نتایج معکوس طرح تحول اقتصادی
دنیای اقتصاد،زهرا پزشکیان-نشست تخصصی «شکوفایی اقتصاد ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها، با محوریت طرح تحول اقتصادی و اصلاح نظام یارانه» چهارشنبه گذشته با حضور دو تن از اساتید اقتصاد و دو تن از فعالان بخش صنعت در دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. کاهش شدید انعطاف‌پذیری و کنترل‌پذیری اقتصاد ایران
در ابتدای این نشست که به همت انجمن علمی اقتصاد دانشگاه فردوسی و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن خراسان رضوی برگزار شد، دکتر احمدی شادمهری از اعضای هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی به سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران از گذشته تا کنون از بحران‌های بسیاری رنج برده است، گفت: خیلی از سیاست‌هایی که تاکنون در کشور ما اجرا شده نتایج مطلوبی نداشتند و این مسئله مختص امروز نیست، بلکه در دولت‌های قبلی نیز به همین ترتیب بوده است و اگر مروری بر سیاست‌های پیشنهادی علم اقتصاد و نتایج پیش‌بینی شده برای آنها داشته باشیم می‌بینیم که در اقتصاد ایران پاسخ مناسبی از این سیاست‌ها نگرفته‌ایم. به عنوان مثال با کاهش نرخ بهره، سرمایه‌گذاری افزایش نمی‌یابد، یا با افزایش نرخ ارز، صادرات رونق نمی‌گیرد و نظایر اینها که در اقتصاد ما زیاد است.
شادمهری با بیان اینکه این وضعیت آنقدر بغرنج شده است که امروزه بسیاری از اقتصاددانان اقتصاد ایران را با عبارت «زمین گیر شدن» و بسیاری با عبارت «پیر شدن اقتصاد» توصیف می‌کنند، عنوان کرد: انعطاف‌پذیری و کنترل‌پذیری اقتصاد به شدت کاهش یافته و اگر این روند ادامه یابد ما وارد چرخه‌ای می‌شویم که در آن سرمایه‌های اقتصادی و انسانی و مالی از جامعه خارج می‌شوند.
پرداخت یارانه نقدی،
بدترین شکل اجرای هدفمندی
شادمهری با اشاره به این مسئله که دولت نهم هدفمندی یارانه‌ها را از بدترین شکلش یعنی نقدی کردن یارانه‌ها آغازکرد، افزود: در طرح هدفمندی یارانه‌ها چند هدف وجود داشت که دوتای آن عمده بودند: ۱) اصلاح نظام قیمت‌ها ۲) کاهش بار مالی دولت. قرار بود در این طرح ۵۰درصد از منابع آزاد شده از حامل‌های انرژی در اختیار مردم، ۲۰درصد در اختیار دولت و ۳۰درصد در اختیار تولید قرار بگیرد اما آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که ۳درصد در اختیار تولید قرارگرفت و بقیه آن صرف پرداخت یارانه به صورت نقدی به مردم شد. این مطلب نشان می‌دهد که هدف اصلی از هدفمندی یارانه‌ها آنچه که بیان می‌شد، نبوده است و بیشتر هدف جلب رضایت اقشار خاصی از جامعه برای برخی مقاصد خاص بوده است.
