پرهام پهلوان:
هوش مصنوعی (AI) بهعنوان یک فناوری پیشرو هر روز توسعهیافتهتر میشود. این فناوری افقهای مختلفی را پیشروی مردم و کشورها قرار داده است و انتظار میرود در تعیین سرنوشت انسانها نقش مهم و استراتژیکی ایفا کند. هوش مصنوعی یکی از فناوریهای تحولآفرین امروزی است. در حالی که کشورهای سراسر جهان در تلاش برای ایجاد برتری تکنولوژیک در زمینه هوشمصنوعی هستند، چین به عنوان یکی از دو کشور پیشرو در توسعه جهانی این ابزار، در کنار اصلیترین رقیب اقتصادی خود، ایالاتمتحده آمریکا، ظاهر شده است.
دکتر علی حسین صمدی/استاد بخش اقتصاد دانشگاه شیراز
دکتر حمیدرضا پورقاسمی/استاد بخش علوم خاک دانشگاه شیراز
یکی از وظایف اصلی دولتها در چارچوب حکمرانی، ترویج و تعمیم (تامین نیازها و بصیرتسازی) است که دستیابی به علوم و فنون یکی از این موارد است. وظیفه دیگر دولتها در این چارچوب، تنظیمگری است که تنظیم مقررات برای بهرهمندی بیشتر از آثار مثبت گسترش علم و فناوری و کاستن از آثار احتمالی منفی از آن جمله است. بحث فنی این فناوریها نیز مهم است؛ اما مهمتر از آن، اثری است که بر عرصههای مختلف زندگی افراد میگذارد. گسترش علم و فناوری در کل مثبت ارزیابی میشود، اما نباید از آثار منفی احتمالی آن غافل شد.
اقتصاد دیجیتال مدتهاست بهعنوان یکی از شاخههای مهم و کاربردی اقتصاد شناخته میشود که دستاورهای بسیار مهمی برای این علم به همراه داشته است. در سالهای اخیر، هوشمصنوعی با قدرت و سرعت بیشتری نسبت به آنچه در ذهنمان بود در حال پیشرفت است. در سالهای اخیر، بسیاری از افراد نگران از دست دادن شغل خود و جایگزینی نیروی انسانی با هوش مصنوعی بودهاند. اما در این شرایط باید دید هوش مصنوعی (AL) تا چه میزان در حوزه اقتصاد پیشروی کرده است.
ما شاهد ظهور «یک دست نامرئی خودکار» هستیم؛ جهانی که از طریق یک رژیم بازخورد مرتب شده است، جامعهای مبتنی بر داده که اکنون در شکوفایی کامل بوده و با مهاجرت دادههای مردم به دنیای دیجیتال شعلهور شده است. در دنیای بهسرعت در حال تکامل ما، نفوذ هوش مصنوعی همچنان در حال رشد است و تقریبا بر هر جنبهای از زندگی ما تاثیر گذاشته است. چهار روند کلیدی فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی همچون شخصیسازی اطلاعات، علم متقاعدسازی، یادگیری ماشین و زبان طبیعی در حال تغییر تعاملات روزانه، فرآیندهای تصمیمگیری و حتی درک ما از واقعیت هستند.
پرهام پهلوان:
تورم، عبارتی است که نهتنها از ادبیات اقتصاد و جامعه ایران دور نمیشود، بلکه هر روز کورتر از گرههای قبلی میشود و در حالت بدبینانه اقتصاد ایران را وارد دور و تسلسل قیمتی تلخی کرده است. تورم و انتظارات تورمی، توانایی پیشبینیپذیری را از بنگاهها و کسبوکارها گرفته و بر بیثباتی فضای اقتصاد کشور افزوده است. در شرایطی که اکثر کارشناسان اقتصادی به این باور رسیدهاند که دستیابی به یک راهحل داخلی اقتصادی برای پایان دادن به تورم غیرممکن است و تا زمانی که ارتباط سیاسی کشور با دنیا بهبود پیدا نکند، نمیتوان امید چندانی به بهبود اوضاع اقتصادی داشت، با بههم ریختن منطقه و درگیری و تنش در خاورمیانه امیدها به بهبود روابط دیپلماتیک کمرنگتر نیز شده است. از طرف دیگر اقتصاددانان انتظار دارند که بانکمرکزی با افزایش نرخ بهره، تعادل عرضه و تقاضا را به بازار پول برگرداند و از این راه با تورم مقابله کند. این در حالی است که در سالهای گذشته، نرخ تورم از نرخ بهره اسمی بیشتر بوده و ارزش پول مردم، با محاسبه با نرخ بهره واقعی، در نزد بانکها کاهش یافته است. «باشگاه اقتصاددانان» سعی کرده است با استفاده از نظرات کارشناسان اقتصاد کلان، به گذشته و راههای پیشرو برای مقابله با تورم فزاینده بپردازد.
