صادرکنندگان بزرگ به ایران برای چاره جویی گرد هم آمدند
انشعاب در ۱+۵ به نفع ایران
دنیای اقتصاد - سران سه کشور آلمان، روسیه و فرانسه دیروز در کاخ تاریخی کمپینی پاریس گردهم آمدند تا پیرامون مسائل مورد علاقه طرفین از جمله پرونده هستهای ایران گفت‌وگو کنند. این گفت‌وگو که در حاشیه سفر ولادیمیر پوتین به فرانسه انجام شد، یک روز پس از آن اتفاق افتاد که وزرای خارجه ۱+۵ در نیویورک نشستی را پیرامون پرونده هستهای ایران برگزار کردند.
پس از اجلاس کمپین، کنفرانس مطبوعاتی با شرکت ژاک شیراک، آنگلا مرکل و ولادیمیر پوتین تشکیل شد و ژاک شیراک به عنوان میزبان اجلاس رو به خبرنگاران گفت: گفت‌وگوهای سازنده‌ای را با آلمان و روسیه داشتیم که این گفت‌وگوها می‌تواند به تحکیم روابط اقتصادی و سیاسی منجر شود.
ژاک شیراک که پیش از این هرگونه تحریم علیه ایران را رد کرده بود، در اجلاس دیروز یک بار دیگر مواضع پیشین خود را تکرار کرد و گفت: امروز فرصتی دست داد که یک بار دیگر بگویم که درخصوص پرونده هستهای ایران همه چیز باید از طریق گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز حل و فصل شود. چرا که این بهترین و تنها راه رسیدن به موفقیت است. همچنین شیراک نسبت به رسیدن به یک راه‌حل مشترک برای پرونده هستهای ایران از طریق گفت‌وگوی اظهار خوش‌بینی کرد.
پایگاه اینترنتی بی‌بی‌سی نیز گزارش داد که اجلاس سه‌جانبه کمپینی صرفا برای تبادل‌نظر تشکیل شده و جنبه تصمیم‌گیری نداشته است. اکنون روسیه و فرانسه به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به چین پیوسته‌اند و مخالفت آشکار خود را با تحریم اقتصادی ایران اعلام کرده‌اند.
جدیدترین مخالف تحریم ایران یعنی فرانسه این روز‌ها بیش از هر زمان دیگری به آینده مذاکرات امیدوار است. فیلیپ دوست‌بلازی، وزیر خارجه فرانسه اظهارات رییس‌جمهور کشورمان مبنی بر آمادگی ایران برای گفت‌وگو در مورد پرونده هستهای را مثبت ارزیابی کرده و آن را دلگرم‌کننده خواند.
در جریان نشست وزرای خارجه گروه 1+5 در نیویورک نیز مجموع مباحث به سود ایران رقم خورد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در جریان این دیدار گفت: حل مساله هستهای ایران باید با تلاش‌های جمعی جامعه بین‌المللی و بدون توسل به زور انجام گیرد.
همین‌طور وزیر خارجه چین راه‌حل دیپلماتیک را بهترین راه برای خاتمه پرونده هستهای ایران عنوان کرد. اما تحلیلگران براین عقیده هستند که دلایل اقتصادی، مهم‌ترین عامل شکست اجماع علیه ایران است. سه کشوری که دیروز در شمال پاریس تشکیل جلسه دادند، پس از چین بزرگترین صادرکنندگان محصولات به ایران هستند. در حالی که آمریکا هیچ‌یک از منافع اقتصادی آنها را ندارد. آمریکا راحت می‌تواند از تحریم صحبت کند، چرا که در این میان خود و فعالان اقتصادیش زیانی متحمل نمی‌شوند، اما اتحادیه اروپا و روسیه و چین به عنوان بزرگترین شرکای اقتصادی ایران به هیچ عنوان تمایلی به برهم خوردن نظم تجاری به وجود آمده ندارند. به همین دلیل است که اکنون آمریکا را با مواضع سرسختانه‌اش علیه ایران تنها می‌بینیم.
دلایل اقتصادی شکست اجماع 1+5
شرکت بزرگ خودروسازی ایران‌خودرو را می‌توان به عنوان یکی از دلایلی برشمرد که آمریکا را در سرانجام رساندن تلاش جهانی خود در متقاعد کردن کشورها به تحریم ایران ناکام گذاشته است.