وی با بیان اینکه این طرح آثار متعددی از قبیل افزایش بی‌سابقه تورم و کاهش فزاینده رشد اقتصادی برجای گذاشت، تصریح کرد: مهمتر از همه اینها این است که هدف از اصلاح نظام یارانه معکوس شد و اصلاح یارانه‌ها در جهت اصلاح سیستم قیمت‌ها به اصلاح قیمت‌ها در جهت تداوم سیستم پرداخت یارانه‌ها تبدیل شد. شادمهری در پایان سخنانش با اشاره به اینکه برای اصلاح نظام یارانه‌ها باید مبالغ آزاد شده از حامل‌های انرژی به سمت بازارهایی هدایت شوند که فقرا در آنها حضور دارند و به سمت گسترش زیرساخت‌های بهداشتی، آموزشی و... بروند، گفت: علاوه بر اینها وقتی می‌خواهیم چنین جراحی بزرگی در اقتصاد صورت دهیم، باید ببینیم آیا در جامعه چتر حمایتی تامین اجتماعی به صورت کارا وجود دارد یا خیر. وقتی چنین نیست مجبوریم این پول‌ها را به صورت نقدی به حساب‌ها واریز نماییم و توقع در مردم ایجاد کنیم و مشکلمان را با مشکل حادتری جایگزین کنیم. درحالی‌که اگر واقعا می‌خواهیم این منابع را در اختیار همه قرار دهیم باید این وجوه درون کارت‌های اعتباری خاصی واریز شود که فقط در بازارهای خاصی مثل آموزش، بهداشت و فرهنگ قدرت خرید داشته باشند.
روزگار بسیار بد بخش تولید
محمد سیادت، نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاوری خراسان رضوی نیز در بخش دیگری از این نشست عنوان کرد: به هر کشور پیشرفته‌ای نگاه کنیم می‌بینیم چه کالاهایی تولید می‌کند اما زمانی که به 10 قلم اولیه صادراتی ایران نگاه کنیم به مواد خام، پسته و فرش می‌رسیم. درحالی‌که ما این‌همه دانشگاه و صنعت داریم اما آثار اینها را در اقتصادمان نمی‌بینیم و هرروز مشکلاتمان بیشتر می‌شود. وی با بیان اینکه اقتصاد ایران در 50 سال گذشته برای کنترل مصنوعی نرخ ارز تلاش کرده است، گفت: در کشور ما دولت قیمت دلار را بالا و پایین می‌برد، زیرا 80درصد بازار ارز در اختیار دولت است و در چنین شرایطی همیشه برای ایجاد رضایت‌مندی کاذب در مردم سعی می‌کنند قیمت‌ها را پایین نگهدارند که این چرخه بسیار معیوبی است. سیادت با اشاره به اینکه دولت در سال‌های گذشته گندم را با دلار هزار تومان وارد کرده است و به کشاورز ایرانی با هزینه‌های ناشی از تورم داخل تحمیل کرده است که با آن رقابت کنند، افزود: نتیجه این کار این شد که کشوری که جشن خودکفایی گندم گرفته بود به بزرگ‌ترین واردکننده گندم دنیا تبدیل شود. وی با بیان اینکه یکی از مهمترین مسائلی که تعیین‌کننده اقتصاد، سیاست و اشتغال در کشور بوده نحوه تعیین کردن نرخ ارز توسط دولت‌های مختلف بوده است، گفت: تزریق ارز با قیمت ارزان به اقتصاد ایران باعث افزایش قدرت خرید مردم و در نهایت افزایش تورم می‌شود. سیادت در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: ما در سال‌های 66 تا 92 دو جهش نرخ ارز داشتیم که علت اصلی آن تورم داخلی بوده است و اگر به آمارها نگاه دقیقی بیاندازیم، می‌بینیم که تورم مصرف‌کننده و تولیدکننده در ایران بسیار به هم نزدیک است. وی با بیان اینکه در سال 1391 بعد از افزایش نرخ ارز قدرت رقابت کالای ایرانی و خارجی تقریبا نزدیک شد، گفت: در سال 1392 به علت تورم کالای ایرانی گران و کالای خارجی ارزان شد و وقتی اینگونه اتفاق‌ها می‌افتد، نباید انتظار داشته باشیم که بیکاری کاهش یابد. سیادت در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به سخنان رئیس مجلس در مورد ضرورت افزایش تولید و کاهش تورم، گفت: حقیقت امر اینگونه است که تولید ما امروز روزگار بسیار بدی را می‌گذراند که همه باید نگران این مسئله باشیم.
