گوشت قرمز در سبد خاطره؟
بیتدبیری ارزی و نبود راهبرد تولید پروتئین را کاهش داد
تولیدی که کاهش مصرف را پوشش نداد
به گفته حسین ایران‌دوست، معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی اصفهان، استان سالانه ۷۱هزار تن گوشت قرمز تولید می‌کند که به‌اندازه نیاز استان تولید گوشت قرمز در استان وجود دارد اما استان اصفهان در خصوص گوشت گوسفند واردکننده است. اصفهان گوشت گوسفندی موردنیاز خود را در بهار و تابستان از عشایر و در ۶ماه دوم سال از استان‌های غرب و شمال غربی تامین می‌کند. به‌عبارت‌دیگر عشایر با ۱۰هزار تن گوشت گوسفندی، ۲۵ درصد گوشت قرمز موردنیاز این استان را تولید و به بازار استان اصفهان عرضه می‌کنند.
اصفهان رشد تولیدات دامی خود را مدیون خشک‌سالی است چراکه به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، به دلیل خشکی زاینده‌رود و شرایط کم‌آبی در اصفهان، عمده کشاورزان به دام‌پروری روی آورده‌اند.
به همین دلیل افزایش ۳.۱ درصدی محصولات دام و طیور در استان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رخ‌داده که تولید گوشت قرمز هم رشد یک‌درصدی داشته است. ۵۵۰هزار راس دام سنگین با تولید روزانه ۶هزار تن شیر خام و ۲۰۰تن گوشت قرمز در استان، معادل تولید ۱۷ استان کشور، حاکی از رشد صنعت دامداری در اصفهان است.
اما تغییرات نرخ ارز در چند سال اخیر فشار مضاعفی بر فعالان صنعت دام و طیور وارد کرد و سبب شد قیمت تمام‌شده اقلام خوراکی مرتبط افزایش زیادی پیدا کند. به گفته حسن جعفری، مدیرعامل اتحادیه دامداران استان اصفهان بعد از حذف ارز ترجیحی، در بسیاری از استان‌ها با کاهش تولید شیر خام و دام مواجه شدیم که به دلیل خروج سرمایه‌گذاران و فعالان این عرصه اتفاق افتاد.
این کمبودها و جهش‌ها باعث شد تا گوشت گوسفند با گرانی ۱۵۰ درصدی در صدر گرانی مواد غذایی در یک سال اخیر قرار بگیرد. این حجم گرانی و پس‌لرزه‌های آن را بنائیان، رییس اتحادیه گوشت قرمز اصفهان در یک جمله به‌خوبی شرح می‌دهد:" باوجود گرانی گوشت و کاهش مصرف از ۱۲ کیلوگرم در سال به پنج کیلوگرم، اما بازهم در برابر عرضه دام، تقاضا بیشتر است و این ناهم‌خوانی در عرضه و تقاضا قیمت را افزایش می‌دهد." به‌عبارت‌دیگر باوجود کاهش مصرف گوشت قرمز به کمتر از نصف اما تولید دام سبک در استان و یا واردات آن به اصفهان به‌قدری کاهش داشته که بازهم توان پوشش تقاضا را ندارد!
رانت ارز دولتی و مرغ منجمد!
به دلیل سیاست‌های نادرست دولت‌ها روند کاهش جمعیت دامی کشور از سال ۱۳۹۸ آغازشده و تا امروز هم ادامه دارد. این کاهش عرضه به‌ویژه در نیمه دوم سال که تقاضا برای گوشت گوسفند بیشتر از نیمه نخست سال است، با افزایش قیمت خود را نشان می‌دهد. این روند هرسال تکرار می‌شود و هرسال هم تدبیری برای آن اندیشیده نمی‌شود.