دکتر عبدالرسول صادقی/پژوهشگر پسادکترای اقتصاد دانشگاه تهران
نرخ بهره که در اقتصاد متعارف حاضر به عنوان قدرتمندترین ابزار سیاست پولی بانکهای مرکزی شناخته میشود، تاریخی بسیار طولانی دارد که نقطه عطف آن به قرون وسطی برمیگردد؛ زمانی که حساسیتهای فراوان نسبت به نرخ بهره از ناحیه ساختار مبتنی بر مسیحیت حاکم بر دنیای غرب، ممانعت از دریافت نرخ بهره را به همراه داشت.
محمدحسین باقی:
بیش از ۷ماه از جنگ غزه گذشت و این جنگ نهتنها متوقف نشده، بلکه هر روز بر شمار قربانیانش افزوده میشود. افزون بر این، مدتی است خبر حمله اسرائیل به رفح هم در رسانهها بازتاب یافته است. اما اسرائیل از حمله به رفح به دنبال چیست؟ پس از عملیات تنبیهی-موشکی ایران علیه اسرائیل، بحث تعویق حمله اسرائیل به رفح مطرح شد. برخی معتقدند که اسرائیل در یک بدهبستان با آمریکا در مسائل منطقهای، موافقت آمریکا برای حمله به رفح را دریافت کرد. صرفنظر از درست یا غلط بودن این روایت، به نظر میرسد حمله اسرائیل به رفح «قطعی» یا «نزدیک» باشد. در این پرونده از «باشگاه اقتصاددانان» ابعاد مختلف ماجرای رفح و نیاز اسرائیل به حمله به رفح بررسی شده است.
جزوات چاپ شده بود. به گزارش رادیو اسرائیل، ارتش این رژیم قصد داشت این جزوات را در آسمان رفح رها کند تا به آنها دستور دهد آخرین پناهگاه مخاطرهآمیز خود را ترک کنند. اندکی قبلتر، وزارت جنگ اسرائیل یک مناقصه عمومی برای خرید ۴۰هزار چادر منتشر کرده بود که میتواند ۴۸۰هزار نفر را در خود جا دهد؛ به عبارتی هر ۱۲نفر یکچادر. سپس پاسخ موشکی ایران به رژیمصهیونیستی در روز شنبه آغاز شد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، از موضع خود [برای حمله به رفح] عقبنشینی کرد، زیرا نمیخواست ایالاتمتحده را برنجاند. آمریکا در عین حال، حمله به رفح را «یک اشتباه بزرگ» نامید. از زمان اعلام حمله زمینی به رفح یعنی تقریبا دوماه پیش، نتانیاهو از تهدید به حمله به عنوان یک طعمه و ابزاری برای جنگ روانی استفاده کرده است.
با آشکار شدن جنگهای خشونتبار در اوکراین و غزه و تشدید تنش بین ایران و اسرائیل، دفاع از قوانین بینالمللی هرگز اینقدر ضروری نبوده است. بسیاری استدلال کردهاند که حمایت غرب از اوکراین -که اغلب در قالب احترام به قوانین بینالمللی بیان میشود- با حمایت کمرنگ همان کشورها از غزه تضعیف شده است. این موضوع باعث ایجاد بحث بزرگتر در سیاست خارجی در مورد استانداردهای دوگانه غربی شده است. ادعا این است که کشورهای غربی تنها زمانی نگران نقض قوانین بینالمللی هستند که منافع خودشان تامین نشود. تعهد واقعی به قوانین بینالمللی مستلزم محکومیت جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین و همچنین طرح نقض قوانین بینالمللی از سوی اسرائیل در غزه است.
با گذشت بیش از ۷ماه از عملیات ۷اکتبر، به نظر میرسد اسرائیل در تله گرفتار شده است. اگرچه جنگ در غزه ضرباتی به حماس وارد کرده و این به بهای جان فلسطینیها تمام شده است؛ اما اسرائیل تا رسیدن به هدف خود برای نابودی حماس فاصله زیادی دارد و به نظر میرسد در یک عملیات نظامی به دام افتاده است که احتمالا با هزینهای هنگفت فقط پیشرفت تدریجی خواهد داشت. اسرائیل هنوز نتوانسته است با وجود حملات خود زمینه را برای یک دولت جدید در غزه فراهم کند.
