نگاهی به سیاست‌گذاری‌های محیط‌زیستی در ترکیه

آناهیتا جمشیدنژاد

Anahita.jamshidnezhad@gmail.com

فقدان تحلیل سیستماتیک و جزئی در اثرات محیط‌زیستی و اجتماعی بلندمدت پروژه‌های بزرگ ساخت و ساز در ترکیه به شدت احساس می‌شود. Ece Ozdemiroglu سه مثال در این زمینه بیان می‌کند. آخرین شاخص عملکرد محیط‌زیستی (EPI)، که توسط دانشگاه ییل آماده شده است، ترکیه را در سال ۲۰۱۶ در ردیف نود و نهم از ۱۸۰ کشور قرار داده است. این موقعیت نتیجه بهبود در زیرساخت‌ها مانند عرضه عمومی آب و فاضلاب و سیستم‌های جمع‌آوری ضایعات است. گرچه این موفقیت‌ها و به‌طور کلی‌تر رشد اقتصادی به‌نظر می‌رسد به قیمت کاهش قابل‌توجه در گوناگونی زیستی و زیستگاه‌ها تمام شده است (مخصوصا در ارتباط با حفاظت از گونه‌ها در سطوح ملی و جهانی، این کشور را در رده ۱۷۷‌ در این شاخص رتبه‌بندی می‌کند). وسعت کشور ترکیه و غنای منابع طبیعی آن عامل غرور مردمانش است، اما چگونگی استفاده از آنها منبع یک تصمیم پایدار است. این تصمیم که البته منحصر به ترکیه نیست، خودش را هر زمان و هر مکان که علایق یک گروه در درگیری با گروه دیگر نهفته باشد آشکار می‌سازد. نکته چالشی که به‌طور خاص در ترکیه یافت می شود این است که این کشمکش تنها بین گروه‌های متفاوت در جامعه نیست؛ بلکه بین جامعه و دولت و گاهی حتی بین عملکردهای گوناگون دولتی در جریان است. سه مثال به‌طور نمونه در ذیل ارائه شده است.

ایستگاه‌های نیروی برقی آبی. دره Alakır

ترکیه در حفظ امنیت انرژی تلاش بسیاری می‌کند و یک راه برای دستیابی به این امر بهره‌برداری از پتانسیل نیروی برقی آبی این کشور است، که امروزه به عنوان یک منبع انرژی تجدیدپذیر مورد توجه است. کشمکش‌ها در مقیاس سرمایه‌گذاری و چگونگی مدیریت آن به‌وجود می‌آید؛ ده‌ها سد مجاز بر روی رودخانه‌های این کشور وجود دارد و نگرانی‌های جدی در مورد اثرات محیط‌زیستی آنها به‌علاوه متوسط بهره‌وری بلندمدت و سودآوری سدها ایجاد کرده است.یک نمونه از بسیاری از چنین آبگیرهایی، در دره Alakır قرار دارد، جایی که پوشش گیاهی و جانوری بسیار در خلال ۲۰ کیلومتر عرض و ۷۰ کیلومتر طول از منطقه Kumluca در آنتالیا تا دریای مدیرانه گسترده شده است.

از منبع رود Alakır تا ساحل، ۸ کارخانه هیدروالکترونیک طراحی شده است: چهار کارخانه در فعالیت است، یکی از این کارخانه‌ها در دست ساخت است، دو مورد در انتظار گزارش‌های ارزیابی اثرات محیط‌زیستی (EIA) هستند و مورد آخر در مرحله توسعه پروژه به‌سر می‌برد. این پروژه‌ها به آب رودخانه برای کانال‌کشی به لوله‌ها و حمل‌و‌نقل به سوی پایین رودخانه نیاز دارند. چنین کاهش شدیدی در جریان آب رودخانه به معنای این است که حیوانات و گیاهانی که زیستگاه رودخانه از آن ها حمایت می‌کند نمی‌توانند زنده بمانند و کل اکولوژی دره و رودخانه نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این امر، همچنین می‌تواند بر پتانسیل توریسم منطقه به‌علاوه عملیات اکولوژیکی مانند زیستگاه‌های ماهیان، جنگل‌ها و غیره تاثیر بگذارد. از دست دادن منافع ناملموس بیشتر مانند فرهنگ و میراث را نیز باید متذکر شد. دره Alakır توسط شورای دولتی به عنوان منطقه طبیعی درجه یک برای حفاظت تحت نظر قانون انتخاب شده است؛ اما مانند بسیاری از تصمیمات مشابه، این انتخاب توسط نهادهای اجرایی نادیده گرفته شده است. به‌جای عملکرد دولتی، به‌نظر می‌رسد این منطقه به یک NGO کوچک سپرده شده است تا مخالفت‌های قانونی را برای افزایش آگاهی مردم عادی و سازماندهی اعتراضات هدایت کند.

