مسائل عمده زیست‌محیطی که باید تا سال ۲۰۳۰ به حل آنها بپردازیم
دهه سوم قرن بیست و یکم آغازشده و چالش‌های زیست‌محیطی پیش روی ما که در دستور کار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار تنظیم‌شده است، بسیار است. این برنامه عملیاتی جهانی که در سال ۲۰۱۵ تصویب شد، اقدامات ویژه‌ای را برای دستیابی به جهانی عادلانه‌تر، مرفه‌تر و زیست‌محیطی‌تر در طی ده سال ارائه می‌دهد. در این راستا، سازمان ملل متحد به ما هشدار می‌دهد. می‌گوید که هنوز عقب هستیم و از ما این سوال را می‌کند که آیا هنوز فرصت برای نجات کره زمین را داریم یا خیر!
در زیر برخی از اصلی‌‌ترین مشکلات زیست‌محیطی در مقیاس جهانی را که سازمان ملل متحد تاکید بر حل آنها در دهه پیش رو را داریم، جمع‌بندی می‌کنیم:
۱- کاهش دگرگونی‌های آب‌وهوایی و سازگاری با تغییر اقلیم: گرم شدن کره زمین از دیگر مشکلات زیست‌محیطی جهان است که به دلیل انتشار دی‌اکسید کربن که طبق اعلام سازمان ملل متحد از سال ۱۹۹۰ به بعد پنجاه‌درصد افزایش‌یافته است، باعث تسریع پدیده تغییر اقلیم شده که به‌به دنبال آن پدیده‌هایی چون خشک‌سالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و سیل بقای میلیون‌ها انسان، گیاه و گونه‌های جانوری را تهدید می‌کند.
این بدان معنی است که ما باید تدابیری برای کاهش اثرات آن بیابیم و با این عواقب خود و جامعه را تطبیق دهیم. حتی اگر که بتوانیم طبق توافقنامه پاریس، گرمایش جهانی را زیر ۲ درجه سانتی‌گراد نگاه‌داریم، تأثیرات آن برای قرن‌ها ادامه خواهد داشت. سازمان ملل نیز خواستار بهبود مدیریت مناطق حفاظت‌شده، کاهش صید بی‌رویه، آلودگی و اسیدی شدن اقیانوس‌ها ناشی از افزایش دمای زمین است.
۲- مشکلات آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامتی: آلودگی هوا عبارت است از آلودگی محیط داخلی یا خارجی توسط هر عامل شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی که ویژگی‌های طبیعی جو را تغییر می‌دهد. وسایل احتراق خانگی، وسایل نقلیه موتوری، تاسیسات صنعتی و آتش‌سوزی در جنگل‌ها منابع اصلی آلودگی هوا هستند. آلاینده‌های مهم بهداشت عمومی شامل ذرات معلق، مونوکسید کربن، ازن، دی‌اکسید نیتروژن و دی‌اکسید گوگرد است. آلودگی هوای بیرون و داخل خانه باعث بیماری‌های تنفسی و سایر بیماری‌ها می‌شود و از منابع مهم مرگ‌ومیر محسوب می‌شود. آلودگی هوا
داده‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که تقریباً تمام جمعیت جهان (۹۹درصد) هوایی تنفس می‌کنند که از محدودیت‌های دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت فراتر می‌رود و حاوی سطوح بالایی از آلاینده‌ها است. کشورهای با درآمد پایین و متوسط بیشتر از بابت آلودگی هوا رنج می‌برند. کیفیت هوا ارتباط تنگاتنگی با آب‌وهوا و اکوسیستم‌های زمین در سطح جهان دارد. بسیاری از محرک‌های آلودگی هوا (احتراق سوخت‌های فسیلی) نیز منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند؛ بنابراین، سیاست‌های کاهش آلودگی هوا، یک استراتژی برد برد هم برای آب‌وهوا و هم برای سلامت ارائه می‌کند و بار بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا را کاهش می‌دهد. همچنین به کاهش کوتاه‌مدت و بلندمدت تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند.
آلودگی هوا که یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران نیز به‌حساب می‌‌آید. سازمان بهداشت جهانی (WHO) خواستار کاهش آلودگی هوا برای کاهش بیماری‌های تنفسی است تا از مرگ هفت میلیون نفر در سال جلوگیری شود. به گفته اکسفام اینترمون، آب آلوده نیز باعث مشکلات عدیده سلامتی و مرگ پنج میلیون نفر در سال است. سازمان ملل متحد بر کاهش استفاده از مواد شیمیایی و تصفیه فاضلاب بیشتر تاکید دارد.
