«دنیای اقتصاد» از بیتوجهی مسئولان نسبت به گرانبهاترین محصول کشاورزی گزارش می‌دهد؛
حکایت مظلومیت طلای سرخ ایرانی
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- «زعفران افغانستان برای سومین سال متوالی به عنوان باکیفیت‌ترین زعفران جهان معرفی شد و بالاتر از زعفران ایران قرار گرفت»؛ این خبری بود که چندی پیش روی خروجی برخی رسانهها قرار گرفت و باعث شد چشمان مخاطبان ایرانی این خبر از تعجب گرد شود! آخر چطور می‌شود کیفیت زعفران افغانستان، که سابقه کوتاهی در کشت این محصول دارد، از زعفران ایران، که بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان است، بهتر باشد؟ اگرچه که به اعتقاد کارشناسان این حوزه، اصل این خبر مورد تأیید نیست و یک جای کار میلنگد و انتشار این خبر بیشتر به یک شوی تبلیغاتی شبیه است اما بر فرض هم که اصل خبر درست باشد، آن گاه این سؤال پیش میآید که واقعا چه عاملی باعث شده که افغانستان با این پیشینه کوتاه که تا دیروز تنها در زمینه کشت خشخاش فعالیت میکرد، امروز در مقابل بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان ابراز وجود کند و خود را رقیبی برای ایران بداند؟ صاحبنظران حوزه زعفران بر این باورند که غفلت مسئولان ما از این محصول استراتژیک به تازه از راه رسیدههایی مانند افغانستان اجازه عرض اندام می‌دهد.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- «زعفران افغانستان برای سومین سال متوالی به عنوان باکیفیت‌ترین زعفران جهان معرفی شد و بالاتر از زعفران ایران قرار گرفت»؛ این خبری بود که چندی پیش روی خروجی برخی رسانهها قرار گرفت و باعث شد چشمان مخاطبان ایرانی این خبر از تعجب گرد شود! آخر چطور می‌شود کیفیت زعفران افغانستان، که سابقه کوتاهی در کشت این محصول دارد، از زعفران ایران، که بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان است، بهتر باشد؟ اگرچه که به اعتقاد کارشناسان این حوزه، اصل این خبر مورد تأیید نیست و یک جای کار میلنگد و انتشار این خبر بیشتر به یک شوی تبلیغاتی شبیه است اما بر فرض هم که اصل خبر درست باشد، آن گاه این سؤال پیش میآید که واقعا چه عاملی باعث شده که افغانستان با این پیشینه کوتاه که تا دیروز تنها در زمینه کشت خشخاش فعالیت میکرد، امروز در مقابل بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان ابراز وجود کند و خود را رقیبی برای ایران بداند؟ صاحبنظران حوزه زعفران بر این باورند که غفلت مسئولان ما از این محصول استراتژیک به تازه از راه رسیدههایی مانند افغانستان اجازه عرض اندام می‌دهد. ضعف در بازاریابی بین‌المللی، عدم اجرای طرح جامع زعفران، جولان دلالان، شفاف نبودن آمار، خام‌فروشی، تولید سنتی و ... برخی از مشکلاتی است که در حوزه کشت و عرضه این محصول استراتژیک وجود دارد؛ آنچه میخوانید گفتوگوی «دنیای اقتصاد» با چند نفر از کارشناسان و مسئولان حوزه زعفران است:
ضعف در تجارت زعفران
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص انتشار خبر برتری کیفی زعفران افغانستان با اشاره به اینکه متأسفانه چندین سال است که شرکتی در بروکسل بلژیک این تأییدیه را به زعفران افغانستان می‌دهد، می‌گوید: دو سال قبل که برای اولین بار این اتفاق افتاد، از وزارت امور خارجه و وزارت اطلاعات خواستیم موضوع را پیگیری کنند و در نهایت اعلام شد معرفی زعفران افغانستان به عنوان باکیفیت‌ترین زعفران جهان به دلیل روابط شرکت تولیدکننده این زعفران در افغانستان با شرکت بلژیکی و از طریق پرداخت پول بوده و به این ترتیب این برند افغانی معرفی شده اما شرکت بلژیکی مذکور منبع معتبری در این زمینه نیست.
رامین اسمی با بیان اینکه با این حال این مسأله در برخی رسانهها مطرح شده و خنثی کردن این خبر زمان میبرد، تأکید می‌کند: معیارهای برتری زعفران افغانستان به لحاظ کیفی مشخص نیست اما به دلیل ابزارهای تبلیغاتی قوی این خبر منتشر شده است. وی ضعف در زمینه تجارت زعفران را عمدهترین مشکل این حوزه در کشور میداند و اظهار می‌کند: کشور ما بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان است اما تجارت این محصول در دست ما نیست و این امر نشان می‌دهد در این حوزه ضعف داریم.
