گرفتن مالیات در مناطق محروم دور از انصاف است

فعالیت بخش خصوصی در مناطق محروم با مشکلات دوچندانی مواجه است؛ از یک سو آماده نبودن زیرساخت‌ها و از سوی دیگر عدم حمایت دولت مهم‌ترین موضوعاتی هستند که جذابیت مناطق محروم را برای سرمایه‌گذاری بنگاه‌های اقتصادی کاهش می‌دهد. این در حالی است که همجواری این مناطق با کشورهای همسایه از نقاط قوتی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا سریع‌تر توسعه یابند. محسن ‌احتشام، رئیس اتاق بازرگانی بیرجند در این گفت‌وگو با اشاره به شکل‌گیری اتاق بیرجند از چند و چون و سختی‌های فعالیت در این منطقه محروم اما با پتانسیل بالا می‌گوید.

درخصوص چگونگی تاسیس اتاق بیرجند و شروع فعالیت این اتاق توضیح دهید.

پس از تقسیم‌شدن خراسان بزرگ به سه استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی و بلافاصله بعد از اینکه استان خراسان جنوبی تاسیس شد، نسبت به تشکیل اتاق بیرجند اقدام کردیم. فعالیت‌های اتاق بیرجند ابتدا زیر نظر اتاق مشهد بود. در آن زمان از سوی مهندس شافعی، رئیس اتاق مشهد به من و چند تن از فعالان اقتصادی بیرجند ماموریت داده شد که اتاق بیرجند را تاسیس و مستقل کنیم ولی به علت مشغله سایر دوستان این ماموریت را به‌تنهایی به عهده گرفتم. حدود ۱۰ سال پیش و در پنجمین دوره انتخابات اتاق بازرگانی ایران، انتخابات اتاق بیرجند را برگزار کردیم و اتاق بیرجند به‌عنوان یک اتاق مستقل شکل گرفت. در حال حاضر سه دوره از تشکیل هیات نمایندگان اتاق بیرجند می‌گذرد و سومین دوره است که ریاست این اتاق را برعهده دارم تا خدمتگزار بخش خصوصی استان خراسان جنوبی باشم.

استقلال اتاق بیرجند چقدر در رشد جایگاه فعالان بخش خصوصی این استان موثر بوده است؟

این استقلال به فعالان اقتصادی استان ما بسیار کمک کرد و خیلی از واحدهای تولیدی، صنعت، معدن و بخش کشاورزی توسعه یافتند. زیرا اتاق بیرجند با اینکه اتاق جوانی بود، از ابتدا برنامه استراتژیک برای خود تدوین و مشخص کرد کجاست و به کجا می‌خواهد برود. اولین هدف، ساختن ساختمانی در شأن اتاق و فعالان بخش خصوصی استان بود که با کمک اتاق ایران تحقق پیدا کرد و ساختمانی با امکانات خوب در سه طبقه ساخته شد و در حال توسعه آن به ۵ طبقه هستیم و فضای فعالان اقتصادی استان به نحو احسن تشکیل شده است. به دنبال آن کمیسیون‌های مختلفی ازجمله کشاورزی، صنایع، واردات، صادرات، پول و سرمایه تشکیل شد که هرکدام در جایگاه خود زحمات زیادی کشیده‌اند. در حال حاضر شاهد حضور هیات‌های تجاری و سفرای کشورهای مختلف ازجمله سوییس، آفریقای جنوبی، پاکستان، ‌افغانستان، دانمارک، نروژ، اتریش و چک در بیرجند هستیم. بخشی از این هیات‌ها از خریداران محصولات خراسان جنوبی هستند و بخشی هم برای آشنا شدن با ظرفیت‌های استان به منظور سرمایه‌گذاری و شناخت قابلیت‌ها و توانمندی‌های مختلف آمده‌اند. در همین حال با اعزام هیات‌های تجاری از استان در نمایشگاه‌های تخصصی حضور یافته‌ایم. اتاق در نمایشگاه‌های دبی، ارمنستان و افغانستان هم فعالیت خوبی داشته و هم هیات‌هایی را در قالب بازدید اعزام کرده است.

