‌زایی بخش کشاورزی، صنعت و بازرگانی ایفا می‌کند؛ اما در گلستان، این محصول که به عنوان طلای سفید مشهور بوده، به دلیل تصمیمات غلط و سوءمدیریت، مسیر اشتباهی در پیش گرفته است و از دهه ۷۰ و ۸۰ به بعد، کشت پنبه به شدت نزول پیدا کرده است.
اکنون مسوولان به این فکر افتاده‌‌‌اند که با احیای این محصول در گلستان با توجه به اشتغال ۱۸ برابری پنبه نسبت به محصولات دیگر، کشت آن را مکانیزه کنند.
حدود چند دهه قبل، کشت پنبه در بیش از ۱۰۰هزار هکتار از اراضی زراعی گلستان رواج داشت و تعداد زیادی کارخانه پنبه پاک‌کنی در این منطقه فعالیت داشتند. این کارخانه‌‌‌‌‌‌ها توانسته بودند برای جمعیت زیادی از مردم اشتغال ایجاد کنند و کمک بزرگی برای درآمدزایی و امرارمعاش خانواده‌‌‌ها باشند.
حال با توجه به اینکه پنبه به عقیده کارشناسان یک محصول کم‌آب‌‌‌بر است و سیاست‌‌‌های سازمان جهاد کشاورزی نیز بر جایگزینی زراعت‌‌‌های کم‌آب‌‌‌بر به جای زراعت‌‌‌های پرآب‌‌‌بر استوار است، هدف و برنامه‌ریزی در جهت افزایش کشت این محصول در دستور کار قرار گرفته است؛ اما در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات شرایط آب‌وهوایی و همچنین خشکسالی، کشاورزان پنبه‌‌‌کار نتوانسته‌اند عملکرد خوبی در زمینه برداشت این محصول داشته باشند.
در چهارمین جلسه کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان که با حضور ابراهیم هزارجریبی، مدیرکل پنبه و دانه‌‌‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی و فعالان صنعت و مدیران جهاد کشاورزی برگزار شده بود، کارشناسان و فعالان به بررسی مشکلات و چالش‌‌‌های موجود در این حوزه پرداختند.
امیر یوسفی، رئیس اتاق بازرگانی گرگان در این باره می‌‌‌گوید: چنانچه حمایت دولت از کشت پنبه صورت نگیرد و کشاورز احساس امنیت در کشت این محصول نداشته باشد، بدون شک امکان توسعه آن وجود ندارد. یوسفی با بیان اینکه در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، دولت برای محصولات مهم و استراتژیک یارانه تخصیص می‌دهد، گفت: متاسفانه در کشور ما این یارانه فقط برای چند قلم پرداخت می‌شود و به همین دلیل کشاورزان بیشتر به کشت شالی روی آورده و علاقه‌‌‌ای برای ادامه کشت پنبه در میان کشاورزان نیست. وی یکی دیگر از دغدغه‌‌‌های کشاورزان برای کشت پنبه را دغدغه آب، سم و پرداخت هزینه‌‌‌های جانبی هنگفت برای به ثمر رسیدن این محصول می‌‌‌داند.
تولید پنبه باید مکانیزه شود!
برداشت مکانیزه پنبه به عقیده کارشناسان، ۵۰درصد هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و علاوه بر آن کاهش هزینه کارگری و همچنین کاهش میزان ضایعات و افزایش کیفیت پنبه برداشت‌شده، از مزیت‌‌‌های برداشت مکانیزه است.
در این راستا، هامان هاشمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان با اشاره به اینکه گلستان جزو استان‌‌‌های کم‌برخوردار است، می‌‌‌گوید: مهم‌ترین رسالت کمیسیون کشاورزی، بحث اصلاح الگوی کشت است تا بتوانیم برنامه‌‌‌های متنوع‌‌‌تری را جهت توسعه استان اجرا کنیم.
وی همچنین عدم‌خرید تضمینی پنبه و پایین بودن قیمت و نداشتن تجهیزات به‌روز در کنار دیگر مشکلات را از عوامل کاهش ۹۰درصدی کشت پنبه دانست.
تسهیلات کم‌بهره برای کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی
گفتنی است در سال گذشته، ۹۰ سایت الگوی ترویج در کشور ایجاد شده که نقش مهمی در توسعه کشت پنبه داشته است و این محصول با توجه به فرآورده‌‌‌های جانبی در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی یک محصول استثنایی به شمار می‌رود.
ابراهیم هزارجریبی، مدیرکل پنبه و دانه‌‌‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی گفت: کشت پنبه و توسعه آن نیازمند اجرای راه‌‌‌های تشویقی است که دولت با جدیت این موضوع را پیگیری می‌کند. دولت در نظر دارد با شیوه‌‌‌های فنی تا چهار سال آینده در تولید پنبه کشور خودکفا شود. این مقام مسوول می‌‌‌گوید: در حال حاضر، ۹۰ میلیارد تومان برای تهیه کمباین تصویب شده و جزو اولین مصوبات بوده است. همچنین، تسهیلاتی کم‌بهره برای کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی در نظر گرفته شده است و به جرات می‌توان گفت که با حمایت‌‌‌های دولت، جایگزین کردن زراعت‌‌‌های آب‌بر با پنبه و انتقال کشت صیفی‌‌‌جات به گلخانه، می‌توانیم در کشت این محصول خودکفا شویم.
