سکان‌داری اقتصاد در فضای «شیشـه‌ای»
بهزاد بهمن نژاد
دبیر گروه بورس
با عبور برجام از آخرین ایستگاه خود، فصل جدیدی پیش‌روی اقتصاد کشورمان باز شده است. فرصتی که هرچند به تنهایی دستاورد بسیار بزرگی محسوب می‌شود، اما باید با ظرافت تمام مورد استفاده قرار گیرد. در این میان، واکنش بازارها به نتیجه این رویداد مهم به دقت توسط فعالان اقتصادی رصد شد که بر رفتار عقلایی کم‌نظیری تاکید داشت. بدون شک این نوع برخورد را مدیون برخی سیاست‌های درست اقتصادی در مسیر مهار نقدینگی سرگردان هستیم. در سال‌های پیش از آغاز به کار دولت یازدهم، بازارهای مالی به‌ویژه ارز، سکه و مسکن همواره محل دست‌اندازی سفته‌بازان قرار می‌گرفتند. مساله‌ای که ناپایداری فضای اقتصادی را تشدید و سرمایه‌گذاران واقعی را به‌نوعی بی‌اعتمادی دچار کرده بود.
فارغ از اقدامات اقتصادی مناسب انجام‌شده در مدت اخیر جهت کنترل سفته‌بازی در بازارها، گشایش‌های هسته‌ای، فضای بسیار شفافی را در اقتصاد کشور به‌وجود آورده است. نمود این امر را می‌توان در عملکرد این هفته بازارها مشاهده کرد. به این ترتیب، بازار ارز و سکه با فعالیت محدود سفته‌بازان رفتار معقولی نشان دادند و به سرعت فضای روانی متعادلی پیدا کردند. نوسانات اندک به‌ویژه در بازار ارز، فرصت سوءاستفاده از فضای به‌وجود آمده را از نوسان‌گیران گرفت. مساله‌ای که تاکید می‌کند فضاسازی بازیگردانان در این بازار به‌صورت مطلوبی انجام شده و انتظارات بازار در این برهه زمانی تعدیل شده است. در سمت دیگر، رونق در معاملات تالار شیشه‌ای بورس تهران قابل‌توجه بود. جایی که همواره به‌عنوان ویترین اقتصادی کشور شناخته می‌شود و با صعود خود بر شفافیت فضای اقتصادی کشور تاکید داشت. به این ترتیب، شاخص کل بورس توانست با کانال‌شکنی‌های متوالی در بیشترین مقادیر خود در پنج ماه اخیر قرار گیرد. در این شرایط، حضور سهامداران حقیقی به معاملات رونق قابل‌توجهی داد و توانست در آستانه دوساله شدن رکود بازار سهام، مسیر احیا را در این بازار فراهم کند.

هرچند کارشناسان معتقدند همچنان چالش‌هایی اساسی پیش‌روی بازار سهام است، اما فضای اعتماد به‌وجود آمده به تنهایی توانسته رونقی جدی در این بازار ایجاد کند. باید توجه داشت که رونق بازار سهام بر خلاف تصور برخی فعالان، رشدهای ممتد و دسته‌جمعی نیست، بلکه نقدشوندگی بالا و حضور سهامداران در این بازار معنای واقعی رونق است؛ بنابراین افت‌و‌خیزهایی که از این پس انتظار می‌رود بر پایه عملکرد واقعی اقتصاد باشد کاملا طبیعی بوده و نباید آن را با بازگشت به رکود اشتباه گرفت. در این میان، گرچه افت قیمت جهانی کالاها و به‌ویژه نفت یکی از دغدغه‌های کوتاه‌مدت فعالان اقتصادی محسوب می‌شود، اما تجربه تاریخی نشان می‌دهد کاهش وابستگی به خام‌فروشی عموما موجب پویایی و تحرک بیشتر اقتصاد کشور و همچنین توجه بیشتر دولت به بخش خصوصی می‌شود. عواملی که در نهایت موجب بهبود عملکرد بنگاه‌های فعال در بازار سهام می‌شود؛ بنابراین حتی افت قیمت جهانی نفت که همزمان با رفع تحریم‌ها تشدید شده است نیز در آینده به نفع اقتصاد و بورس تهران خواهد بود. به هر حال، همچنان برخی نگرانی‌ها از رفتار هیجانی سهامداران وجود دارد که البته با تغییر فضای اقتصادی کشور، به نظر می‌رسد نوسان‌گیری‌های سریع جای خود را تا حدود زیادی به نگاه بلندمدت و سرمایه‌گذاری واقعی داده‌اند.