اثرات قیمت دستوری بر تولید، فروش و سودآوری سس و ربی‌‌‌ها بررسی شد
تزلزل سود در عضو کوچک صنعت غذایی
با این حال آخرین افزایش نرخ چهار شرکت بورسی این صنعت در خصوص محصولات رب گوجه‌فرنگی به نیمه نخست 1401 بازمی‌گردد و هنوز ابلاغیه رسمی در خصوص افزایش نرخ رب‌‌‌های گوجه‌فرنگی روی سامانه کدال افشا نشده است. این در حالی است که در سال گذشته رئیس هیات‌مدیره صنف کنسروسازی ایران اعلام کرده بود دو محصول تن ماهی و رب گوجه‌فرنگی قرار است از قیمت‌گذاری دستوری خارج شوند. سایه قیمت‌گذاری دستوری بر این صنعت موجب شده است تا در سه سال اخیر بهطور متوسط 14درصد از تولیدات آنها کاسته شود؛ هرچند این شرکت‌ها با صادرات گسترده توانستند فشار قیمت دستوری را تا حدی کاهش دهند و مجموع درآمد خود را در سال گذشته 76درصد افزایش دهند. با این حال وضعیت سودآوری آنها جالب نیست و سه مولفه سودآوری این صنعت طی سال گذشته متوسط افت یک‌درصدی را نسبت به میانگین 12ساله تجربه کرده است. با همه این تفاسیر شرکت‌های تولیدکننده سس و رب طی سال‌جاری وضعیت مناسب‌‌‌تری داشتند، بهطوری که مجموع تولیدات این صنعت در هفت‌ماه امسال 35درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته و درآمد فروش آنها رشد 66درصدی را تجربه کرده است؛ اما در بحث سودآوری همچنان روند ثابت و روبه‌‌‌کاهش مشاهده می‌شود. امید است که با آزادسازی نرخ‌‌‌گذاری این صنعت و افزایش سهم صادرات، وضعیت سودآوری سس‌‌‌وربی‌‌‌ها بهبود یابد.
چهارضلعی رشد بازار سهام
صنعت سس و رب بازار سهام شامل چهار شرکت است که بیش از 5هزار و 400میلیارد تومان ارزش‌گذاری شده‌‌‌اند. بیشترین ارزش بازار این صنعت به شرکت «غمهرا» تعلق دارد که در حال حاضر به‌میزان یک‌هزار و 900میلیارد تومان در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد. نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت بهطور متوسط 10واحد است و سهم‌‌‌های این صنعت جزو سهم‌‌‌های رشدمحور بازار سهام محسوب میشوند. کمترین نسبت قیمت به سود هر سهم به دو شرکت «غمهرا» و «غبهار» تعلق دارد که در حال حاضر در محدوده 9واحد است و این به آن معناست که در صورت ورود پول به این صنعت دو شرکت یادشده مورد استقبال بیشتر سرمایه‌گذاران خواهند بود.
تداوم سه‌ساله کاهش تولید
وضعیت تولیدات صنعت سس و رب نشان می‌دهد که بهطور متوسط در 12سال اخیر هر سال 3درصد تولیدات آن افزایش یافته است. روند تولیدات این صنعت در سال‌های اخیر با نوسانات زیادی همراه بوده و در سه‌سال اخیر روند رشد تولید این صنعت کاهشی شده و بهطور میانگین هر سال 14درصد از مجموع تولید آنها کاسته شده است. عامل اصلی که می‌‌‌توان آن را به‌‌‌عنوان بازدارنده رشد تولید این صنعت برشمرد، بحث قیمت‌گذاری دستوری محصولات سس و رب بوده که موجب شده است شرکت‌ها نتوانند هزینه‌‌‌های خود را پوشش دهند و در نتیجه به‌ناچار تولیدات خود را کاهش می‌دهند.