معدن‌کاری- Artvin

معدن‌کاری یک بخش مهم برای ایجاد مشاغل و صدور فرصت‌هاست؛ اما می‌تواند اثر محیط زیستی ویران‌کننده‌ای نیز داشته باشد: فرسایش زمین، از دست رفتن زیستگاه‌ها در مناطق حفر شده و نواحی اطراف آن، آلودگی سیستم‌های آبی و پیامدهای آن بر سلامت انسان و زندگی جانوری و گیاهی. در زمان نوشتن این مقاله، ساکنان Artvin (در گوشه شمال شرقی ترکیه و هم مرز با گرجستان) به خیابان‌ها و بالای کوه‌ها رفته‌اند تا عملیات استخراج روباز طلا و مس را در Cerattepe متوقف کنند. Cerattepe ۱۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست و به زیبایی طبیعی و اهمیت فرهنگی برای فستیوال‌های مردمان قفقاز مشهور است.علی‌رغم شکست در تکمیل شرایط لازم قانونی و ضروری، کمپانی معدن‌کاری فوق به عملیات خود ادامه می‌دهد. گرچه ساکنان این منطقه خود معدن را قبول دارند، اما فقدان رایزنی و مشورت توسط دولت ترکیه در خلال مجوز دادن و فرآیند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و عدم رعایت قانون، علت اصلی ناکامی و ناامیدی آنهاست.

پروژه‌های بزرگ زیرساختی. سومین پل در تنگه بسفر

حمل‌و‌نقل در حال تبدیل شدن به امری تحمل‌ناپذیر در استانبول است؛ در گزارش روزنامه The Independent در آوریل ۲۰۱۵، این شهر به عنوان «شلوغ‌ترین شهر جهان» نشان داده شده است. رفت و آمد روزانه یک فرد می‌تواند تا چهار ساعت یا بیشتر طول بکشد.مردم انتظار دارند یک مطالعه بزرگ و جامع انجام شود تا طیفی از راه‌حل‌های ممکن را برای این مشکل بیابند؛ راه‌حل‌هایی مانند گسترش حمل‌و‌نقل عمومی و دیگر سیاست‌های مرتبط اجتماعی و امنیتی. در عوض، راه‌حل اصلی ارائه شده سومین پلی است که آسیا و اروپا را بر فراز بسفر به هم متصل می‌کند. در حقیقت، به‌نظر می‌رسد این پل بخشی از حتی یک چشم‌انداز توسعه‌ای بزرگتر باشد که شامل یک اتوبان ۶ بانده جدید است که از جنگل‌ها در شمال این شهر می‌گذرد؛ سومین فرودگاه و حتی کانالی برای غرب که کم و بیش موازی بسفر خواهد بود. همه اینها احتمالا برای گسترش بیش از پیش این شهر همکاری می‌کنند و به سادگی به‌جای حل مشکل آن را به تعویق می‌اندازند. خود این پل به عنوان نفع بزرگ عمومی ملاحظه می‌شد و بدین لحاظ از فرآیند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی (EIA) مستثنی شد. گرچه کنار گذاشتن EIA بدون مدارک کافی باید مخالف قانون باشد، اما این امر با خواسته‌های سیاسی لغو شده است.

در واقع، باید شفافیت بیشتری در مورد تجزیه و تحلیل دلایل، مشاوره افراد و ملاحظه اثرات گسترده‌تر و بلندمدت و کاهش یا استقرار مجدد گزینه‌هایی مربوط به پروژه‌های بزرگ مانند سومین پل نصب شده وجود داشته باشد. ترکیه نه فاقد ساختارهای قانونی و رسمی است و نه فاقد ظرفیت تکنیکی برای هدایت تجزیه و تحلیل‌ها مانند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی (EIA).

بسیاری از قوانین محیط‌زیستی ترکیه به دلیل درخواست این کشور برای عضویت در اتحادیه اروپا مشابه قوانین محیط‌زیستی این اتحادیه است. مشکل این است که قوانین و مقررات موجود آن طور که باید اجرا نشده است و از شکاف در قوانین علیه مصالح محیط‌زیستی و دیگر نگرانی‌های اجتماعی بهره‌برداری می‌شود. روشی که به مصلحت عمومی تعبیر می‌شود اشتباها و به‌طور خطرناک به سمت منافع مالی کوتاه‌مدت منحرف شده است. تجزیه و تحلیل حتی اگر انجام شود، شامل دلایل صدمات محیط‌زیستی و اثرات اقتصادی و اجتماعی بلندمدت آن بر سودآوری چنین پروژه‌های توسعه‌ای نمی‌شود.