اما صعود وخیم قیمت گوشت و مرغ با حذف ارز ترجیحی کلید خورد. قبل از آن‌هم به دلیل رشد نرخ ارز از سال ۹۸و وابستگی شدید نهاده‌های دامی به واردات و رانت درشتی که در واردات آن وجود داشت، قیمت گوشت و روند تولید آن نوسان‌هایی را تجربه می‌کرد. قرار بود با حذف ارز۴۲۰۰تومانی و آزادسازی قیمت‌ها وضعیت بهبود یابد که ظاهرا هنوز گره از مشکل نهاده‌های استراتژیک دامی باز نشده است.
ارز ترجیحی درگذشته برای واردات خوراک دام حذف شد، پیش‌ازاین اتفاق قیمت خوراک دام در سامانه بازار گاه ۱۵۰۰ تومان تا ۱۸۰۰ تومان در هر کیلو بود و پس از حذف ارز ترجیحی این رقم تا اوایل سال جاری به حدود ۱۱ هزار تومان رسید.
از تیرماه سال جاری در سامانه بازار گاه فضایی رقابتی ایجاد شد و این فضا قیمت ۱۱۰۰۰ تومان را به حدود ۸۰۰۰ تومان تا ۹۰۰۰ تومان کاهش داد. اخیراً نیز به دلیل شرایط جغرافیایی و یخ‌زدگی کانال وُلگادُن روسیه و کاهش واردات جو و ذرت از این کشور، واردات نهاده به ایران از مسیر دریای خزر به مبدا قزاقستان محدود شده است، این اتفاق دوباره قیمت نهاده و ذرت را به ۱۰۰۰۰ تومان افزایش داده است.
با افزایش بیش از۱۰ برابری قیمت نهاده، قیمت مرغ نیز به همین میزان رشد کرد. تا قبل از آن سرانه ۳۲ کیلوگرمی مرغ در ماه در هیچ کشوری به‌جز ایران وجود نداشت. رشد قیمت مرغ، کاهش شدید تقاضا را در پی داشت به طوریکه تعداد زیادی از فروشگاه‌های مرغ در اصفهان تعطیل شدند و مرغ اصفهان یا به سایر استان‌ها صادر شد و یا به‌صورت منجمد از بازار مصرف خارج شد. کار به جایی رسید که صادرات هم زیان تولیدکننده را چاره نکرد و صداوسیما از مردم خواست تا با افزایش خرید بخشی از زیان تولیدکننده را جبران کنند. گوش شنوایی اما وجود نداشت چراکه ازنظر مصرف‌کننده، قیمت مرغ با توجه به میزان دورریز صرفه اقتصادی نداشت.
به‌تدریج حجم تقاضا روی بازار گوشت شیفت شد. هم‌زمانی گرانی روغن این تقاضا را به‌ویژه برای دنبه افزایش داد به طوریکه قیمت دنبه گوسفندی ظرف یک ماه سه برابر شد. با توجه به اینکه در استانی مانند اصفهان تولید دام سبک مانند تولید مرغ زیاد نبوده و توان پاسخگویی به افزایش ناگهانی تقاضا را نداشت، قیمت گوشت گوسفندی به‌تدریج در مدار رشد قرار گرفت. این موضوع با افزایش قیمت نهاده‌های دامی و خشک‌سالی هم‌داستان شد تا کاهش تولید دام سبک از همان زمان اتفاق بیفتد. درواقع بعد از مردمی‌سازی یارانه‌ها، نرخ چهار محصول اصلی گندم، دانه جو، ذرت و کنجاله سویا تغییر کرد و با افزایش قیمت ۶۰ درصدی مواجه شد و این تغییر نرخ، تنش‌هایی در حوزه دام و طیور ایجاد کرد.