برخی گزارشها حاکی از این است که رژیمصهیونیستی توپخانه و نفربرهای زرهی بیشتری را در حاشیه نوار غزه مستقر کرده است که نشان میدهد ارتش در حال آماده شدن برای حمله زمینی به رفح است. روزنامه اسرائیلی معاریو روز چهارشنبه (۲۹فروردینماه ۱۴۰۳) اعلام کرد که سربازان در حالت آمادهباش قرار گرفتهاند و «اصل حاکم بر عملیات» توسط ستاد ارتش اسرائیل تایید شده است.
حملات ۷ اکتبر حماس و پاسخ خشونتبار و بدون تناسب اسرائیل در غزه چالشی را برای محور اساسی دکترین دولت بایدن ایجاد میکند: خارج کردن ایالاتمتحده از جنگهای بیپایان چند دههای علیه بازیگران مسلح غیردولتی، خروج از تلاشهای دولتسازی در خارج از کشور و جهتگیری مجدد استراتژی امنیتی و نظامی ایالاتمتحده به سمت رقابت قدرتهای بزرگ با چین و روسیه. سیاست ایالاتمتحده اکنون بدون گزینههای خوب در منطقهای ملتهب گرفتار شده است که در آن طیف گستردهای از گروههای نیابتی و بازیگران مسلح غیردولتی با جنگ در غزه جسور شده و دوباره فعال شدهاند.
مژده ابراهیمی:
با گذشت یکماه از سال جدید و تحولات چشمگیر در بازارهای دارایی، بازار سهام انگیزه اندکی برای تحرک و رونق دارد. تصویر عمومی بورس امروز چیزی جز در جا زدن در یکمحدوده مشخص نیست و همین عامل موجب شده تا کمتر سرمایهگذاری برای ورود به این بخش تمایل داشته باشد. بررسی دقیق روندهای بورس تهران در یکدهه اخیر نشان میدهد که این بازار به طور تاریخی در نخستین ماههای سال روندی صعودی و مثبت را تجربه کرده، اما چه شده که امسال این فضا در بورس دیده نمیشود؟
بررسی روند شاخص کل بورس تهران حاکی از آن است که دو متغیر نرخ بهره بدون ریسک و نرخ دلار نیما، نقش مهمی در توضیحدهندگی نوسانات این متغیر دارند. از یکطرف با توجه به صادراتی بودن بخش عمدهای از محصولات صنایع بزرگ بورسی، طبیعتا نرخ تسعیر ارز بر رشد سودآوری این شرکتها تاثیر مستقیم دارد و از طرف دیگر نرخ بهره از طریق تغییر در ارزش تنزیلشده سود و P/E سهام شرکتها، اثرگذاری زیادی بر شاخص کل بورس دارد. با این حال طی سال گذشته و در راستای کنترل تورم، از یکطرف دلار نیما تنها حدود ۱۰درصد افزایش را تجربه کرد و از طرف دیگر به دنبال تشدید سیاستهای انقباضی بانکمرکزی و همچنین فشار کسری بودجه دولت، نرخهای بهره اوراق بدهی و سپرده بانکی افزایش کمسابقهای را تجربه کردند. این وضعیت باعث شد تا بازار سهام محرک چندان قوی برای رشد نداشته باشد و شاخص کل تنها ۱۲درصد رشد را تجربه کرد که کمتر از نصف بازدهی دلار و سکه بود. در صورتی که در سال جدید نیز این دو متغیر وضعیتی مشابه سال گذشته داشته باشند، بعید است که بازار سهام بتواند بازدهی بالاتری نسبت به بازارهای موازی کسب کند.
والا صنیعزاده /پژوهشگر دکترای اقتصاد مالی دانشگاه صنعتی شریف
در سالیان اخیر به دلیل ورود گسترده سرمایهگذاران حقیقی به بازار سرمایه، گسترش ابزارهای مالی متناسب با نیازهای متنوع سرمایهگذاران، از جمله مواردی بوده که مورد تاکید کارشناسان قرار گرفته است. وجود ابزارهای مالی متنوع میتواند به سرمایهگذاران کمک کند تا متناسب با میزان سرمایه، افق سرمایهگذاری و درجه ریسکگریزی گزینههای مناسبی را برای سرمایهگذاری انتخاب کنند.