کار گروه حمایت از تولید بررسی می‌کند
گمرکات تخصصی از بودن تا نبودن
وزارت صنایع: حمایت از تولید پررنگ می‌شود.
وزارت بازرگانی: روند تجارت کند می‌شود
وزارت صنایع: حمایت از تولید پررنگ می‌شود. گروه صنعت و معدن- محبوبه فکوری: همزمان با طرح موضوع ادغام وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع و معادن از سوی مجلس و دولت، این دو وزارتخانه همچنان بر سر مسائلی چون گمرکات تخصصی اختلاف‌نظرهایی دارند.
محرک تولید، محدودکننده تجارت
راه‌اندازی گمرکات تخصصی، به اعتقاد مسوولان وزارت صنایع و معادن، راهکاری قابل اتکا برای مبارزه با کم‌اظهاری و عدم اجرای صحیح قانون تعرفه‌ها است. در مقابل، مسوولان وزارت بازرگانی که سکان بخش تجارت کشور را بر عهده دارند، معتقدند راه‌اندازی این گمرکات یکی از عوامل محدودکننده تجارت به شمار می‌رود.
ایجاد گمرکات تخصصی یکی از ایده‌هایی بود که علی‌اکبر محرابیان، وزیر صنایع و معادن در مراسم دریافت رای اعتماد خود از مجلس شورای اسلامی برای سکانداری بخش صنعت و معدن کشور، به طرح آن پرداخت.
گمرکات تخصصی در کارگروه
به موازات همین موضوع، کارگروه حمایت از تولید دولت که به منظور کمک به بخش صنعت در مقابل اثرات بحران مالی غرب تشکیل شده، در نخستین بسته حمایتی خود موضوع جلوگیری از کم‌اظهاری در گمرکات کشور و اصلاح قیمت پایه گمرکی را مطرح کرد.
هم‌اکنون نیز پیشنهادات مربوط به ایجاد گمرکات تخصصی به منظور نیل به این اهداف به دبیرخانه کارگروه تخصصی حمایت از تولید ارسال شده تا در نوبت تصمیم‌گیری کارگروه اصلی قرار‌گیرد.
این خبر را افشین روغنی، معاون وزیر صنایع و معادن به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌دهد و می‌گوید: «این پیشنهاد به دبیرخانه ارسال شده و باید مورد پردازش قرار‌گیرد تا بتوان در مرحله بعد، شاهد تصویب آن در کارگروه حمایت از تولید بود.»
از تاسیس تا انحلال
البته ایجاد گمرکات تخصصی در سال‌های گذشته نیز در دستور کار قرار گرفت و تا مرز ایجاد برای برخی کالاها نیز پیش رفت، اما عدم موفقیت باعث کمرنگ شدن نقش آنها در تجارت و رونق کم‌اظهاری در برخی گمرکات شد. سیدعباس حسینی، مدیرکل سابق مقررات واردات و صادرات وزارت بازرگانی در این رابطه به خبرنگار ما می‌گوید: «در گذشته این گمرکات در برخی نقاط کشور به وسیله برخی دستگاه‌ها راه‌اندازی شد، اما از آنجا که هماهنگی‌های لازم با وزارت بازرگانی به عنوان متولی امر تجارت صورت نگرفته بود، تاثیرات منفی بر تجارت به جا گذاشت و اعتراضات زیادی از سوی بخش خصوصی به همراه داشت که بر این اساس، وزیر وقت، ادامه فعالیت آنها را ملغی اعلام کرد.»
وی می‌افزاید: «گمرک جمهوری اسلامی‌ایران این اختیار را دارد که به ایجاد گمرکات اختصاصی بپردازد.»
شرط بقا
به اعتقاد حسینی «ایجاد گمرکات تخصصی زمانی نتیجه مثبت خواهد داشت که قبل از تولد آنها، هماهنگی‌های لازم با مسوول تجارت خارجی کشور که وزارت بازرگانی است، صورت‌گیرد.»
گفته‌های وی که یکی از باتجربه‌ترین افراد در زمینه تدوین مقررات صادرات و واردات است، موید این نکته است که اگر گمرکات اختصاصی شود، ورود کالاهایی که کیفیت مطلوبی نداشته و به هر دلیلی برای تولید کشور مضر هستند، از هر نقطه ای به کشور محدود می‌شود.
تیغ دو لبه گمرکات تخصصی
اما در کنار مزایایی که یک گمرک تخصصی می‌تواند داشته باشد، معایبی نیز برای آن متصور است. به همین دلیل برخی ایجاد این گمرکات را تیغ دو لبه‌ای می‌دانند که باید در ایجاد آنها، تمامی‌جوانب کار را در نظر گرفت.
