سخنگوی صنعت برق در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» پاسخ داد
برق زمستان تامین است؟
در ماه‌های سرد سال، اگرچه میزان مصرف برق نسبت به فصل تابستان کاهش می‌یابد، اما تولید برق به منظور تداوم حرکت چرخ‌های صنعت و تامین برق خانگی ادامه دارد و به این منظور تامین سوخت مصرفی نیروگاهها، همواره پیش‌نیاز تامین برق پایدار به شمار می‌رود. هر چند ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا ظرفیت بسیار بالایی برای تولید گاز و حتی نقش‌‌‌آفرینی در بازار گازی منطقه دارد، اما در سال‌های گذشته با توجه به روند افسارگسیخته مصرف در داخل کشور، حتی تکمیل تمامی فازهای پارس جنوبی نیز نتوانسته است پاسخگوی تقاضا باشد به طوری که هم‌‌‌اکنون مجموع تقاضا از عرضه گاز پیشی‌‌‌گرفته و این در حالی است که سرمای حاکم در کشور مصارف خانگی را در بهره‌گیری از سوخت گاز طبیعی در اولویت قرار می‌دهد. از این رو برای تداوم تولید برق و بهره‌مندی صنایع و مشترکان خانگی از این انرژی، نیروگاهها در روزهای سرد زمستانی به اجبار استفاده از سوخت مایع مانند گازوئیل و مازوت را در دستور کار قرار می‌دهند. البته در حال حاضر، ۱۲۹ نیروگاه تولید برق در کشور فعال بوده که سوخت جایگزین ۱۱۳ نیروگاه گازوئیل و تنها سوخت جایگزین ۱۶ نیروگاه دیگر مازوت است.
بنابراین با توجه به نگرانی‌های زیست محیطی و همچنین افزایش اصطکاک و هزینههای تعمیر نیروگاهها باید امیدوار به اجرای تمهیداتی از سوی دولت برای اصلاح الگوی مصرف بخش خانگی و تامین حداکثری گاز موردنیاز نیروگاههای مازوت سوز باشیم. از طرفی آماده‌سازی مخازن سوخت نیروگاهها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، کما اینکه در گذشته محدودیت در تامین گاز نیروگاهها و کسری مخازن سوخت مایع این واحد‌‌‌ها در فصول سرد سال باعث شد تا تعدادی از واحدهای نیروگاهی به دلیل کمبود سوخت در زمستان از مدار خارج شده و شاهد قطعی برق در برخی از مناطق کشور باشیم؛ بنابراین قطعا در کنار اقدامات وزارت نفت برای تامین سوخت، باید تسریع در پرداخت مطالبات نیروگاهها برای تعمیرات به موقع و تکمیل ظرفیت مخازن در دستور کار وزارت نیرو قرار بگیرد.
در همین راستا سخنگوی صنعت برق می‌گوید: سهم مصرف مازوت از مجموع سوخت مصرفی نیروگاهها طی سال کمتر از ۱۰درصد بوده و در ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری نیز این میزان به کمتر از ۵درصد رسیده است. در واقع تمام تلاش وزارت نیرو این است که نیروگاهها با کمترین میزان مصرف مازوت زمستان را پشت سر بگذارند، چرا که امکان مصرف مازوت در همه نیروگاهها وجود نداشته و اساسا برای استفاده از سوخت مازوت طراحی نشده‌‌‌اند و از طرفی هزینههای تعمیرات نیروگاهها را نیز به شدت افزایش می‌دهد. بنابراین وزارت نیرو به دنبال استفاده حداکثری از گاز و گازوئیل بوده و تنها در شرایط سخت و در فصول سرد سال تعداد محدودی از واحدهای نیروگاهی از مازوت استفاده خواهند کرد.
به گفته مصطفی رجبی مشهدی میزان تحویل گاز به واحدهای نیروگاهی در فصل سرد سال، ۵۰ تا ۶۰درصد روزهای عادی است و مابقی انرژی موردنیاز نیروگاهها از طریق سوخت مایع تامین می‌شود. بنابراین تا قبل از ورود به روزهای سرد مشغول تکمیل ظرفیت مخازن سوخت گازوئیل نیروگاهها خواهیم بود که البته تاکنون بیش از ۵۲درصد از مخازن تکمیل شده و به تدریج تا شروع فصل سرما به ۱۰۰درصد ظرفیت موردنیاز خواهد رسید.