با این حال طی سال‌جاری وضعیت وخیم تولیدات این صنعت بهبود یافته و مجموع تولیدات آنها افزایش 35درصد را تجربه کرده است. البته با توجه به اینکه شرکت «غبهار» گزارش‌های ماهانه منتشر نمی‌‌‌کند، به جهت ارزیابی وضعیت هفت‌ماهه سس و ربی‌‌‌ها، شرکت «غبهار» نادیده گرفته شده است. در این مقیاس بیشترین میزان افزایش تولید نسبت به هفت‌ماه 1401 به شرکت «غچین» تعلق دارد که طی هفت‌ماه امسال با مجموع تولید 16هزار و 149تن انواع محصولات سس و رب و ثبت رشد 93درصدی توانسته است سردمدار بیشترین میزان افزایش تولید در سال‌جاری باشد. در مقیاس نقطه به نقطه طی مهرماه امسال نیز افزایش رشد تولید تداوم داشته و در این ماه مجموعا 12هزار و 664تن انواع محصولات سس و رب تولید شده است که نسبت به مهرماه سال گذشته افزایش 27درصدی را تجربه کرده است. در هفتمین ماه امسال نیز شرکت «غچین» بار دیگر با ثبت مجموع تولید 2هزار و 774تنی خود و به ثبت رساندن رشد 350درصدی، نسبت به سایر رقبا عملکرد بهتری را به نمایش گذاشته است.
نرخ‌‌‌گذاری رب گوجه‌فرنگی در هاله‌‌‌ای از ابهام!
نرخ‌‌‌گذاری صنعت سس و رب به‌صورت دستوری است که این امر موجب شده است شرکت‌های تولیدکننده عملا با چالش‌‌‌هایی همچون کمبود نقدینگی و در نتیجه چالش تامین مالی، افت سودآوری و کاهش کیفیت محصولات مواجه شوند. با توجه به اینکه رب گوجه‌فرنگی جزو 30ماده پرمصرف در سبد معیشت مردم محسوب می‌شود، بحث نرخ‌‌‌گذاری آن همواره با چالش فراوانی همراه بوده است. در حال حاضر 250واحد تولیدکننده رب و سس در کشور فعال هستند که تنها با 50درصد ظرفیت خود تولید می‌کنند. این موضوع هم به بحث قیمت‌گذاری برمی‌‌‌گردد؛ چرا که مادامی که شرکت‌ها نتوانند همگام با رشد هزینه‌‌‌های خود محصولاتشان را با افزایش نرخ به فروش برسانند نمی‌‌‌توان انتظار افزایش ظرفیت تولید را از آنها داشت.
بنابر گفته رئیس اصناف محصولات کنسروی، اگر وضعیت نرخ‌‌‌گذاری سس و رب همچون روغن خوراکی شود و این شرکت‌ها بتوانند محصولات خود را با نرخ رقابتی به فروش برسانند، وضعیت فروش، سودآوری و نقدینگی این صنعت بهبود خواهد یافت. با این حال در یک‌سال اخیر محمد میررضوی، دبیر هیات‌مدیره صنایع کنسرو ایران، اعلام کرد که دو محصول گوجه‌فرنگی و تن ماهی قرار است از قیمت‌گذاری دستوری خارج شود و این موضوع در جلسه ستاد تنظیم بازار نهایی شده است؛ اما اکنون با گذشت یک‌سال هنوز خبری از حذف قیمت‌گذاری دستوری در این صنعت نیست.
بررسی افشای کدال چهار شرکت بورسی این صنعت نشان می‌دهد که در سال‌جاری تنها شرکتی که از دریافت مجوز افزایش نرخ خود خبر داده، «غمهرا» بوده که در تاریخ 13آبان‌ماه امسال مجوز رشد نرخ محصول سس برای این شرکت صادر شده و از 20آبان قابل اجرا بوده است. براساس این مجوز محصولات گروه سس این شرکت نسبت به نرخ قبلی 19درصد افزایش نرخ دریافت کرده‌‌‌اند. تا لحظه نگارش این گزارش هنوز مجوز افزایش نرخ محصولات رب گوجه‌فرنگی برای هیچ شرکتی طی سال‌جاری صادر نشده است. حدود 50درصد از محصولات رب و سس تولید داخل صادر می‌شود که این خود تا حدی مرهمی بر زخم جامانده از قیمت دستوری این صنعت است.
وضعیت نرخ فروش محصولات تولیدی بر مبنای نرخ بااهمیت‌‌‌ترین محصول تولیدشده شرکت‌های سس و رب ارزیابی شده است. بر این اساس طی هفت‌ماه ابتدایی امسال متوسط رشد نرخ محصولات چهار شرکت بورسی نسبت به مدت مشابه قبل، 19درصد بوده است که بیشترین میزان افزایش نرخ به شرکت «غشهداب» تعلق دارد که در این مدت محصول اصلی خود یعنی سس بستهبندیشده را 25درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل با نرخ بالاتری به فروش رسانده است.