این شروع مقاله معضلی است که در وال استریت جورنال به چاپ رسیده است. درادامه این مقاله می‌خوانید:
ایران‌خودرو با کشورهای چین، فرانسه، آلمان و روسیه که در تصمیم‌گیری درباره پرونده هستهای ایران نقش اساسی دارند، قراردادهایی امضا کرده است. در بهمن‌ماه سال گذشته، ایران‌خودرو با قراردادی ۳۵۰میلیون دلاری جهت خرید ۱۰هزار دستگاه کامیون از چین موافقت کرد. در شهریور‌ماه نیز ایران‌خودرو اعلام کرد با همکاری شرکت پژوسیتروئن فرانسه به زودی فروش خودروهای ساخت ایران به روسیه را آغاز خواهد کرد.
این زنجیره وابستگی‌های تجاری و اقتصادی شاید توضیح دهد که چرا آمریکا در میان پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد جهت اعمال سخت‌گیری‌های اقتصادی علیه ایران «تنها» قرار گرفته است. آمریکا تنها کشوری است که در صورت هرگونه سخت‌گیری اقتصادی، چیزی برای از دست دادن ندارد.
در شرایطی که رهبران جهان برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک آمده‌اند، دیپلمات‌ها خبر از تصمیم احتمالی اعضای دائم شورای امنیت به اضافه آلمان برای اعمال برخی تحریم‌های بسیار محدود علیه ایران می‌دهند. محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری اسلامی ایران، در این هفته طی نطقی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از حق ایران برای انجام تحقیقات هستهای دفاع کرد. وی تاکید کرد، این‌گونه تحقیقات صرفا برای مقاصد صلحآمیز و نه برای ساخت بمب اتمی است و فعالیت‌های هستهای ایران را «شفاف، صلحآمیز و زیر نظر دوربین‌های» بازرسان سازمان ملل خواند. از سوی دیگر، آمریکا به فشار خود برای صرف‌نظر کردن ایران از برنامه غنی‌سازی ادامه می‌دهد.
در همین حال، با افزوده شدن به تعداد کشورهایی که دیپلماسی را به عنوان راه حل جایگزین تحریم ترجیح می‌دهند، آمریکا نیز مجبور شده تا موضع خود را در روزهای اخیر ملایم‌تر کند. جورج بوش، رییس‌جمهور آمریکا در نطق خود در سازمان ملل گفت که از تلاش مجدد اتحادیه اروپا برای مذاکره با ایران حمایت می‌کند.
آمریکا ۲۶ سال است که ارتباط سیاسی و اکثر ارتباطات اقتصادی خود با ایران را قطع کرده است. با این همه فقط در ماه جولای سال‌جاری میلادی، این کشور ۹۹میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد که بخش عمده آن عبارت بود از فرش، خشکبار و آب‌میوه. در همین‌حال در مدت مشابه ۵۵میلیون دلار کالا عمدتا شامل سیگار، دارو و خمیر چوب از آمریکا به ایران صادر شد. از طرف دیگر سایر اعضای دائم شورای امنیت شاهد افزایش تجارت خود با ایران بوده‌اند. مجموع معاملات ایران با سایر اعضای دائم شورای امنیت در سال‌جاری به بیش از ۲۲میلیارد دلار می‌رسد که نسبت به رقم ۱۸میلیارد دلاری سال ۲۰۰۵ افزایش چشمگیری یافته است.
در شرایطی که بخشی از این افزایش، نشان دهنده هزینه بیشتر نفت ایران برای سایر کشورها است، اما مبادلات تجاری ایران گسترده‌تر از نفت است. ایران خریدار فولاد آلمان، خودروهای فرانسوی، تسلیحات روسی و خنک‌کننده‌های چینی است. یک سوم مجموع مبادلات تجاری ایران با جهان مربوط به اتحادیه اروپا است. صادرات چین به ایران در چهار سال گذشته سه برابر شده است.
به گفته مسوولان آمریکایی، ارتباطات اقتصادی ایران به ویژه در اختیار داشتن دومین منابع نفت‌خام جهان، بعد از عربستان‌سعودی، دست قدرت‌های صنعتی را در ایجاد هرگونه محدودیت می‌بندد. به گفته یکی از مسوولان عالی‌رتبه آمریکایی «رسیدن به هر تصمیمی که موجب محدودیت در مبادلات تجاری ایران شود بسیار سخت است، اگر نگویم غیر ممکن می‌باشد.»