آخرین حضور ما در نمایشگاه هرات در افغانستان بود و در نمایشگاه کابل برای کمک به بازارسازی، بازاریابی و برندسازی محصولات تولیدی استان، غرفه داشتیم و تولیدکنندگان را دعوت کردیم تا با حمایت اتاق، به معرفی محصولات خود بپردازند. همچنین در اتاق بیرجند جلسات شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی به‌طور مرتبط برگزار شده و به بررسی مشکلات و چالش‌های بخش خصوصی پرداخته شده است. در اتاق بیرجند شعبه اتاق ایران و افغانستان راه‌اندازی شده که اخذ ویزا و سایر وظایف اتاق مشترک ایران و افغانستان را برعهده داشته است. از سوی دیگر در جلسات مختلف استان و کارگروه تولید و صادرات، اتاق همواره نقش پررنگ و خوبی داشته و در مجموع اتاق بیرجند به‌درستی ایفای نقش کرده است. همچنین اتاق بیرجند ارتباط خوبی با دانشگاه‌ها و بنیاد نخبگان داشته و با معاونت علمی تفاهم‌نامه همکاری داریم.

با توجه به نزدیکی به مرز افغانستان آیا توانسته‌اید از توانمندی‌های اتاق ایران و افغانستان برای حضور در بازار این کشور بهره ببرید؟

یک شعبه از اتاق ایران و افغانستان در اتاق بیرجند ایجاد شده و اتاق مادر، در تهران است. اما از پتانسیل‌ها و توانمندی‌هایی که این شعبه می‌توانست در بیرجند داشته باشد به دلیل ضعف اتاق مادر نتوانستیم درجهت توسعه صادرات کالاهای تولیدی ایران استفاده کنیم. اتاق بیرجند شعبه‌ای است از اتاق ایران و درآمدی ندارد و بخش اعظمی از هزینه‌های اتاق بیرجند از اتاق ایران تامین می‌شود. در حال حاضر اتاق بیرجند حدود ۵۰۰ عضو دارد اما چند کارخانه بزرگ ما از اتاق تهران کارت عضویت گرفته‌اند و درآمدی از این بابت عاید اتاق بیرجند نمی‌شود. درواقع گردوخاک و ناامنی‌های کارخانه‌های بزرگ را تحمل می‌کنیم اما عایدی نداریم. بخش اعظم درآمد اتاق‌ها از دریافت یک در هزار و سه در هزارکارخانه هاست که اتاق بیرجند درآمدی از این بابت ندارد، چون کارخانه های بزرگ استان ما کارت بازرگانی خود را از تهران دریافت می‌کنند.

مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های بخش خصوصی در استان خراسان جنوبی چه مواردی است؟

بخشی از مشکلات ما زیرساختی است؛ ازجمله اینکه فاقد جاده امن هوایی و زمینی در استان خراسان جنوبی هستیم و در این چند وقت سوانح زیادی داشتیم. نمی‌دانم چرا استان‌های محروم باید از همه چیز محروم باشند؟ بهترین امکانات همیشه به استان‌های برخوردار اختصاص دارد، اما استان بیرجند فاقد امکانات به روز حمل‌ونقل و استاندارد است. از سوی دیگر جاده قائن - بیرجند یک محور ترانزیتی است و تمام ماشین‌های سنگین از این جاده عبور می‌کنند و هنوز این جاده با این حجم ترانزیت دوبانده نشده. قوانین مالیاتی نیز مشکل دیگر است. به‌رغم اینکه خراسان جنوبی از استان‌های محروم و توسعه نیافته است اما فعالان اقتصادی همان‌قدر که در استان‌های دیگر نظیر تهران مالیات می‌دهند، در استان خراسان جنوبی هم مالیات می‌دهند و از معافیت‌های مالیاتی که حق آنهاست برخوردار نیستند و گاه تولیدکننده‌های ما نیز از معافیت‌هایی که حق مسلم آنهاست، محروم هستند. حتی شاید مالیات‌های غیرمنصفانه نیز پرداخت کنند که با اجرای سلیقه‌ای قوانین شاهد چنین شرایطی هستیم.