این شیفت تقاضا ادامه داشت تا با جهش دوباره قیمت گوشت در چند ماه اخیر و پرواز گوشت گوسفندی تا ۷۰۰هزار تومان، مصرف‌کنندگان به بازار مرغ هجوم آوردند. بازار مرغی که بازهم به علت نبود و یا کمبود نهاده دامی با کاهش جوجه ریزی روزگار می‌گذراند با حجم تقاضای زیاد دچار شوک شد و قیمت‌ها تا ۱۰۰هزار تومان بالا کشید. تب شب چله و روز مادر که آرام گرفت قیمت‌ها تا حدود۹۵هزار تومان افت کرد. دولت طبق رویه معمول مرغ منجمد را باقیمتی حدود۳۰هزار تومان ارزان‌تر در هر کیلو به بازار عرضه کرد تا دوباره رانت ایجادشده پای خریدهای خانوادگی را به بازار باز کند. فروشگاه‌های کوثر شهرداری در هفته‌های اخیر توزیع این مرغ را به عهده گرفتند و به هر مشتری دو عدد مرغ منجمد ریز جثه تحویل دادند اما خانواده‌هایی هم بودند که با دستی پر و حداقل ۲۰ مرغ به خانه رفتند تا با عرضه مستقیم مرغ منجمد تنظیم بازاری ۶۴هزارتومانی به قیمت حدود ۸۰هزار تومان به رستوران‌های شهر، سود مناسبی کسب کنند.
هزارتوی تنظیم بازار قرمز گوشت قرمز
نتیجه همه آنچه گفته شد به سخنان جلال محمود زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس ختم می‌شود:" به دلیل افزایش قیمت برخی از خانواده‌ها قدرت مالی تامین گوشت قرمز و گوشت مرغ را ندارند و می‌توانیم بگوییم گوشت قرمز از سفره ۳۵ درصد از خانواده‌ها حذف‌شده است." حالا دولت و مجلس سعی دارند پر کشیدن گوشت کباب شده را متوقف کنند.معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی، از واردات حدود ۷۵ هزار تن گوشت قرمز به کشور خبر داده که در مقایسه با سنوات گذشته که حداقل ۱۰۰هزار تن وارد می‌شده، رقم کمتری است!
حاجی دلیگانی، نماینده مردم شاهین‌شهر، میمه و برخوار در مجلس دوازدهم به قیمت گوشت وارداتی اعتراض کرده است: "گوشت گرم باکیفیت باید باقیمتی حدود ۲۵۰ هزار تومان به دست مردم برسد، در حال حاضر قیمت گوشت گرم وارداتی در بازار کمتر از ۴۰۰ هزار تومان نیست.واردات گوشت به‌صورت انحصاری در اختیار چند نفر است و این افراد از دولت ارز نیمایی دریافت می‌کنند." او دلیل گرانی گوشت در شهرستان‌ها را هم این‌گونه توضیح داده است:"گوشت گرم و منجمد وارداتی تنها در تهران توزیع می‌شود و همین موضوع باعث شده در شهرستان‌ها قیمت گوشت بااستخوان به بیش از ۶۰۰ هزار تومان و بدون استخوان به ۷۰۰ هزار تومان برسد."
اما رئیس کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس، خبر داده که قرار است وزارت جهاد کشاورزی و شرکت پشتیبانی امور دام هرچه سریع‌تر دام مازاد عشایر و دامداران را باقیمت مناسب خریداری و گوشت آن را به بازار عرضه کند و به همین دلیل نیازی به افزایش میزان واردات گوشت قرمز وجود ندارد. این سخنان در حالی بیان می‌شود که مسوولان جهاد کشاورزی استان، فروشندگان گوشت قرمز و دامداران اعلام می‌کنند که هرساله زمستان به دلیل کاهش زادوولد در دام‌ها افت تولید رخ می‌دهد و بنابراین بعید است تولیدکنندگان دام مازادی برای عرضه داشته باشند!
۱۸آذرماه دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صمت، واردات دام زنده توسط شرکت‌های تعاونی مرزنشینان را بدون محدودیت مجاز اعلام می‌کند! درنهایت خبر رسیده که حدود ۱۰۰ هزار راس گوساله و ۳۰۰ هزار راس گوسفند در آینده نزدیک به کشور وارد می‌شود.