معضل خام‌فروشی
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به رقابت بین تولیدکنندگان داخلی زعفران در کشور و نیز برندهای معتبر زعفران اسپانیا به عنوان اولین تولیدکننده این محصول، عنوان می‌کند: بخش عمدهای از محصول زعفران ما به صورت خام به فروش می‌رسد و به نام سایر کشورها فرآوری و صادر می‌شود؛ برای بهبود وضعیت باید زعفران ما به لحاظ ژنتیکی ثبت و برند ملی زعفران ایران شناسایی شود تا بتوانیم از زعفران کشور حمایت کنیم؛ به نظر می‌رسد در حوزه تجارت مشکلاتی داریم و هر کسی کار خودش را می‌کند. اسمی با اشاره به مشکلات چرخه زعفران در حوزه تولید، فرآوری و صادرات، تصریح می‌کند: برای مثال در حوزه تولید، سنتی بودن شیوه کشت، پایین بودن عملکرد، بالا بودن هزینه‌های تولید و ... برخی از مشکلات موجود است که باید رفع شود تا حداقل بتوانیم با رقبای نوظهور رقابت کنیم؛ در خصوص فرآوری نیز باید به فرآوری بهداشتی، فرآورده‌های جدید، جلوگیری از خام‌فروشی و ... توجه شود؛ در زمینه بازرگانی نیز باید با توجه کیفیت محصول زعفران ایران بتوانیم بازارهای صادراتی جدید پیدا و زعفران ایران را معرفی کنیم.
وی به این نکته هم اشاره می‌کند که تمام چالشها و راهکارهای رفع مشکلات زعفران به ویژه در زمینه بازرگانی و صادرات در طرح جامعی با عنوان طرح جامع زعفران پیش‌بینی شده است و میافزاید: مشکل این طرح بحث اعتبارات است که در هیأت دولت به تصویب رسیده اما در معاونت برنامهریزی برای تعیین ردیف بودجهای ثابت، اعتباری برای آن تخصیص داده نمی‌شود؛ شاید ضرورت اجرای این طرح از سوی مسئولان احساس نشده که هنوز این طرح بدون اعتبار است یا شاید به دلیل وضعیت اقتصادی خاص کشور، با همه ضرورتها هنوز نتوانسته‌ایم برای این طرح اعتباری در نظر بگیریم. مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اضافه می‌کند: کشور ما بزرگترین تولیدکننده زعفران است و زعفران، محصول ملی ماست و نباید مسئولان تصور کنند این محصول فقط منحصر به استان‌های خراسان رضوی و جنوبی است و با توجه به ارزآوری و اشتغال‌زایی که تولید زعفران می‌تواند داشته باشد، باید نسبت به رفع مشکلات آن اقدام جدی صورت گیرد.
غفلت از ثبت زعفران ایران
نایب رئیس شورای ملی زعفران برتری کیفی زعفران افغانستان را نسبت به زعفران ایران صرفا یک «شعار» توصیف می‌کند و با بیان اینکه کسی هم به دنبال سند و مدرک آن نیست، می‌گوید: بر فرض هم اگر کیفیت زعفران افغانستان برتر باشد، که باز هم میگویم اینطور نیست، به دلیل حمایتهای مختلفی است که از آن‌ها صورت میگیرد. غلامرضا میری ادامه می‌دهد: کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا، هلند و ... افغانستان را به لحاظ تکنولوژیکی، در اختیار گذاشتن بازار و ... حمایت می‌کنند تا از این طریق برای ایران رقیب ایجاد کنند زیرا کشور ما به عنوان بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان به دنبال در دست گرفتن بازار این محصول است و چه رقیبی بهتر از افغانستان؟ که هم نیروی کار ارزانی دارد و هم وضعیت آب و هوایی آن مشابه ایران است. وی یادآور می‌شود: از محصولات بسیاری در حوزه کشاورزی غفلت کردهایم از قبیل زیره، پسته و ... و زعفران هم یکی از این محصولات است.