سایر مشکلات بخش خصوصی ناشی از سیاست‌های پولی و مالی است. بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی با وجود فقر زیرساخت‌ها با سود تسهیلات معین شده در سال‌های ۸۶ تا ۹۰ اقدام به سرمایه‌گذاری کردند، اما یک باره نرخ سود بانکی چند برابر شده و توسعه اقتصادی خیلی از طرح‌ها را با مشکل مواجه کرده است. حتی قرار بود مشوق‌های سرمایه‌گذاری داده شده و ۵ درصد از نرخ سود تسهیلات بخشیده شود، اما نه تنها این اتفاق نیفتاده بلکه با رشد نرخ تسهیلات مواجه شده‌ایم. این موضوع اکثر سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را دچار مشکل مالی کرده و قادر به پرداخت این سود سنگین نیستند. یک بخش از واحدهای تولیدی هم تسهیلات ارزی گرفته‌اند که نرخ ارز هم سه برابر شده و در حال حاضر قادر به درآمدزایی نیستند که بتوانند بدهی خود را جبران کنند و متاسفانه این موضوعات کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. مساله بعدی تامین اجتماعی است که مانند سایر سازمان‌ها، همکاری‌ای را که باید با فعالان اقتصادی داشته باشد، ندارد و در این زمینه بخش خصوصی و واحدهای تولیدی ما دچار مشکلات متعددی هستند.در همین حال یادمان باشد که واحدهای تولیدی در تحریم‌ها آسیب دیدند و با ضررهای جدی روبه‌رو شدند. طرح‌های توسعه شرکت‌ها نیز نتوانستند در موعد مقرر به بهره‌برداری برسند که به این موضوع توجه نمی‌شود.سرمایه‌گذار و کارآفرینی که در یک استان محروم برای ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی، محرومیت‌زدایی و امنیت سرمایه‌گذاری کرده، گاه باید هزینه‌های غیرمنطقی پرداخت کند و این از انصاف به دور است.

بخش خصوصی استان خراسان جنوبی چه سهمی در اقتصاد استان دارد؟

بخش خصوصی خراسان‌جنوبی ۹۵ درصد واحدهای تولیدی استان را ایجاد کرده است و برای همین در واگذاری‌های اصل ۴۴ هیچ واحدی برای واگذاری وجود نداشت. ۹۵ درصد اشتغال و سرمایه‌گذاری را بخش خصوصی با واحدهای تولیدی و صنعتی که در چند سال اخیر راه‌اندازی شده ایجاد کرده است. در بخش کشاورزی هم همین‌طور است و این سهم بسیار اندک است. سهم سرمایه‌گذاری شده بخش خصوصی در استان خراسان جنوبی کمتر از نیم درصد سرمایه‌گذاری‌ها در کشور و به همین ترتیب سهم استادان در تولید ناخالص داخلی نیز کمتر از نیم درصد است.به‌رغم اینکه سرمایه‌گذاری انجام شده اما درآمد سرانه استان ما پایین است زیرا ثروت تولید نشده و درآمد ایجاد نشده و درآمد سرانه بالا نداریم و به همین دلیل جزو استان‌های توسعه نیافته ایم. استان خراسان جنوبی احتیاج به سرمایه‌گذاری دولت و بخش خصوصی دارد تا درآمد سرانه اش افزایش یابد. ظرفیت‌های خوبی در بخش معدن وجود دارد و خیلی از معادن شناسایی شده ولی هنوز بهره‌برداری نشده اند.

چه ظرفیت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری دارید؟

در این استان هم در بخش تولید و هم صادرات، با توجه به نزدیکی به افغانستان و آسیای میانه ظرفیت‌ خوبی وجود دارد. برای این منظور یک منطقه ویژه اقتصادی هم داریم که کسانی که تمایل داشته باشند از این امکانات و زیرساخت‌ها استفاده کنند می‌توانند از آن استفاده کنند. در زمینه محصولات کشاورزی هم مزیت ‌داریم و سرمایه‌گذاری خوبی می‌توان در آن صورت داد.این در حالی است که در طرح آمایش سرزمین، مزیت‌های استان خراسان‌جنوبی برای سرمایه‌گذاری مشخص شده است که می‌تواند زمینه ساز تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاران باشد.

سرمایه‌گذاری مورد نیاز استان چقدر است؟

فکر می کنم بیش از ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز داریم. طرح‌های پیشنهادی نیز، هم در اتاق بیرجند و هم در معاونت سرمایه‌گذاری سازمان امور اقتصادی و دارایی وجود دارد که می‌تواند به سرمایه‌گذاران ارائه شود.

در بخش گردشگری چه ظرفیت‌هایی در استان خراسان جنوبی وجود دارد؟

جاذبه‌های خوبی در بحث گردشگری داریم. از جمله کویرهای بکر و دیدنی، کویر زیبای نهبندان است که می‌تواند زمینه بسیار خوبی برای حضور گردشگران داخلی و خارجی باشد.در بخش دیهوک نیز کویر بسیار زیبایی داریم. همچنین چند معدن آب گرم با خاصیت‌های درمانی از دیگر جاذبه‌های گردشگری بیرجند است. در فصل برداشت زعفران و زرشک هم مزارع بسیار زیبا و دیدنی داریم که می‌تواند زمینه جذب توریست باشد، مثل گلاب‌گیری کاشان.در حال حاضر امکانات پذیرایی از گردشگران ازجمله هتل به اندازه کافی داریم که جوابگوی نیاز فعلی است، اما در آینده باید بیشتر در این زمینه سرمایه‌گذاری شود.

