برگ‌ریزان کاغذسازان با چاشنی ماده اولیه
قیمت‌گذاری در کاغذسازان مرجع خاصی ندارد و صنعت کاغذ جزو معدود صنایعی است که نرخگذاری آن از طریق عرضه‌و‌‌‌تقاضا انجام می‌شود. با این حال کمبود ماده‌‌‌اولیه موجب شده تا اوضاع سودآوری آنها نیز تحتالشعاع قرار گیرد. بررسی صورت‌های مالی کاغذسازان نشان می‌دهد که مقادیر تولید، فروش، سودآوری و درآمد شرکت‌های این صنعت با افت همراه بوده است. بر این اساس مقادیر تولید و فروش کاغذسازان طی هشت‌ماه سال‌جاری در قیاس با مدت مشابه سال قبل به‌‌‌ترتیب با کاهش ۱۳ و ۱۱درصدی همراه بوده است. این موضوع اثر خود را در درآمد شرکت نمایان کرده و طی سال‌جاری فروش کاغذسازان با وجود متوسط رشد ۱۲درصدی در نرخ محصول اصلی، در قیاس با هشت‌ماه ابتدای سال قبل افت ۲درصدی داشته است. با توجه به متوسط رشد درآمد ۴۵درصدی در بازه ۱۲ساله و وجود تورم ۴۰درصدی ثبت‌شده کاهش درآمد سال‌جاری کاغذسازان عملکردی بسیار ضعیف محسوب می‌شود. سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص کاغذسازان طی بهار و تابستان امسال افت بیش از ۵درصدی را در قیاس با متوسط فصلی خود تجربه کرده است که نشان می‌دهد عملکرد کاغذسازان طی سال‌جاری براساس تمامی متغیرهای بنیادی ضعیف و به‌‌‌دور از انتظار بوده است. اخیرا استفاده از باگاس برای تولید کاغذ در برخی شرکت‌ها همچون «چکاپا» مرسوم شده است. در صورت بهبود خطوط تولید کاغذسازان برای استفاده از باگاس برای تولید کاغذ، می‌‌‌توان انتظار داشت که مشکلات این صنعت تا حد زیادی رفع شود و وضعیت کاغذسازان رونق گیرد.
چهار شرکت رشدی بازار سهام
صنعت تولید محصولات کاغذی در بازار سهام شامل چهار شرکت با مجموع ارزش بازار ۶هزار و ۷۰۰میلیارد تومان است. بااهمیت‌‌‌ترین شرکت در این صنعت، «چکاپا» است که در حال حاضر با ارزش بازار نزدیک به ۳هزار میلیارد تومان در بازار معامله می‌شود. بررسی نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت نشان می‌دهد که شرکت‌های کاغذساز بازار سهام را می‌‌‌توان در دسته صنایع رشدی که سودمحور نیستند دسته‌بندی کرد. بر این اساس متوسط قیمت به سود هر سهم این صنعت در حال حاضر ۱۶واحد است. کمترین میزان این نسبت به شرکت «لطیف» با ۷.۲واحد تعلق دارد که به معنای وجود پتانسیل رشد قیمت در این سهم نسبت به دیگر کاغذسازان است.
افول تولید با معضل ماده‌‌‌اولیه
مقدار تولید کاغذسازان در بازه سالانه نشان می‌دهد که به‌طور متوسط هر سال تولیدات کاغذسازان با رشد ۷درصدی نسبت به سال ماقبل همراه بوده است. اوج شکوفایی تولید کاغذسازان در سال ۹۳ با افزایش ۸۷درصدی رقم خورده است که این رکورد در سال‌های بعد نتوانسته تداوم داشته باشد و هر سال از میزان آن کاسته شده است. بر این اساس طی ۱۲ماهه ۱۴۰۱ مجموع تولیدات این صنعت با افزایش ۴درصدی همراه بوده که نسبت به میانگین ۱۲ساله افت ۳درصدی را تجربه کرده است. کاهش رشد تولید در سال‌جاری با وضعیت وخیم‌‌‌تری نمایان شده است. امسال مجموع تولیدات کاغذسازان ۷۹هزار و ۶۸۳تن به ثبت رسیده که در قیاس با هشت‌ماه سال گذشته افت ۱۳درصدی را تجربه کرده است. در هشتمین‌ماه امسال این تجربه تلخ در کاغذسازان تکرار شده و تولیدات آنها با افت ۸درصدی در قیاس با آبان سال گذشته همراه بوده است. عامل اصلی در کاهش شتاب تولید طی سال ۱۴۰۱ و سرانجام افت تولید در سال‌جاری را می‌‌‌توان بحث مواداولیه دانست. از آنجا که استفاده از چوب درختان به جهت تولید کاغذ طی دوره‌‌‌های اخیر ممنوع شده است، شرکت‌های کاغذساز مجبور به بازیافت کاغذ باطله (آخال) هستند تا بتوانند کاغذ مورد نظر خود را تولید کنند. از آنجا که تقاضا برای آخال در کشور بالاست، بخش عمده آن از طریق واردات تامین می‌شود و تقاضای بالا موجب افزایش قیمت آن و در نتیجه افزایش هزینه برای تولیدکنندگان همگام با کمبود می‌شود. برخی کاغذسازان همچون «چکاپا» در این زمینه دارای مزیت رقابتی هستند؛ چرا که با توجه به قرار گرفتن در کنار کارخانه نیشکر هفت‌تپه خوزستان، علاوه بر آخال از باگاس نیشکر نیز برای تولید کاغذ استفاده می‌کنند. باگاس، تفاله نیشکر است که پس از شربت‌گیری از ساقه نیشکر به شکل توده فیبر خشک باقی می‌‌‌ماند. این ماده می‌‌‌تواند به‌عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد یا با فعل و انفعالاتی به خمیرکاغذ و چند فرآورده دیگر تبدیل شود. با توجه به تولید فراوان باگاس در کشت و صنعت‌‌‌های نیشکر خوزستان، باگاس نه‌تنها بهترین جایگزین جنگل‌‌‌های شمال کشور برای تولید کاغذ است، بلکه ناجی این شرکت‌هاست. در حال حاضر براساس آمار، سالانه ۲میلیون تن باگاس در منطقه خوزستان تولید می‌شود که بخشی از آن در مجموعه کاغذ پارس به خمیر باگاس تبدیل می‌شود.