شناسنامه‌دار شدن زعفران ایران در آینده نزدیک
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی با اعتقاد بر اینکه نقاط ضعف و کمتوجهی ما باعث سوءاستفاده رقبا شده است و چه بسا که افغانستان این زعفران را به نام خود ثبت کند، تأکید می‌کند: این اتفاق ناشی از غفلت خودمان است که این بازار را رها کردهایم و پس از چند صد سال تولید زعفران، هنوز به دنبال ثبت محصول زعفران ایران نرفتهایم؛ با این حال پس از سالها قرار است به زودی زعفران ما به صورت منطقهای ثبت و شناسنامه‌دار شود. میری با اشاره به اینکه طرح جامع زعفران نیز مورد غفلت واقع شده است، خاطرنشان می‌کند: از سال گذشته با مسئولان مربوطه برای تعیین تکلیف این طرح جلساتی داشتهایم اما به نتیجهای نرسیده است؛ ما هنوز نتوانسته‌ایم برای زعفران قیمت مشخصی را به مشتریان خارجی اعلام کنیم و قیمت‌های اعلام شده موقتی است و این مسائل باعث می‌شود بازار برای رفع نیاز خود به سراغ تولیدکنندگان سایر کشورها برود در حالی که زعفران تولید شده در کشور ما کیفیت بالایی دارد اما زمانی که نمیتوانیم برای این محصول برنامهریزی صحیحی داشته باشیم، بالطبع بازارهای جهانی را از دست می‌دهیم. وی معتقد است: صحبتهای برخی مسئولان نیز زمینه سوءاستفاده دلالان و متشنج شدن بازار را فراهم می‌کند؛ سه دهه از انقلاب می‌گذرد و مسئولان ما بیش از حد گرفتار هستند و این امر باعث شده فرصت‌های بسیاری را در زمینه حضور در بازارهای جهانی از دست بدهیم.
مسائل سیاسی پشت پرده
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان تربتحیدریه هم با اعتقاد بر اینکه مرجع معرفی زعفران افغانستان به عنوان باکیفیت‌ترین زعفران جهان مرجع معتبری نیست، اظهار می‌کند: علاوه بر این، مسائل سیاسی پشت این قضیه وجود دارد و اصلا این ادعا مورد تأیید نیست؛ کشورهایی از جمله عربستان و آمریکا که با ما دشمنی دارند، در زمینه‌هایی از قبیل تولید زعفران از افغانستان حمایت می‌کنند تا بازار را از ما بگیرند. محمد کریمی با اشاره به اینکه زعفران تولیدی افغانستان به لحاظ وزن و کیفیت اصلا قابل مقایسه با زعفران ایران نیست، خاطرنشان می‌کند: در مزارع ما بهترین و ارگانیک‌ترین زعفران دنیا وجود دارد اما کسی آن را شناسایی و به دنیا معرفی نکرده است؛ در بازاریابی بین‌المللی ضعف داریم و معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه، سفیران ما و ... نتوانسته‌اند زعفران تولیدی کشور را به دنیا معرفی کنند. وی ادامه می‌دهد: اگر دنیا زعفران ما را به درستی بشناسد، تولید ۳۰۰ تنی سالانه زعفران در کشور ما خیلی کم است و پاسخگوی نیاز زعفران دنیا نیست؛ دنیا باید زعفران ما را بشناسد؛ باید معاونت اقتصادی وزارت خارجه و وزارت جهاد کشاورزی با هم ارتباط داشته باشند و از طرفی مشوقهای صادراتی نیز برای صادرکنندگان در نظر گرفته شود تا صادرات زعفران ما توسعه یابد.
انحصار تجارت در دست عده‌ای خاص
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان تربتحیدریه با اعتقاد بر اینکه انحصار تجارت و صادرات زعفران در دست عده‌ای خاص در داخل کشور را از دیگر دلایل ضعف در بازاریابی بین‌المللی میداند و تصریح می‌کند: شاید این افراد نمی‌خواهند زعفران ما به دنیا معرفی شود تا سود آن‌ها کم نشود. کریمی با تأکید بر اینکه سیاستگذاریهای ما در حوزه زعفران ضعیف است، میافزاید: دلیل امر هم این است که یک تشکل یا اداره خاصی برای ساماندهی مسائل این محصول استراتژیک وجود ندارد و مسئولان به آن اهمیتی نمی‌دهند؛ زعفران حتی در برنامه ششم توسعه هم جایگاهی ندارد و این امر نشاندهنده این است که شاید مسئولان ما هم به اهمیت این محصول پی نبرده‌اند. وی با اشاره به مشکلات موجود در زمینه فراوری زعفران، خاطرنشان می‌کند: محصول تولید شده زعفران بیشتر به صورت خام به فروش می‌رسد و محصولات جانبی زعفران را تولید نمیکنیم و حتی محصولات ما بسته‌بندی مطلوبی هم ندارند و این امر مشکل اساسی در این حوزه است.