۳- حفاظت از اقیانوس‌ها و کاهش ضایعات پلاستیکی: اقیانوس‌ها به منبع عظیم ضایعات پلاستیکی تبدیل‌شده‌اند. در سال ۲۰۱۶، تولید جهانی پلاستیک به ۳۲۲ میلیون تن متریک رسید که حجم عظیمی از آن (حدود ۳۹/ ۹درصد) در اروپا دربسته بندی مورداستفاده قرار می‌گرفت. جام بک و همکاران در تحقیقی تخمین زدند که حدودا ۴/ ۸ تا ۱۲/ ۷ میلیون تن ضایعات پلاستیکی در اثر سوءمدیریت پسماند وارد اقیانوس‌ها شدند.
حفاظت از اقیانوس‌ها و کاهش ضایعات پلاستیکی در این راستا کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه چون ایران، تلاش‌های بی‌شماری در جهت کاهش رد پای پلاستیکی بشر، تولید پلیمر‌های قابل‌تجزیه و تولید ظروف یک‌بارمصرف گیاهی کردند. ظروف گیاهی جایگزین مناسبی برای ظروف پلاستیکی بوده و مضراتی که به‌سلامت مصرف کنده وارد می‌شود را ندارد.
۴- انرژی: انرژی و مشکلات زیست‌محیطی ارتباط نزدیکی باهم دارند؛ زیرا تولید، حمل‌ونقل یا مصرف انرژی بدون تأثیرات زیست‌محیطی قابل‌توجه تقریباً غیرممکن است. مشکلات زیست‌محیطی که مستقیماً با تولید و مصرف انرژی مرتبط است شامل آلودگی هوا، تغییرات آب‌وهوا، آلودگی آب، آلودگی حرارتی و دفع زباله‌های جامد است. انتشار آلاینده‌های هوا از احتراق سوخت‌های فسیلی عامل اصلی آلودگی هوای شهری است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی نیز عامل اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای است. درحالی‌که انرژی ۶۰درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای را در سطح جهان شامل می‌شود، سازمان ملل تخمین زده که۱۳درصد از جمعیت جهان هنوز به برق دسترسی ندارند و کماکان ۳ میلیارد نفر برای پخت‌وپز از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند. برای حل این مشکل استفاده باید انرژی‌های پاک و تجدید پذیر را توسعه داد.
۵- مدل زنجیره تامین پایدار مواد غذایی: تامین پایدار مواد غذایی تولید زیاد مواد غذایی به محیط‌زیست، خاک و اکوسیستم آسیب فراوانی میزند. علاوه بر این بهره بری بیش‌ازحد منابع طبیعی، ایمنی غذایی و آب در دسترس را در معرض خطر قرار داده است. سازمان ملل متحد تغییرات اساسی در مدل تولید مواد غذایی و عادت غذایی ما ازجمله روی آوردن به رژیم گیاهی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش انتشار دی‌اکسید کربن را امری ضروری می‌داند.
۶- حفظ تنوع زیستی: تنوع زیستی برای فرآیندهایی که از تمام حیات روی زمین، ازجمله انسان پشتیبانی می‌کند، ضروری است. بدون طیف وسیعی از حیوانات، گیاهان و میکروارگانیسم‌ها، نمی‌توانیم اکوسیستم‌های سالمی داشته باشیم که برای تامین هوایی که تنفس می‌کنیم و غذایی که می‌خوریم به آن تکیه می‌کنیم.