اسدالله پاک‌سرشت، مدیرعامل کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی گلستان هم درنشست کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گرگان گفت: قیمت تضمینی محصول در دولت برای هر زراعتی تعیین تکلیف می‌کند که آن محصول را بکارد یا نکارد؟ وقتی قیمت کم برای محصول تعیین شود، این به آن معنی است که نکارد؟ وی با اشاره به این موضوع که به‌رغم اینکه آن زمان ما در اوج تولید پنبه در کشور بودیم و صادرات خوبی به کشورهای آسیای میانه و ترکمنستان داشتیم، با اجازه دولت وقت، پنبه و به‌ویژه الیاف مصنوعی وارد کشور شد بیان کرد: همین واردات بی‌رویه، تولید داخل را فلج کرد و باعث این شده که در حال حاضر تولید پنبه برای کشاورز صرفه اقتصادی نداشته باشد و نرخ خرید تضمینی پنبه از کشاورز نیز پایین است و عملا با کسرهزینه‌‌‌های تولید چیزی برای کشاورز پنبه‌‌‌کار نمی‌‌‌ماند. شنیدن صدای پنبه‌‌‌کاران نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته، حمایت دولت از محصول پنبه صورت نگرفته است و پشتیبانی نکردن دولت در تهیه سم، کود و بذر، باعث شد که کشاورزان رغبتی برای کشت این محصول نداشته باشند.
کشت حفاظت‌شده پنبه، آب‌بری کمتری دارد
محمد اسماعیل اسدی، پژوهشگر بین‌المللی آب و خاک در کشور می‌‌‌گوید: پنبه یک گیاه صنعتی گرمسیری است که کشت آن در سال ۵۲ در ۱۸۰هزار هکتار از اراضی کشاورزی صورت می‌‌‌گرفت؛ اما امروزه تنها حدود ۳۰هزار هکتار از اراضی گلستان زیر کشت پنبه رفته و تا زمانی که سیاستگذاری درست نشود، نشست‌‌‌ها پیرامون موضوع احیای پنبه بی‌فایده است. این پژوهشگر بین‌المللی اشاره می‌کند که پنبه گیاخاک است و رد پای منفی کربن دارد و به‌خاطر سلولزی که دارد، بیشتر از آن مقداری است که به جای می‌‌‌گذارد، کربن جذب می‌کند. همچنین، کشت این محصول در بقایای گندم منجر به کاهش آب‌بری این محصول می‌شود و اگر بخواهیم کشت پنبه دوباره رونق بگیرد، باید بهای آن را بپردازیم.
استقرار سازمان پنبه کشور در گلستان
محمد برزعلی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان در نشست خبری با رسانه‌‌‌ها در این باره می‌‌‌گوید: در سال‌های گذشته، سازمان پنبه کشور در گلستان بوده که بنا به دلایلی منحل شده است و بنا داریم با استفاده از تجربیات گذشته این سازمان، سطح زیرکشت پنبه را افزایش دهیم و شرایط تجارت پنبه را فراهم کنیم. وی با تاکید بر اینکه سیاست ما در کشت پنبه به صورت کشت قراردادی است، گفت: امیدواریم با تشکیل این سازمان در گلستان بتوانیم نحوه کاشت، داشت و برداشت این محصول را مدیریت کنیم و هزینه‌‌‌های آن را کاهش دهیم که این امر با به کارگیری دستگاه‌‌‌های مکانیزه امکان‌پذیر است. ما همواره تلاش داریم با همکاری دانشگاه‌‌‌ها، زراعت استان را به سمت «دانش‌بنیان» سوق دهیم و با توجه به تغییر اقلیم و خشکسالی‌‌‌‌های پی‌درپی در گلستان، بتوانیم این خشکسالی را مدیریت کنیم و کمترین خسارت را در حوزه کشاورزی داشته باشیم.
حمایت استاندار از احیای کشت پنبه در گلستان
علی‌محمد زنگانه، استاندار گلستان درباره حمایت از کشاورزان پنبه‌‌‌کار می‌‌‌گوید: از آنجا که پنبه یک کالای اساسی و استراتژیک است، خریداری آن به قیمت مناسب از کشاورزان اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد؛ چرا که زراعت این محصول اشتغال تعداد زیادی از خانوارها را به همراه دارد و باعث رشد و رونق اقتصاد استان خواهد شد. زنگانه با تاکید بر اینکه قطار پیشرفت گلستان با سرعت و بدون وقفه در حال حرکت است، اظهار می‌کند: نگاه دولت، گسترش روابط با همسایگان و بهبود روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و حتی کشورهای منطقه است که در استان گلستان این سیاست با توسعه روابط کشورهای حوزه آسیای میانه همچنان ادامه دارد.
با توجه به سیاستگذاری صورت‌گرفته، ضرورت افزایش کشت پنبه در استان احساس می‌شود. با این حال در سال‌های اخیر، کشت پنبه مجددا مورد توجه کشاورزان قرار گرفته که روزنه امیدی برای بازگشت به دوران طلایی این محصول استراتژیک در استان باز کرده است. هم‌اکنون امیدواریم با نگاه مثبت مجلس و دولت به احیای پنبه و مکانیزه کردن این محصول و همچنین با کاهش هزینه‌‌‌های آن، دوباره شاهد اوج‌گیری زراعت این محصول مهم که از ارکان مهم توسعه اشتغال‌زایی دراستان گلستان است، باشیم.