در همین رابطه مهدی غضنفری، معاون وزیر بازرگانی معتقد است: «بسیاری از کشورها، ایجاد گمرکات تخصصی را یک ابزار هوشمندانه برای مدیریت واردات می‌دانند و به کار می‌بندند. به این معنا که اگر کشوری بخواهد واردات یک کالای خاص را محدود کند، با در نظر گرفتن گمرکی در نقطه‌ای دوردست می‌تواند عملا به مدیریت واردات بپردازد.»
وی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد می‌افزاید: «اگر کشور تامین‌کننده کالایی، اروپا باشد و در مقابل، گمرک تخصصی آن کالا در جنوب کشور واقع شود، تبعات زیادی در تجارت خارجی دارد.» به اعتقاد غضنفری، «اختصاصی کردن گمرکات به خصوص در شرایط فعلی که بیش از ۱۶۰ گمرک در کشور وجود دارد و تعداد زیادی از آنها تحت فشار برخی مقامات استانی و نمایندگان مجلس تشکیل شده است، می‌تواند راهگشا باشد. بسیاری از گمرکات فعلی پتانسیل لازم را برای کار تخصصی نداشته و هزینه زا هستند، بنابراین گمرک باید آنها را ساماندهی کند.» وی تاکید می‌کند: «تخصصی کردن گمرکات باید با در نظر گرفتن جوانب کار صورت‌گیرد.»
گمرکات تخصصی سد راه کم‌اظهاری
در مقابل دیدگاه‌های وزارت بازرگانی، معاون وزیر صنایع و معادن معتقد است: «ایجاد و راه‌اندازی گمرکات تخصصی امتیازات و مزایای بسیاری دارد که از جمله آن می توان به استفاده از نیروهای آموزش دیده به منظور ارزیابی دقیق کالاهای خاص اشاره کرد.»
محاسن و معایب در کنار هم
روغنی می‌گوید: «راه‌اندازی گمرکات تخصصی محاسن و معایبی را در کنار هم دارد. به هر حال برای مقابله با کم‌اظهاری و تشخیص دقیق کالاها و تعرفه‌ها راهی جز ایجاد گمرکات تخصصی وجود ندارد.»
وی می‌افزاید: «اگر ایجاد گمرکات تخصصی منجر به تاثیر منفی در تجارت می‌شود، باید برای حل مشکل کاری کرد.» به اعتقاد وی، «گمرکات تخصصی راه چاره برای مقابله با کم‌اظهاری و اجرای دقیق تعرفه‌ها است.»
به هرحال ایجاد رویه واحد در انجام تشریفات گمرکی، توجه دقیق به ارزش محصولات خاص، جلوگیری از بیش و کم‌اظهاری و اعمال دقیق‌تر کنترل‌های لازم از مزایای گمرکات تخصصی است که شاید در کنار صفت محدودکننده تجارت، به آن رسمیت می‌بخشد.
مدیریت واردات، ضامن توفیق
در این میان کارشناسان معتقدند که عملکرد موفق گمرکات تخصصی در گرو اجرای طرح مدیریت واردات است؛ به این معنا که باید مشخص شود که اهرم گمرکات تخصصی چگونه می‌خواهد با هدف‌های مدیریت واردات ارتباط برقرار کند. این مهم‌ترین اتفاقی است که متاسفانه تاکنون رخ نداده است.
در حال حاضر از این اهرم در دنیا به عنوان یک سیاست در راستای حمایت از کالاهای داخلی استفاده می‌شود؛ به همین دلیل تیغ دو لبه‌ای است که اگر بخواهیم کالایی ارزان به کشور وارد شود، باید گمرکات برای واردکنندگان کالا در دسترس باشد تا مراحل ترخیص با سرعت بیشتر و هزینه کمتر صورت‌گیرد؛ ولی اگر علاقه‌مند به ورود برخی کالاها به داخل کشور نباشیم، فرمول اصلی محدودکننده، گمرکات تخصصی هستند.
مدیریت تولید داخل، اصل است
نگاه وزارت صنایع در راه‌اندازی این گمرکات مدیریت تولید داخلی و دفاع از صنعت کشور است که به اعتقاد کارشناسان، دیدگاه منطقی است. محصول وارداتی نباید متناقض با سیاست‌های تولیدی کشور باشد، بنابراین جانبداری وزارت صنایع از ایجاد این گمرکات، امری طبیعی و معقول است.
این نکته را نیز نباید از ذهن دور داشت که گمرکات تخصصی به خاطر ماهیت خود، واردات را کند می‌کند که همین امر تولید داخلی را در مقابل هجمه کالاهای خارجی مصون می‌دارد و به اصطلاح بدون اینکه دعوایی ایجاد شود، واردات از برخی کشورها محدود می‌شود.
تحول در اقتصاد
در مقابل اختلاف‌نظرهای وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع و معادن، مسوولان گمرک معتقدند که راه‌اندازی گمرکات تخصصی، موجب تحول در اقتصاد می‌شود و به همین منظور یکی از بندهای طرح تحول اقتصادی نیز که به گمرکات مربوط است، هدف‌گذاری‌هایی را برای گسترش استفاده از گمرکات تخصصی صورت داده است.