همگرایی مقادیر فروش با تولید
بررسی روند مقدار فروش در صنعت کاغذ و چاپ نشان می‌دهد که به‌طور متوسط هر سال ۸درصد افزایش رقم خورده است. طی سال ۱۴۰۱ مجموع مقدار فروش کاغذسازان ۱۲۸هزار تن به ثبت رسید که در قیاس با سال ماقبل افت یک‌درصدی را تجربه کرده و بیش از ۹درصد نسبت به میانگین ۱۲ساله خود کاهش یافته است. این وضعیت در سال‌جاری نیز ادامه داشته و کاغذسازان با ثبت مجموع مقدار فروش ۷۸هزار تن کاهش ۱۱درصدی را نسبت به هشت ماه ابتدایی سال قبل به ثبت رسانده‌‌‌اند. در آبان نیز این وضعیت نابسامان تداوم داشته و مجموع مقدار فروش این صنعت افت ۲درصدی را تجربه کرده است. همان‌طور که اشاره شد کمبود ماده‌‌‌اولیه گره کور این صنعت است و اثر منفی آن بر تمامی تولیدکنندگان این صنعت نمایان شده است.
رتبه اولی «لطیف» در مقیاس نرخ فروش
محصولات کاغذسازان تحت نظر هیچ مرجع قیمت‌گذاری نیست و قیمت آنها براساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. در مشخص شدن قیمت محصولات نقش اصلی برعهده مواداولیه خریداری‌شده است. عمدتا نرخ مواداولیه و محصولات این صنعت طی سال‌های اخیر با افزایش تورم و افزایش قیمت ارز در کشور رشد یافته است. البته همه اینها به بحث عرضه‌و‌‌‌تقاضای این صنعت بازمی‌گردد و گاه امکان دارد به دلیل رقابت بالا، حتی با وجود رشد قیمت مواداولیه، افزایش نرخ فروش در شرکت صورت نگیرد. با توجه به تنوع محصولات تولیدی این صنعت و نرخگذاری آزاد آن، روند رشد یا کاهش نرخ فروش محصول اصلی آنها که بیشترین میزان درآمد را برای شرکت به همراه داشته، در نظر گرفته شده است. در هشت‌ماه امسال متوسط رشد نرخ فروش کاغذسازان بورسی در قیاس با مدت مشابه سال قبل ۱۲درصد بوده است. بیشترین میزان رشد نرخ فروش به شرکت «لطیف» تعلق دارد که در مدت یادشده محصول اصلی خود یعنی کاغذ تیشو (دستمال لوله‌‌‌ای) را با رشد ۲۱درصدی به فروش رسانده است. در مقیاس نقطه‌به‌نقطه طی آبان امسال میانگین رشد نرخ فروش محصولات اصلی کاغذسازان در قیاس با آبان سال قبل، ۱۱درصد بوده است که بیشترین میزان رشد نرخ فروش در این ماه به دو شرکت «لطیف» و «چکارن» تعلق دارد. این دو شرکت موفق شدند محصولات اصلی خود یعنی «تیشو» و «کارتن» را با رشد ۲۱درصدی نسبت به آبان سال قبل به فروش برسانند. مقایسه نرخ فروش آبان این چهار شرکت بورسی در قیاس با سال‌جاری نشان می‌دهد به‌طور میانگین تنها ۲درصد افزایش یافته است. در مقیاس رشد نرخ آبان، بهترین عملکرد به شرکت «لطیف» تعلق دارد که در این مقیاس «کاغذ تیشو» را با ۹درصد افزایش به فروش رسانده است.