برخی از جنبه‌های تنوع زیستی به‌طور غریزی به‌طور گسترده توسط مردم ارزش‌گذاری می‌شوند؛ اما هر چه بیشتر تنوع زیستی را مطالعه می‌کنیم، بیشتر متوجه می‌شویم که همه آنها مهم هستند. حتی حشرات و باکتری‌هایی که نمی‌توانیم ببینیم یا ممکن است ظاهر آنها را دوست نداشته باشیم. راه‌های زیادی وجود دارد که انسان‌ها را به تنوع زیستی وابسته می‌کند؛ بنابراین حفظ آن برای انسان حیاتی است. حفظ تنوع زیستی
تخمین زده می‌شود که گرده‌افشان‌هایی مانند پرندگان، زنبورها و سایر حشرات مسوول یک‌سوم تولید محصولات زراعی جهان باشند. بدون گرده‌افشان‌ها سیب، گیلاس، زغال‌اخته، بادام و بسیاری از غذاهایی که می‌خوریم نخواهیم داشت. کشاورزی همچنین به بی‌مهرگان متکی است. آنها به حفظ سلامت محصولات خاکی که در آن رشد می‌کنند کمک می‌کنند. خاک مملو از میکروب‌هایی است که برای آزادسازی مواد مغذی موردنیاز گیاهان برای رشد، حیاتی هستند که پس از خوردن آنها به ما نیز منتقل می‌شود. زندگی گونه‌های آبی در اقیانوس‌ها منبع اصلی پروتئین حیوانی برای بسیاری از مردم است. درختان، بوته‌ها و تالاب‌ها و علفزارهای وحشی به‌طور طبیعی سرعت آب را کاهش می‌دهند و به خاک کمک می‌کنند تا بارندگی را جذب کند. هنگامی‌که آنها حذف می‌شوند، احتمال وقوع سیل افزایش می‌یابد. درختان و سایر گیاهان، هوایی را که تنفس می‌کنیم تمیز می‌کنند و با جذب دی‌اکسید کربن به ما کمک می‌کنند تا با چالش جهانی تغییرات آب‌وهوایی مقابله کنیم. صخره‌های مرجانی و جنگل‌های حرا به‌عنوان دفاع طبیعی از خطوط ساحلی در برابر امواج و طوفان محافظت می‌کنند. بسیاری از داروهای ما به همراه سایر مواد شیمیایی پیچیده‌ای که در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنیم مانند لاتکس و لاستیک نیز از گیاهان منشاء می‌شوند. گذراندن زمان در طبیعت به‌طور فزاینده‌ای منجر به بهبود سلامت جسمی و روانی افراد می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که داشتن فضای سبز و درختان در شهرها باعث کاهش پذیرش در بیمارستان، کاهش استرس و کاهش فشارخون می‌شود.
۷- توسعه پایدار شهری: شد شهرها که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۵ میلیارد نفر را در خود جای خواهد داد، یکی دیگر از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی برای این دهه خواهد بود. کلان‌شهرهای آینده باید فشرده‌تر، ایمن‌تر، فرا‌گیرتر، زیست‌بوم‌تر، دارای انرژی کاراتر، فضای سبز بیشتر، ساختمان‌های سبزتر و روش‌های حمل‌ونقل سبز و پایدارتری باشند که نیاز‌های جمعیت خود را تامین کنند.
۸- کمبود آب: یکی دیگر از چالش‌های مهم زیست‌محیطی کمبود آب است. کمبود این منبع برای بقای انسان، حیوانات و گیاهان حیاتی است و بیش از ۴۰درصدجمعیت جهان را تحت تاثیر خود خواهد داد. طبق آمار مجمع جهانی اقتصاد، بخش کشاورزی بیش از۷۰درصدآب مورداستفاده گیاهان در مناطق خشک جهان مصرف می‌کند. استفاده مسوولانه از منابع آبی باعث بهبود تولید غذا، انرژی و نیز حفظ تنوع اکوسیستم‌های آبی خواهد بود و به ما در کاهش تغییرات اقلیمی کمک خواهد کرد.
در مصرف آب صرفه‌جویی کنید
دانشمندان ناسا هشدار داده‌اند که کمبود آب احتمالا چالش اصلی زیست‌محیطی قرن حاضر خواهد بود، زیرا داده‌های جدید خشک شدن بخش‌هایی از کره زمین را بین مناطق استوایی و عرض‌های جغرافیایی با ۱۹ نقطه مهم نشان می‌دهد که در آن کاهش آب رخ‌داده است.
۹- پدیده‌های حدی هواشناسی: گرم شدن کره زمین باعث خشک‌سالی‌های شدید، ویرانگری پی‌درپی و نیز سبب بروز طوفان‌ها و امواج گرمایی می‌شود. افزایش دمای زمین باعث موج‌های گرمای طولانی‌تر و داغ‌تر، خشک‌سالی‌های مکرر، بارش‌های شدیدتر و طوفان‌های سهمگین‌تر می‌شود. ثابت نگاه‌داشتن دما، همان‌طور که در مذاکرات در اولویت قرار دارد و نیز بهبود ظرفیت در واکنش به شرایط اضطراری آب‌وهوایی، از کلیدی‌ترین عوامل در به حداقل رساندن این فجایع و سازگاری با آن‌هاست.
۱۰- ازدیاد جمعیت و مدیریت پسماند: سازمان ملل متحد برآورد کرده است که جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۵/ ۸ میلیارد نفر در جهان خواهد رسید؛ بنابراین کاهش ضایعات از طریق کاهش تولید پسماند، استفاده مجدد و بازیافت را به‌عنوان بخشی از اقتصاد چرخشی یا دورانی مطرح می‌کند که هدف آن کاهش تأثیرات منفی بر سلامت و محیط‌زیست است.