در این رابطه، محمدرضا نادری، معاون امور گمرکی گمرک جمهوری اسلامی‌ایران دیدگاهی متفاوت نسبت به گمرکات تخصصی دارد و آنها را مکملی برای تجارت و تولید می‌داند.
وی به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: «گمرکات اختصاصی برای تخصصی کردن برخی کالاهای دارای حساسیت خاص، برقرار شده‌اند.»
شروط کارآیی
نادری که از واژه «اختصاصی» به جای «تخصصی» استفاده می‌کند، می‌افزاید: «البته میزان کارآیی گمرکات اختصاصی به سرعت کار و آمادگی سازمان‌های همجوار برای صدور مجوز در نقاطی که این گمرکات قرار گرفته اند، برمی‌گردد؛ بنابراین ترخیص کالاهای خاص به گمرکات تخصصی ارجاع داده می‌شود.»
وی تصریح می‌کند: «البته این فرآیند به معنای آن نیست که گمرکات اختصاصی حق ترخیص سایر کالاها را ندارند، بلکه گمرکی که اختصاصی یک کالا نباشد، نمی‌تواند به ترخیص آن کالا بپردازد.»
به گفته نادری، «راه‌اندازی گمرکات اختصاصی یکی از پروژه‌هایی است که در طرح تحول اقتصادی طراحی و در شورای راهبردی تحول اقتصادی در گمرکات مصوب شده است.»
وی تصریح می‌کند: «تعداد اقلام وارداتی و صادراتی که هم‌اکنون به گمرکات وارد می‌شوند، بسیار زیاد است. سال گذشته نیز ۳هزار و ۳۷۱ ردیف تعرفه کالاهای صادراتی وجود داشت که برای ترخیص آنها نیاز به بررسی ماهیت، کیفیت و سپس صدور مجوز است.»
این مقام مسوول در گمرک جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان می‌کند: «در بخش واردات نیز ۵هزار و ۶۰۰ ردیف تعرفه کالای وارداتی وجود دارد که به لحاظ ماهیت باید توسط سازمان‌های همجوار تشخیص هویت شود.»
وی می‌افزاید: «در گمرکات اختصاصی کالاها نمایندگان وزارتخانه‌های صنایع، بازرگانی، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط حضور دارند.»
۲۶ گمرک ترخیص خودرو
نادری می‌گوید: «به عنوان مثال هم‌اکنون ۲۶ گمرک اختصاصی برای ترخیص خودرو در سراسر کشور وجود دارد.»
وی معتقد است: «باید به این سمت پیش رفت که گمرکات در کشور اختصاصی شوند؛ به این معنا که گروه‌هایی برای ترخیص کالاهای خاص آموزش‌های لازم را ببینند و سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط نیز همکاری لازم در این زمینه را مبذول دارند.»
معاون گمرک خاطرنشان می‌کند: «هم‌اکنون گمرک مهرآباد، فرودگاه امام خمینی(ره)، شهیدرجایی، بندرامام خمینی(ره)، گمرک ارومیه و گمرک شهریار مجاز به ترخیص کالاهای وارداتی تجهیزات پزشکی هستند.»
نادری می‌گوید: «برای ترخیص سیگار و محصولات دخانی گمرکات بندر شهید رجایی، غرب تهران، فرودگاه امام خمینی(ره)، گمرک جلفا، گمرک خرمشهر، گمرک چابهار، گمرک قشم و بوشهر به صورت اختصاصی فعال هستند؛ این درحالی است که برای ترخیص ماشین‌آلات راهسازی نیز گمرکات بندر شهیدرجایی، خرمشهر، بوشهر، ارومیه، غرب تهران، جنوب تهران و اصفهان تعیین شده‌اند.»
افزایش گمرکات تخصصی
نادری در تشریح مزایای گمرکات اختصاصی خاطرنشان می‌کند: «هم‌اکنون گمرک جمهوری اسلامی ایران در حال انجام کار تخصصی برای راه‌اندازی تعداد بیشتری گمرک اختصاصی در کشور است. کار مطالعات عملکردی به دفتر برنامه‌ریزی گمرک ارجاع داده شده تا آثار اختصاصی کردن گمرکات را ارزیابی کنند.»
وی می‌افزاید: «به این معنا که زمان‌سنجی صورت‌گیرد تا مشخص شود که در گذشته متوسط زمان ترخیص چه میزان بوده و با راه‌اندازی این گمرکات، زمان ترخیص کالاها چقدر کاهش یافته است.»
و آخر اینکه....
دایر شدن این گمرکات در نهایت باعث تسریع در امر ترخیص کالاهای خاص با هماهنگی سازمان‌های همجوار و در نتیجه کاهش قیمت تمام شده کالاها خواهد شد.
ارسال نظر