جاماندگی درآمد کاغذسازان از تورم
از سال ۹۰ متوسط رشد درآمد فروش کاغذسازان ۴۵درصد به ثبت رسیده است. بیشترین جهش درآمدی این صنعت طی سال ۹۷ با ثبت رکورد ۹۷درصدی رقم خورده است. با این حال طی ۱۲ماه ۱۴۰۱ عملکرد خوب کاغذسازان تکرار نشده و مجموع درآمد آنها با رشد ۳۴درصدی همراه بوده که نسبت به متوسط سالانه افت ۱۱درصدی داشته است. طی سال‌جاری یک فاجعه درآمدی در کاغذسازان رقم خورده است. مجموع فروش ثبت‌شده این صنعت در هشت‌ماه نخست امسال حدود ۲هزار میلیارد تومان ثبت شده که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته افت ۲درصدی رقم خورده است. با وجود متوسط تورم ۴۰درصدی و رشدهای درآمدی بیش از ۳۰درصدی طی ۱۲سال اخیر، می‌‌‌توان عملکرد کاغذسازان را ضعیف قلمداد کرد. در هشتمین ماه سال نیز ضعف درآمدی در کاغذسازان مشاهده می‌شود و مجموع فروش آنها با کاهش ۱۸درصدی همراه بوده است. عامل اصلی کاهش درآمد این صنعت به افت مقدار تولید و فروش بازمی‌گردد که موجب شده است شرکت‌ها حتی با وجود رشد نسبی نرخ فروش نتوانند عملکرد خوبی از خود نشان دهند. طی هشت‌ماه سال‌جاری بیشترین میزان رشد درآمد به شرکت «لطیف» تعلق دارد که توانسته است با ثبت مجموع فروش ۵۰۷میلیارد تومانی رشد ۱۳درصدی را نسبت به هشت‌ماه سال قبل تجربه کند. عامل اصلی جهش درآمدی این شرکت به عملکرد خوب آن در رشد نرخ فروش محصول اصلی خود یعنی «تیشو» بازمی‌گردد که در تمامی مقیاس‌‌‌ها نسبت به دیگر کاغذسازان عملکرد بهتری داشته است.
ترکیب پرتفوی فروش کاغذسازان نشان می‌دهد که فروش صادراتی آنها طی سال‌های اخیر افت داشته است. بر این اساس متوسط سهم صادرات از درآمد این صنعت از ۱۹درصد در سال ۹۷ به ۳درصد طی ۱۴۰۱ کاهش یافته است. با توجه به کمبود کاغذ در کشور و فزونی تقاضا، دولت به شرکت‌های این صنعت برای تامین ماده‌‌‌اولیه ارز ترجیحی اختصاص داده است و به آنها اجازه نمی‌‌‌دهد بیشتر از بخش اندکی از تولیدات خود را صادر کنند.
افت سود با وجود قیمت‌گذاری آزاد
همان‌طور که در بخش نرخ فروش اشاره شد، قیمت‌گذاری محصولات کاغذسازان به‌طور آزاد و از طریق عرضه‌و‌‌‌تقاضا صورت می‌گیرد و این موضوع موجب شده است تا سودآوری این صنعت با ریسک بالایی همراه نباشد. با این حال مساله تامین ماده‌‌‌اولیه به حدی چالشی و جدی است که حتی با وجود نبود قیمت‌گذاری دستوری کاغذسازان، سودآوری آنها را تحتالشعاع قرار داده است. متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت از سال ۹۰ به‌‌‌ترتیب ۲۴، ۲۰ و ۱۸درصد بوده است. طی سال ۱۴۰۱، میانگین سه‌حاشیه سود کاغذسازان بورسی ۲۰درصد به ثبت رسیده که در قیاس با متوسط سالانه با افت یک‌درصدی همراه بوده است. در بازه فصلی طی بهار و تابستان امسال میانگین سه حاشیه سود این صنعت به‌‌‌ترتیب ۱۵ و ۱۴درصد بوده که در قیاس با متوسط ۱۳فصل اخیر، کاهش بیش از ۵درصدی را تجربه کرده است. در بازه سالانه و فصلی طی ۱۴۰۱ و تابستان امسال شرکت «لطیف» با ثبت متوسط سه حاشیه سود ۲۸ و ۲۵درصدی، توانسته است گوی سبقت سودآوری را از کاغذسازان دیگر برباید و در جایگاه اول سودآوری در هر دو بازه یادشده قرار گیرد. البته شرکت «چکاپا» هم با ثبت متوسط حاشیه سود ۲۳ و ۱۷درصدی طی ۱۴۰۱ و تابستان امسال عملکرد خوبی از خود به نمایش گذاشته است. با این حال دو شرکت «چکاوه» و «چکارن» نه‌تنها حاشیه سودهای بالایی را تجربه نکرده‌اند، بلکه در بازه فصلی طی تابستان امسال زیان دیده‌‌‌اند.