از طرف دیگر دیپلمات‌های اروپایی، روسی و چینی اذعان دارند که ارتباطات اقتصادی، در تصمیم آنها در دنبال‌کردن موضوع تحریم ایران بسیارموثر است. یک دیپلمات فرانسوی در این ارتباط می‌گوید: «البته که مبادلات تجاری ما با ایران مهم است. این مبادلات نشان دهنده آشنایی بیشتر ما با ایران است، چیزی که آمریکا کم دارد. ما آنجا حضور داریم، اما آمریکایی‌ها نیستند.»
دیپلمات‌های اروپایی تاکید می‌کنند که مضرات تحریم‌های اقتصادی بسیار عمیق است و یک دهه تجربه عراق که مملو بود از بازارهای سیاه و تقلب در برنامه نفت در برابر غذا توسط دولت صدام حسین، این موضوع را نشان می‌دهد. این دیپلمات‌ها معتقدند که تحریم نمی‌تواند به اهداف خود برسد و ممکن است منطقه را بی‌ثبات کرده و بهای نفت را افزایش دهد. عده‌ای دیگر از دیپلمات‌ها هم تحریم را ابزاری می‌دانند که آمریکا از طریق آن برای قدم بعدی حمله نظامی به ایران استفاده کند.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی درگیر در قضایای اخیر گفته است: «مردم نگرانند که اگر ما در مسیر تحریم بیفتیم دیگر راه برون‌رفتی از آن وجود ندارد. آنها عراق را به خاطر می‌آورند و فکر می‌کنند آن داستان در حال تکرار است.»
بدون تردید ایران یک بازار امیدوارکننده است. ایران پس از عربستان‌سعودی بزرگترین بازار منطقه را دارد. ثروت هنگفت نفت در آن جریان دارد و جمعیت ۶۸میلیونی ایران مشتاق انواع و اقسام کالاهای مصرفی هستند. آلمان، سال گذشته ۵میلیارد دلار انواع کالا به ایران صادر کرد. چینی‌ها نزدیک به ۱۸درصد نفت‌خام مورد نیاز خود را از ایران تامین می‌کنند و ارتباطات تجاری گوناگون دیگری با ایران دارند. اتحادیه اروپا از برنامه‌ای برای ایجاد خط‌لوله گاز طبیعی از ایران به اتحادیه اروپا از طریق ترکیه حمایت می‌کند.
نیکلاس برنز، معاون وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی و یکی از دیپلمات‌های برجسته آمریکایی در موضوع ایران تاکید می‌کند «این مطلب یک عامل مهم است، یک عامل کاملا واقعی».
به نظر می‌رسد در نظر سرمایه‌گذاران خارجی احتمال اعمال تحریم‌های سنگین اقتصادی علیه ایران کاهش پیدا کرده است. در ابتدای سال‌جاری مالی، افزایش تنش‌ها بر سر پرونده هستهای ایران بر جریان مبادلات تجاری و سرمایهگذاری خارجی با ایران تاثیر گذاشت. صادرات به ایران کاهش یافت و ده‌ها‌میلیارد دلار سرمایه به خارج از ایران منتقل شد. همین‌طور بازار سهام و مسکن ایران با آسیب‌هایی مواجه شد. به گفته امیر رزاقی، مشاور سرمایهگذاری خارجی در تهران، بسیاری از سرمایه‌گذاران برنامه‌های گسترش خود در ایران را به دلیل نگرانی از نتیجه پرونده هستهای ایران به حال تعلیق درآوردند.اما طی هفته‌های اخیر به طور تدریجی اوضاع در حال بهبود است. امیر رزاقی می‌گوید: «من چندین مشتری‌میلیاردر اروپایی دارم که این هفته به ایران باز می‌گردند تا دوباره بازار را بررسی کنند. اکنون آنها احتمال حمله نظامی به ایران را منتفی و احتمال تحریم‌های اقتصادی را بسیار ضعیف می‌دانند.»ترجیح اروپا در پرهیز از تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در موضوع هستهای تاریخچه‌ای طولانی دارد. تنها چند‌ماه پس از اشغال عراق توسط آمریکا در مارس ۲۰۰۳ کشورهای انگلستان، فرانسه و
آلمان مذاکرات خود با ایران را در رابطه با موضوع غنی‌سازی هستهای که در آن زمان تازه از سوی ایران اعلام شده بود، آغاز کردند.