این مقام مسوول به رونمایی از طرح «صدو چهل، دو (۱۴۰۲)» اشاره کرد و افزود: امسال ۱۴۰ اقدام و برنامه برای عبور از پیک مصرف تابستان سال آینده تدوین شده که امیدواریم برحسب برنامه‌ریزی بتوانیم از ظرفیت نیروگاههای موجود و جدید و از طرفی نیروگاههایی که از مدار خارج شده‌اند، استفاده کنیم. علاوه بر این در طرح«صدو چهل، دو (۱۴۰۲)» که به زودی اطلاعات آن نیز منتشر خواهد شد، در بخش مدیریت مصرف، اقدامات قابل‌توجهی در دستور کار قرار خواهد گرفت و به زودی این برنامه‌ها برای صنعت برق و مردم تشریح خواهد شد. آنچه می‌خوانید ماحصل گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در رابطه با موضوعاتی مانند آینده اقتصاد صنعت برق، تامین سوخت نیروگاهها در فصل زمستان، نقش بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها، چشم‌انداز بورس انرژی است که در ادامه می‌آید.
با توجه به سرد شدن تدریجی هوا، موضوع تامین گاز موردنیاز نیروگاهها در زمستان به عنوان یک چالش همیشگی مطرح می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر ساله در یک دوره 100 روزه مصرف گاز بخش خانگی و صنایع افزایش یافته و سهمیه نیروگاهها کاهش می‌یابد، اما این به آن معنا نیست که نیروگاهها در این دوره سوخت گاز دریافت نمی‌کنند، بلکه میزان تحویل گاز به واحدهای نیروگاهی در فصل سرد سال، 50 تا 60درصد روزهای عادی بوده و مابقی انرژی موردنیاز نیروگاهها از طریق سوخت مایع تامین می‌شود. بنابراین تا قبل از ورود به روزهای سرد مشغول تکمیل ظرفیت مخازن سوخت گازوئیل نیروگاهها خواهیم بود که البته تاکنون بیش از 52درصد از مخازن تکمیل شده و به تدریج تا شروع فصل سرما به 100درصد ظرفیت موردنیاز خواهد رسید. از این رو به نظر می‌رسد با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های صورت گرفته با شرکت پالایش و پخش برای تحویل گازوئیل، مشکلی برای تولید برق در زمستان نداشته و خاموشی محتمل به نظر نمی‌رسد.
با سرد شدن هوا و استفاده برخی از نیروگاههای کلان‌شهر‌ها از مازوت به عنوان سوخت جایگزین گاز، موضوع نقش این نیروگاهها در تشدید آلودگی هوا در برخی محافل مطرح می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
سهم مصرف مازوت از مجموع سوخت مصرفی نیروگاهها طی سال کمتر از 10درصد بوده و در 6 ماه ابتدایی سال‌جاری نیز این میزان به کمتر از 5درصد رسیده است. در واقع تمام تلاش وزارت نیرو این است که نیروگاهها با کمترین میزان مصرف مازوت زمستان را پشت سر بگذارند، چرا که در همه نیروگاهها قابلیت استفاده از سوخت مازوت وجود ندارد و طراحی آنها بر اساس استفاده از سوخت گازوئیل به عنوان سوخت جایگزین است و از طرفی استفاده از مازوت هزینههای تعمیرات نیروگاهها را نیز به شدت افزایش می‌دهد. بنابراین وزارت نیرو به دنبال استفاده حداکثری از گاز و گازوئیل بوده و تنها در شرایط سخت و در فصول سرد سال برای برخی واحدهای نیروگاهی از مازوت استفاده خواهد کرد. از این رو در رابطه با کلان‌شهرهایی مانند تهران نیز نیروگاههایی از جمله بعثت، ری، طرشت و دماوند قابلیت استفاده از مازوت را نداشته و حتی سال گذشته نیز برای تامین سوخت این نیروگاهها از مازوت استفاده نشده است. در نیروگاه شهید رجایی نیز که دو فاز نیروگاهی دارد، در فاز سیکل ترکیبی آن امکان استفاده از گاز و گازوئیل فراهم بوده و تنها در واحد بخار آن استفاده از سوخت مازوت امکان‌پذیر است. از این رو در شرایط کمبود گاز ممکن است مجبور به استفاده از سوخت مازوت در این نیروگاه باشیم.