استقلال دولت از گروه‌های منفعت‌طلب، مهمترین عامل توسعه اقتصادی کشور
محمد بحرنیان، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران بر استقلال دولت از گروه‌های منفعت‌طلب به عنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصادی کشور تاکید و اظهار کرد: تغییر نوع نگرش به مالکیت، حمایت از تولید در برابر فرآورده‌های با سودهای بادآورده و بررسی درست وضعیت اقتصادی از جمله عوامل موثر در توسعه اقتصادی و بهبود شرایط حال حاضر است.
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات اساسی در کشور عدم استقلال دولت‌ها از گروه‌های منفعت‌طلب بوده است، گفت: در نظامی که مالکیت آن بر اساس ثروت بادآورده نفت باشد مشکلات نظام اقتصادی حل نمی‌شود.
بحرینیان با اشاره به این مسئله که در کشور کره جنوبی با صراحت اعلام کردند که به دلیل نیاز به منبعی برای توسعه، کشاورزی را برای دوره‌ای استثمار می‌کنیم، اظهار کرد: همین کره‌ای‌ها به محض اینکه به توسعه رسیدند دوباره به بخش کشاورزی توجه کردند و کمبودهایش را جبران نمودند ولی ما که پنجمین کشور دنیا به لحاظ اراضی تجهیزشده آبیاری هستیم، صادراتمان نصف کره جنوبی است. رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران در بخش پایانی سخنانش با بیان اینکه در اقتصاد یکسری مسائل دیده می‌شود و یکسری مسائل دیده نمی‌شود عنوان کرد: اقتصاد ما به‌طور پیوسته و مزمن گرفتار آن چیزی است که دیده نمی‌شود و همانطور که گفتم تنها راه‌حل آن این است که دولت از گروه‌های منفعت‌طلب مستقل باشد، به مالکیت در اقتصاد توجه کند و به اقتصاد درست بنگرد.
اصلاح ساختارها، به‌جای اصلاح قیمت‌ها
دکتر علی دینی ترکمانی، از اعضای هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ایران که آخرین سخنران این نشست بود، گفت: مشکلات اقتصاد کشور نهادی و ساختاری است و بازی با قیمت‌ها مشکلی را حل نمی‌کند.
وی افزود: مراکز قدرت در اقتصاد بسیار متعدد است و این تعدد مراکز تصمیم‌گیری در اقتصاد باعث موازی‌کاری و بی‌ثباتی ساختاری می‌شود. وی با اشاره به اینکه دولت باید به جای اصلاح قیمت‌ها ابتدا ساختار اقتصاد را اصلاح کند، عنوان کرد: این امر مشکل است اما تنها راه‌حل موجود برای بهبود شرایط اقتصادی است.
دینی ترکمانی با بیان اینکه هدفمندی یارانه‌ها جزئی از سیاست‌های تعدیل ساختاری است، گفت: هدف از اجرای این طرح گشایش در سرمایه‌گذاری‌‌ها، افزایش تقاضا برای نیروی کار، از بین رفتن فقر، ایجاد ایمنی اجتماعی و ... بود که این اهداف محقق نشده است.
وی از ارتقای کارآیی تخصصی، کاهش میزان مصرف حامل‌های انرژی، کاهش میزان قاچاق، کاهش بار توزیع درآمدی، کاهش کسری بودجه و کنترل فشارهای تورمی به‌عنوان اهداف تعیین شده برای گام اول هدفمندی یارانه‌ها یاد کرد و گفت: نتیجه‌ای که از اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها حاصل شد تشدید رکود تورمی در کشور بود که البته تحریم‌ها نیز در این بین بی‌تاثیر نبوده است.
دینی ترکمانی با اشاره به اینکه مشکل اقتصاد ایران با اصلاح فرآیند انباشت سرمایه حل می‌شود، گفت: ظرفیت جذب سرمایه در اقتصاد ایران بسیار پایین است و در حال حاضر اقتصاد کشور توانایی لازم برای جذب امکانات تحت اختیار را ندارد. گفتنی است که این نشست دو ساعته با پرسش‌هایی از سوی چند تن از دانشجویان و پاسخ‌های کارشناسان به پایان رسید.