استانداردسازی مقاصد گردشگری
مژگان ثابت تیموری
عضو هیأت علمی گروه مدیریت و برنامه‌ریزی گردشگری جهاد دانشگاهی
یکی از مهم‌ترین مسائلی که باعث جذب بیشتر گردشگران به مقاصد گردشگری می‌شود استاندارد این مقاصد است و لازمه تدوین استانداردهای هر مقصد گردشگری، توجه به ویژگی‌های مقصد و نوع بازدیدکنندگان آن مقاصد از جنبه بین‎المللی و ملی و به تبع آن سایر مکان‌های وابسته به گردشگری نظیر اقامتگاه‌ها و استراحتگاه‌ها و انواع وسایل حمل و نقل عمومی است.
مقصد گردشگری می‎تواند یک کشور، شهر و یا یک مکان مثل پارک طبیعی، باغ موزه، موزه‎های تاریخ و هنر باشد که هر یک از این مقاصد با توجه به ویژگی‌های خود نیاز به استانداردهای خاص دارد که برای تدوین یک استاندارد مناسب و در کلاس جهانی باید ابتدا به شناخت کامل مقصد گردشگری اقدام کرده و سپس با بررسی استانداردهای مقاصد مشابه دنیا، اقدام به تدوین استاندارد مناسب بومی در کلاس جهانی کرد؛ نکته قابل توجه همین بومی‎سازی استانداردهای مقصد بر اساس استانداردهای جهانی است چرا که هر کشوری از نظر طبیعی، فرهنگی و سیاسی، ویژگی‎های خاص خود را دارد که باید استاندارد جهانی را با الگوی داخلی انطباق داد و سپس استاندارد مناسب را تدوین کرد. برخی مقاصد گردشگری اعم از موزه‎های تاریخ و هنر و باغ موزه‎ها، می‎تواند بدون تغییر از استاندارد جهانی تبعیت کند؛ تنها نکاتی که باید مبنای کار قرار گیرد ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی منطقه است که جانمایی و سازه‎های مورد استفاده و نیز جمعیت بازدیدکننده در زمان واحد و نیز طول مدت بازدید بر اساس آن تغییر خواهد کرد چرا که هدف از تدوین استاندارد خاص این مقاصد، دوام هرچه بیشتر اشیای مورد بازدید به علاوه توجیه اقتصادی ایجاد این مقصد گردشگری است (البته در مقاصد مورد حمایت دولت‎ها، هدف، اشاعه تاریخ و فرهنگ است و مسائل مالی در درجه بعدی اهمیت قراردارد) و بیشتر در مورد مقاصد گردشگری خصوصی مصداق دارد؛ آنچه مسلم است از مهم‌ترین مسائل در تدوین استانداردهای مقاصد گردشگری، توجه به ظرفیت برد محیطی و ظرفیت برد تفرجگاهی آن مقصد است؛ برای مثال استانداردهای بازدید از یک باغ موزه در منطقه استوایی مثل سنگاپور و مالزی با یک باغ موزه با موقعیت جغرافیایی خاورمیانه کاملا متفاوت است چرا که در کشورهای خاورمیانه با اقلیم چهار فصل، ضوابط و معیارهای بازدید بسته به فصل تغییر می‌کند و لذا به جای یک برنامه ثابت باید چهار برنامه و متناسب با جغرافیای منطقه تدوین کرد که به تبع آن هزینه‎های نگهداری از آن مقصد را افزایش داده و در ادامه به افزایش هزینه ورودیه‎های آن مقصد گردشگری منتهی خواهد شد.

ظرفیت بازدیدکنندگان از یک مقصد گردشگری نیز در یک مکان گرم و مرطوب به نسبت یک اقلیم خشک کاملا متفاوت است، چرا که در خصوص سازه‌های بنای مورد نظر و نیز فضای نگهداری و مواد محافظت کننده از یک شیء با ارزش تاریخی یا هنری، باید دقت نظر بیشتری به خرج داده و میزان دی‎اکسید کربن ناشی از تنفس بازدیدکنندگان و آلاینده‎های ورودی به محیط را با تعیین دقیق زمان بازدید و طول مدت بازدید به حداقل رساند؛ در این شرایط هزینه‌ها افزایش یافته و بهای ورودیه‎ها افزایش خواهد یافت که نیاز به حمایت‌های دولتی برای حفظ این مقصد گردشگری دارد. از دیگر استانداردهای مقاصد گردشگری و از مهم‌ترین آن‎ها، معرفی آن مقصد و نیز تبلیغات مناسب برای شناساندن این مقصد به دنیا است که متأسفانه در ایران به این ضعف بزرگ توجه نمی‌شود در حالی که تبلیغات متناسب با استانداردهای جهانی می‎تواند جمعیت بیشتری را به سمت بازدید از جاذبه‌های ‌پرشمار گردشگری ایران جذب کند. لازم به ذکر است که استفاده الگوهای کشورهای گردشگرپذیر نظیر کشورهای اروپایی (فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، روسیه و یونان) و نیز بهره‌گیری از پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های یونسکو می‌تواند در بسیاری از موارد نقشه راهی برای تدوین استانداردهای مناسب گردشگری کشور با عظمت ایران باشد.