مختصری از انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران و زرشک بگویید.

دو محصول زعفران و زرشک در این استان بسیار مورد توجه است، نام خراسان جنوبی با این دو محصول عجین شده و کیفی‌ترین زعفران دنیا از ۱۲۰۰ سال پیش در قائنات تولید می‌شود. بسیاری، قائنات را پایتخت زعفران دنیا می‌دانند و نزدیک به ۳۰ درصد زعفران کشور در این استان تولید می‌شود. همچنین ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه دنیا در خراسان جنوبی تولید می‌شود. این دو محصول سهم بسیار بالایی در اشتغال و تامین معاش بسیاری از روستاییان خراسان جنوبی دارند، زیرا کشت محصولات دیگر به دلیل خشکسالی برای آنها توجیه اقتصادی ندارد. به دلیل اهمیت بالای این دو محصول، ایجاد یک تشکل برای آنها ضروری بود تا در جهت پاسخ به نیازهای فعالان این بخش اعم از کشاورزان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایفای نقش کند. به همین منظور انجمن حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان زرشک، زعفران و گیاهان دارویی ایجاد شد که فعالیت‌های قابل قبولی داشته است.

در حال حاضر در استان خراسان جنوبی، سه واحد در صنعت زعفران و بیش از ۱۰ واحد در صنعت زرشک درخصوص فرآوری، تولید و صادرات فعالیت می‌کنند. در این استان درسطح ۱۵ هزار هکتار زرشک تولید می شود، اما صادرات آن به بیش از ۵۰۰ تن نمی‌رسد، چون زرشک در دنیا به اندازه کافی معرفی نشده و بازاریابی این محصول صورت نگرفته. این رقم هم نتیجه کار صادرکنندگان و اتاق بیرجند بوده است. قطعا اگر زرشک در دنیا معرفی شود می‌تواند مانند زعفران بازار بزرگی داشته باشد. با توجه به خاصیت‌های متنوع و آنتی‌اکسیدان بسیار بالا که امروز مورد توجه مردم است، به یقین از این محصول استقبال می‌شود. از سوی دیگر بسیاری از محصولات ما ارگانیک است که این روزها مورد توجه مصرف‌کنندگان قرار گرفته. ما سال‌هاست است تولید ارگانیک داریم، زیرا فرهنگ مصرف کود و آفت‌کش از قدیم کمتر در بین کشاورزان مان رواج داشته است.

برنامه‌ای برای معرفی زرشک در دنیا دارید؟

از ۱۰ سال پیش با کمک سازمان توسعه تجارت و اتاق بیرجند برای معرفی زرشک ایران وب‌سایت دو زبانه تخصصی راه‌اندازی کرده ایم. همچنین کاتالوگ‌ها و بروشورهایی تهیه شده و در نمایشگاه‌های بزرگ مواد غذایی، شرکت‌های صادراتی استان برای معرفی زرشک حضور فعال داشته‌‌اند. فیلم تخصصی برای زرشک به سه زبان تهیه و برای تمام سفارتخانه‌ها و رایزنان بازرگانی ارسال شده اما کافی نیست و باید بیشتر و بهتر فعالیت کنیم. با مشوق‌های دولت می‌توانیم صادرات زرشک را تقویت کنیم. کاری که برای کشمش انجام شد و برای هر کیلو ۲۰۰ تومان یارانه اختصاص یافت، باید برای زرشک هم انجام شود. ۱۸ سال است خشکسالی داریم و درآمد ما فقط از زرشک و زعفران است و به همین دلیل واقعا باید از این دو محصول و کشاورزان حمایت شود.

درآمد ارزی این دو محصول چقدر می‌تواند افزایش یابد؟

در حال حاضر ۳۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی حاصل از صادرات زعفران است که می‌تواند به ۵۰۰ میلیون دلار هم برسد. از این رقم، یک‌سوم سهم خراسان جنوبی است. در بحث زرشک، ظرفیت تولید استان در حال حاضر ۱۵ هزار تن و قیمت صادراتی یک کیلو زرشک ۹ دلار است که هر تن آن ۹ هزار دلار خواهد بود. اگر بتوانیم سالانه ۵ هزار تن زرشک صادر کنیم حداقل ۴۵ میلیون دلار درآمد ارزی خواهیم داشت. همچنین محصولات جانبی‌ای که از زرشک و زعفران تولید می‌شود، اگر به‌خوبی توسعه یابد می‌تواند سهم خوبی در درآمدزایی استان داشته باشد.