سعید گیوه‌چی

هرگونه فعالیتی در شهرها مستلزم کسب درآمد و صرف هزینه‌ها است که بالطبع پیش‌نیاز آن تعادل بخشی به هزینه‌های مصرفی و منابع درآمدی است. به طور کلی قانون توازن بین درآمد و هزینه یک اصل منطبق بر ویژگی‌های طبیعت و نشات گرفته از آن می‌باشد، به‌گونه‌ای که در اکثر سیستم‌های طبیعی و مصنوعی، عدم تعادل بین ورودی سیستم (منابع درآمدی) و خروجی سیستم (هزینه‌ها) منجر به از بین رفتن پایداری آن سیستم می‌گردد.

شهرداری به عنوان یکی از ارکان بنیادی مدیریت شهری مانند دیگر سازمان‌ها برای حفظ و ارتقای کارایی خود ، باید از اصول تعادل بین منابع درآمدی و هزینه‌ها به عنوان یک رویکرد اساسی در تامین و مصرف منابع مالی خود استفاده ‌کند.

به طور کلی منابع درآمدی شهرداری‌ها براساس دستورالعمل ابلاغی از طرف وزارت کشور مشتمل بر موارد ذیل می‌باشد.

-سهمیه‌ شهرداری از پرداخت وزارت کشور

-عوارض توام با مالیات وصولی

-عوارض بر ساختمان‌ها و اراضی

-عوارض بر ارتباطات و حمل و نقل

-عوارض بر پروانه‌ها، کسب، فروش و تفریحات

-درآمد حاصل از فروش اموال شهرداری و وصول در مقابل خدمات

- درآمد تاسیسات شهرداری و جرایم تخلفات

- درآمد حاصل از وجوه اداره شده شهرداری

- کمک بلاعوض، هدایا

این در حالی است که یکی از اقدامات بنیادی در پایدار نمودن فعالیت‌های انجام گرفته در یک سازمان، تنوع‌بخشی به منابع درآمدی آن به منظور افزایش فعالیت‌ها و اقدامات آن سازمان می‌باشد.

نهاد مدیریت شهری و در راس آن شهرداری‌ها می‌توانند با استفاده از اصل تنوع‌بخشی درآمدها، در جهت شکوفایی بیشتر گام بردارند.

اصولا راهکارهای متعددی را می‌توان به منظور افزایش منابع درآمدی شهرداری‌ها ارائه نمود که عبارتند از:

الف) استفاده از رویکرد مولفه‌نگر منفرد در تامین منابع درآمدی: در این رویکرد منابع درآمدی شهرداری‌ها می‌تواند از طریق افزایش فعالیت‌ها، اقدامات و خدمات ارائه شده به صورت موردی افزایش یابد و با استفاده از این روش می‌توان بر تنوع منابع درآمدی افزود.

ب) رویکرد سیستمی: رویکرد سیستمی در مقابل رویکرد مولفه‌نگر منفرد قرار می‌گیرد.

در این رویکرد روش‌های ترکیبی به همراه ابزارهای نوین در جهت تحقق خواسته مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به طور کلی استفاده از رویکرد سیستمی می‌تواند از طریق روش‌های ذیل منجر به افزایش منابع درآمدی شهرداری‌ها گردد، این روش‌ها عبارتند از:

- بازنگری در منابع درآمدی کنونی با نگرش شناخت راهکارهای افزایش منابع

- استفاده از شیوه‌های نوین و ابتکاری مانند کارآفرینی سازمانی

- استفاده از روش‌های ترکیبی مانند ترکیب روش‌های ابتکاری با روش بازنگری در منابع کنونی

- استفاده از رویکرد سینوژیسم در تامین منابع: در این و شیوه تامین منابع با استفاده از این نکته صورت می‌گیرد که لزوما تجمیع واحدهای منفرد درآمدی برابر با مجموع آنها به صورت منحصر نمی‌باشد، به بیان دیگر می‌توان با استفاده از شیوه‌های تکمیلی به مجموعی بیشتر از تک‌تک واحدها رسید که این رویکرد اصطلاحا سینوژیسم نامیده می‌شود. استفاده از این نگرش، می‌تواند به نحو موثری در کارآ نمودن منابع کنونی درآمدی مفید واقع گردد.

چهار روش فوق‌الذکر مهم‌ترین روش‌های موجود در رویکرد سیستمی به شمار می‌آیند. ذکر این نکته حائز اهمیت می‌باشد که دو رویکرد مولفه‌نگر منفرد و سیستمی لزوما جدا از یکدیگر به شمار نمی‌آیند و می‌توان با استفاده از نگرش تلفیقی به ترکیب این دو رویکرد عمده پرداخت.

در این راستا رویکرد تلفیقی می‌تواند با استفاده از روش‌های متعددی صورت گیرد که وزن دهی به هر یک از دو رویکرد، یکی از مهم‌ترین این روش‌ها است.

در هر حال می‌توان با استفاده از رویکرد مولفه‌نگر منفرد به شناسایی منابع جدید تامین درآمد به صورت موردی پرداخت و همچنین با استفاده از روش‌های ۴گانه رویکرد سیستمی منابع درآمدی سازمان را تنوع بخشید، که این امر می‌تواند به صورت اختصاص وزن یا اولویت به هر یک از رویکردها و روش‌ها باشد.