در مقیاس نقطه به نقطه، طی مهرماه سال‌جاری میانگین افزایش نرخ فروش محصولات این صنعت 7درصد بوده که در این بازه «غچین» موفق شده است محصول اصلی خود یعنی انواع رب بستهبندیشده را 15درصد بیشتر نسبت به مهرماه سال گذشته به فروش برساند.
یکه‌‌‌تازی «غچین» در رشد تولید و فروش
مجموع درآمد فروش صنعت سس و رب از سال 90 هر سال رشد 44درصدی را به ثبت رسانده است و روند آن بوده افزایشی است. بیشترین میزان رشد درآمد این صنعت در دهه اخیر طی سال 1401 با ثبت رشد 76درصدی به وقوع پیوسته است. با توجه به اینکه وضعیت تولیدات این صنعت در بازه سالانه کاهشی بوده و در سه‌سال اخیر متوسط 14درصد کاهش را به ثبت رسانده است، می‌‌‌توان دلیل اصلی رشد خوب درآمد آن را بحث سهم بالای صادرات در سبد محصولات این صنعت دانست. وضعیت خوب رشد درآمد در سال‌جاری نیز تداوم داشته و صنعت سس و رب طی هفت‌ماه امسال با ثبت درآمد 3هزار میلیارد تومانی، رشد 66درصدی را تجربه کرده است. پرچم‌دار جهش درآمد در بازه هفت‌ماه امسال، شرکت «غچین» بوده که با مجموع فروش 800میلیارد تومان و ثبت رشد 178درصدی نسبت به مدت مشابه قبل، همچون معیار تولید توانسته است بالاترین میزان رشد را به خود اختصاص دهد. در بازه ماهانه و مقیاس نقطه به نقطه، طی هفتمین ماه سال‌جاری مجموع درآمد حاصل از فروش سس و رب 563میلیارد تومان بوده که نسبت به مهرماه سال گذشته افزایش 83درصدی را تجربه کرده است.
قیمت دستوری عامل افت سود
میانیگن سه مولفه اصلی سودآوری در صنعت سس و رب یعنی حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص در 12سال گذشته به‌‌‌ترتیب 20، 12 و 12درصد به ثبت رسیده است. روند حاشیه سودهای این صنعت همواره ثابت و روبه کاهش بوده، بهطوری که طی سال 1401، میانگین سه‌حاشیه سود سس و ربی‌‌‌ها 14درصد به ثبت رسیده که نسبت به میانگین سالانه خود افت یک‌درصدی داشته است.
کاهش سودآوری در بازه فصلی نیز مشاهده می‌شود. متوسط سه حاشیه سود صنعت سس و رب طی 13فصل اخیر 17درصد به ثبت رسیده که از اوج خود در زمستان 1400 تا تابستان امسال روند کاهشی داشته است. عمده‌‌‌ترین عاملی که موجب بروز کاهش سودآوری در سس و ربی‌‌‌ها، چه در بازه فصلی و چه در بازه سالانه شده، بحث قیمت‌گذاری دستوری بوده است. جهش هزینه‌‌‌ها به دنبال وجود تورم و از آن طرف دخالت دولت و اجبار شرکت‌ها به تداوم نرخ گذشته عاملی بوده است تا سس و ربی‌‌‌ها نتوانند در بحث سودآوری وضعیت خوبی را تجربه کنند.
بیشترین میزان سودآوری چه در بازه فصلی و چه به‌صورت سالانه مربوط به شرکت «غبهار» بوده که با اختلاف زیاد نسبت به سایر هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود توانسته است سودآوری بالایی را تجربه کند. بر این اساس متوسط سه حاشیه سود این شرکت در سال 1401 و تابستان امسال به‌‌‌ترتیب 33 و 40درصد به ثبت رسیده و روند حاشیه سود این شرکت نیز طی دوره‌‌‌های گذشته همواره افزایشی بوده است. عامل اصلی وضعیت خوب این شرکت نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود به وجود تنوع سبد محصولات آن بازمی‌گردد. براساس صورت مالی 6ماهه «غبهار» حدود 6نوع محصول در سبد محصولات تولیدی این شرکت قرار دارد که این موضوع موجب می‌شود در چنین مواقعی که قیمت‌گذاری رب با ابهام مواجه است، این شرکت بتواند از فروش سایر محصولات خود سودآوری دوره‌‌‌های گذشته را تکرار کند.