بروکراسی اداری مانع اجرای طرح جامع زعفران
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان تربتحیدریه در خصوص طرح جامع زعفران هم تصریح می‌کند: این طرح از سال ۹۰ در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی تهیه شده و تمام عوامل دخیل در تولید زعفران، بازاریابی، صنایع تبدیلی و ... در این طرح در نظر گرفته شده اما طرح از آن زمان تاکنون بین مجلس و دولت در حال رفت و آمد است. کریمی با بیان اینکه تنها اشکال در اجرا نشدن طرح جامع زعفران بروکراسی اداری است، یادآور می‌شود: زعفران تنها محصول کشاورزی کشور است که طرح جامع دارد و اگر این طرح تصویب و اجرا شود، مشکلات موجود در حوزه زعفران به تدریج برطرف خواهد شد.
جوسازی عده‌ای خاص!
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران هم با اعتقاد بر اینکه انتشار خبری مبنی بر برتری کیفی زعفران افغانستان فقط جنبه تبلیغاتی دارد، تأکید می‌کند: ادعای یک شرکت افغانی مبنی بر اینکه بهترین زعفران دنیا را به لحاظ کیفی تولید می‌کند، نمیتواند دلیلی بر تولید باکیفیت‌ترین زعفران جهان در افغانستان باشد؛ من این موضوع را رد میکنم؛ هر سال ده‌ها شرکت ایرانی از این قبیل کاپها دریافت می‌کنند اما خبر آن‌ها رسانه‌ای نمی‌شود. علی حسینی با بیان اینکه اشکال کار به خودمان برمیگردد، میافزاید: تصور می‌کردیم جلوگیری نکردن از قاچاق پیاز زعفران به افغانستان، می‌تواند باعث کاهش کشت خشخاش شود اما هرگز این اتفاق نیفتاد و فقط کشاورزان خودمان متضرر شدند؛ این امر ناشی از کوتاهی و غفلت خودمان است که برای خودمان رقیب جدی می‌تراشیم. وی در خصوص انتقادات مطرح شده مبنی بر انحصاری بودن بازار صادرات زعفران، هم خاطرنشان می‌کند: اینطور نیست و طرح این مسائل جوسازی توسط عده خاصی است زیرا هر فرد توانمندی که کارت بازرگانی داشته باشد و با داشتن امکانات بتواند زعفران ایران را در دنیا مطرح و بازاریابی کند، می‌تواند در این عرصه موفق باشد؛ افرادی که این مطالب را مطرح می‌کنند، افرادی هستند که تخصصی ندارند و میخواهند یک شبه راه صد ساله را طی کنند.
شفاف نبودن آمار
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران اضافه می‌کند: مانعی بر سر راه صادرات زعفران نیست اما باید صادرات ما هدفمند باشد زیرا صادرات این محصول به برخی کشورها مشکل ایجاد می‌کند؛ برای مثال صادرات به افغانستان به نفع کشور ما نیست؛ در حال حاضر بخشی از محصول زعفران ما به کشور افغانستان و از آنجا به کشورهای دیگر صادر می‌شود که به نفع ما نیست و صرفا برای افغانستان بازارسازی می‌شود؛ اگر صادرات زعفران در کشور ما هدفمند باشد، نیازی به صادرات این محصول به کشوری مانند افغانستان نیست. حسینی با تأکید بر اینکه مشکلی در زمینه بازاریابی بین‌المللی نداریم، یادآور می‌شود: در حال حاضر حدود ۴۶ کشور، هدف بازار صادراتی ما هستند؛ با این حال دولت باید در زمینه کشف بازارهای جدید کمک و از صادرکنندگان در زمینه بازارسازی حمایت کند و باید برای مدیریت صادرات زعفران به کشورهای هدف برنامه درست و جامعی داشته باشیم.
وی با اعتقاد بر اینکه یکی از مشکلات ما در حوزه زعفران شفاف نبودن آمار و فقدان آمار صحیح است، می‌گوید: متولیان ارائه آمار باید شفافسازی کنند؛ باید بر اساس قوانین، اطلاعات مورد نیاز به صورت شفاف به مردم اعلام شود؛ برای مثال سازمان جهاد کشاورزی قیمت تمام شده یک کیلوگرم زعفران را در اختیار دارد اما اعلام نمیکند؛ باید اطلاع‌رسان‌یها در این زمینه شفاف باشد تا بازار از آشفتگی خارج شود.
ارسال نظر