وزارت نیرو بعد از گذشت شش ماه از سال قیمت خرید برق از نیروگاهها را اعلام کرد، اما بخش خصوصی از دو منظر زمان اعلام شده و میزان افزایش نرخ نسبت به این موضوع انتقاد دارد و معتقد است در شرایط کنونی قیمت برق پاسخگوی هزینه‌هایی مانند تعمیرات نیروگاهها نیست. تا چه اندازه موافق این دیدگاه هستید؟
بخشی از زمان برای تصمیم‌گیری در خصوص نرخ برق، مربوط به موضوعات کارشناسی و بررسی مدل‌های مختلف بخش خصوصی و هیات تنظیم بازار بود، از این رو تا حدودی این مذاکرات به طول انجامید. از سویی دیگر، تغییر اعضای هیات تنظیم بازار نیز به این تاخیر دامن زده و به طور کلی وقفه‌ای خارج از عرف را ایجاد کرد. در خصوص اینکه آیا این قیمت پاسخگو و پوشش دهنده هزینههای بخش خصوصی هست یا خیر نیز باید بگویم، بر اساس مدل‌ها و مفروضات کارشناسی، این نرخ در بازار عمده‌فروشی پاسخگوی هزینه‌ها بوده و تمام مسائل و ملاحظات حتی در مورد هزینههای انواع واحدهای نیروگاهی در آن دیده شده است. البته راهکار اصلی، حضور موثر نیروگاههای کشور در بورس انرژی و تعیین قیمت براساس معامله مصرف‌کنندگان است که در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد.
بخش خصوصی اعتقاد دارد به دلیل اینکه هیات تنظیم به نوعی جزئی از تشکیلات وزارت نیرو بوده و این وزارتخانه همزمان قانون‌گذار، خریدار و فروشنده برق نیز هست، جایگاه جدی برای بخش خصوصی در این هیات دیده نشده است. از این رو وجود یک نهاد تنظیم‌گر (رگولاتوری) که همزمان نظرات بخش خصوصی و دولتی در آن گنجانده شود را تا چه اندازه در این صنعت ضروری می‌دانید؟
قطعا مسیری را باید برای ایجاد رگولاتوری مستقل صنعت برق طی کرد. اما در هیات تنظیم بازار کنونی نیز اعضایی از بخش خصوصی حضور دارند، البته به دلیل پیچیدگی بازار و اینکه مساله برق قابل مقایسه با سایر کالاها نیست، حساسیت بیشتری در مورد حضور اعضا در این هیات وجود دارد، از این رو اصلاحات باید به تدریج در این حوزه صورت بگیرد. اما وزارت نیرو در خصوص ایجاد نهاد تنظیم‌گر مستقل نیز موافق بوده و حتی نظرات خود را در این باره به مجلس شورای اسلامی منتقل کرده است. در حقیقت وزارت نیرو معتقد است، دبیرخانه هیات تنظیم بازار باید در وزارت نیرو باشد، چرا که کارشناسان این حوزه در این نهاد با بیش از 10 سال تجربه کاری حضور دارند. نکته دیگر اینکه در بازار عمده‌فروشی نیز کماکان بخش مصرف فعال نشده و بازار همچنان به صورت تک خریدار پیش می‌رود. از این رو برخی از افراد معتقدند، نمایندگان بیشتری از طرف بخش مصرف‌کننده در هیات تنظیم بازار فعلی حضور دارند. اما آنچه در این میان مهم است اینکه نظرات کارشناسی هر دو طرف در این هیات قطعا بحث و بررسی خواهد شد.
به رغم قیمت‌گذاری دستوری در صنعت برق، بخش خصوصی امیدوار است با راه‌اندازی بورس انرژی واقعی تا حدودی مشکلات اقتصادی و نقدینگی پوشش داده شود. وزارت نیرو برای مرحله اول بورس انرژی چه برنامه‌ای مدنظر دارد؟
در سال‌جاری قیمت‌های بورس از بازار عمده‌فروشی پیشی گرفت و قیمت متوسط بورس، رقم بالاتری نسبت به بازار عمده‌فروشی را ثبت کرد که این نشان می‌دهد، خریدار و مصرف‌کننده در بورس قیمت نهایی را تعیین می‌کنند. اما واقعیت این است که در حال حاضر تعداد مشترکان و میزان خرید و فروش برق به اندازه برآیند کل بازار نیست، به همین دلیل برنامه وزیر نیرو بر شکل‌گیری 100درصدی معاملات در بورس انرژی است تا حجم معاملاتی که در بازار عمده‌فروشی در شرکت مدیریت شبکه اتفاق می‌افتد، به حداقل ممکن برسد. در حال حاضر مشترکان صنعتی بالای 5 مگاوات در بورس حضور دارند، اما با توجه به اختیاری بودن، حدود 45درصد برق مورد نیز خود را از این بازار خریداری می‌کنند و مابقی نیز از شرکت‌های برق منطقه‌ای خریداری می‌شود. به همین منظور جلساتی در این خصوص برگزار شده و حضور مشترکان بالای یک مگاوات در بورس انرژی، یکی از موضوعاتی است که به زودی اجرایی خواهد شد.
بر اساس برآوردها، با ورود مشترکان بالای یک مگاوات، حدود یک‌سوم انرژی در بورس انرژی خرید و فروش می‌شود. بنابراین در حال حاضر وزارت نیرو در حال فراهم کردن شرایطی برای حضور 6هزار مشتری خرید برق بالای یک مگاوات در بورس انرژی است و اقدامات عملیاتی در مراحل پایانی قرار دارد تا با دریافت کد سجام توسط خریداران، رسما خرید و فروش برق این گروه نیز در بورس انرژی عملیاتی شود. چرا که با تحقق این امر قطعا بورس انرژی شرایط بهتری نسبت به سال گذشته تجربه خواهد کرد. ضمن اینکه برای ورود مشترکان کوچک‌تر به بورس انرژی نیز برنامه‌ریزی جدی صورت گرفته است.
تعمیرات و اورهال نیروگاهها برای پیک تابستان سال آینده به روال معمول از شهریور سال‌جاری آغاز شده است. در این خصوص وزارت نیرو 15هزار میلیارد تومان برای هزینههای تعمیرات نیروگاهها در نظر گرفته، اما شرکت‌های بخش خصوصی معتقدند مبلغ پرداختی به هیچ عنوان نمی‌تواند بیش از 30درصد هزینه‌ها را پوشش دهد و به همین دلیل خواستار پرداخت مطالبات معوق خود توسط دولت هستند. با شرایط حاضر چه پیش‌بینی از وضعیت نیروگاهها دارید؟
پرداخت اعتبارات موردنیاز برای تعمیرات نیروگاهها، اولویت نخست وزارت نیرو بوده و وزیر نیرو دستور صریح در این خصوص را صادر کرده، اما باید این مساله را نیز پذیرفت که صنعت برق در حال حاضر در شرایط اقتصادی مطلوب نیست. البته از 15 شهریورماه سال‌جاری تاکنون حدود 6هزار و 500 مگاوات از ظرفیت نیروگاههای کشور وارد فاز تعمیرات شده و حتی برخی از نیروگاهها بعد از اتمام تعمیرات مجدد وارد مدار شده‌اند. از این رو امیدواریم تا قبل از اردیبهشت 1402تعمیرات نیروگاهها به اتمام برسد. نکته مهمی که لازم می‌دانم به آن اشاره کنم این است که امسال 140 اقدام و برنامه برای عبور از پیک مصرف تابستان سال آینده تدوین شده که امیدواریم برحسب برنامه‌ریزی بتوانیم از ظرفیت نیروگاههای موجود و جدید و از طرفی نیروگاههایی که از مدار خارج شده‌اند، استفاده کنیم. علاوه بر این در طرح«صدو چهل، دو (1402)» که به زودی اطلاعات آن نیز منتشر خواهد شد، در بخش مدیریت مصرف، اقدامات قابل‌توجهی در دستور کار قرار خواهد گرفت و به زودی این برنامه‌ها برای صنعت برق و مردم تشریح خواهد شد.