مذاکرات با مشکلاتی مواجه بود و سرانجام در ابتدای سال‌جاری میلادی، رسما با اعلام ایران مبنی بر آغاز به کار مجدد واحد‌های غنی‌سازی اورانیوم، خاتمه یافت و منجر به گزارش ایران به شورای امنیت سازمان ملل شد.اکنون، دولت بوش به دنبال آن است که بتواند در شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کند. گرچه آمریکا از تحریم ایران آسیب اقتصادی کمی خواهد دید، اما هزینه تحریم برای سایر قدرت‌های جهان بسیار بیشتر خواهد بود. در سال‌جاری صادرات چین به ایران 25درصد افزایش پیدا کرده است. شرکت‌های چینی در شش‌ماه اول سال‌جاری میلادی نزدیک به 400میلیون دلار دستگاه خنک‌کننده، انواع موتور، ماشین لباسشویی و سایر ماشین‌آلات به ایران صادرات کرده‌اند. مجموع صادرات کامیون و سایر وسائط نقلیه از چین به ایران نیز در مدت مشابه به 300میلیون دلار می‌رسد. شرکت‌های متعدد مقاطعه‌کاری چینی در ایران حضور دارند و در پروژه‌های مختلفی از شبکه مترو تهران و احداث نیروگاه‌های برق تا تجارت کشتی فعال هستند.
همین‌طور، در شش‌ماه اول سال‌جاری میلادی، چین تشنه انرژی، ۱۶/۵میلیارد دلار نفت‌خام از ایران خریداری کرده است. این میزان واردات نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۰۵، ۵۶درصد افزایش یافته است. شرکت مهندسی زیمنس ایران در حال تامین ژنراتورهای بزرگ برای ساخت یک نیروگاه برق در ایران است. شرکت خودروسازی دایملر-کرایسلر آلمان نیز درگیر احداث کارخانه مرسدس بنز با همکاری ایران‌خودرو در ایران است.
در‌ماه سپتامبر، اتاق بازرگانی آلمان آماری را منتشر کرد که در صورت اعمال تحریم اقتصادی علیه ایران، 10هزار نفر در آلمان شغل خود را از دست می‌دهند. به گفته سخنگوی اتاق بازرگانی آلمان، این آمار جهت نشان دادن عواقب چنین تصمیمی به دولت آلمان است. مسوولان اتاق بازرگانی آلمان به طور مداوم با تصمیم‌گیران دولت آلمان درباره این موضوع دیدار و تبادل نظر می‌کنند.
صادرات فرانسه به ایران در سال گذشته میلادی به ۳۳/۲میلیارد دلار رسید. خودروسازان رنو و پژوسیتروئن از طریق شرکای ایرانی، به میزان قابل توجهی در ایران حضور دارند. به علت مونتاژ خودروهای خارجی در ایران، واردات خودرو به این کشور به شدت کاهش یافته و بازار خودرو در ایران در حال گسترش است.
به غیر از پژو 206 که به صورت مشترک در ایران خودرو تولید می‌شود و برنامه‌هایی برای صادرات آن به روسیه وجود دارد، ایران خودرو و سایر خودروسازان ایرانی با رنو فرانسه قراردادی بسته‌اند که به موجب آن 250هزار خودرو برای فروش داخلی و صادرات در ایران تولید خواهد شد. همین‌طور ایران خودرو قصد دارد خط تولید خودرو «سمند» را که از روی یکی ازاتومبیل‌های پژو ساخته شده، در ونزوئلا و چین راه‌اندازی کند. همچنین ایران خودرو با همکاری روسیه به تولید «سمند» در بلاروس مبادرت کرده است.
مبادلات تجاری روسیه با ایران کمتر از سایر قدرت‌های اروپایی است، اما استراتژیک‌تر است. روسیه در حال احداث اولین نیروگاه اتمی ایران است. این پروژه یک‌میلیارد دلار ارزش دارد و بخش عمده هزینه‌‌های آن پرداخت شده است. در‌ماه دسامبر سال گذشته میلادی، مسکو با فروش ۲۹ فروند موشک زمین به هوای Tor-M۱ به ارزش ۷۰۰میلیون دلار موافقت کرد.
در این ارتباط دیمیتری سیمز، رییس مرکز مطالعاتی نیکسون سنتر در واشنگتن می‌گوید: «معلوم است که روسیه هرگونه قطعنامه‌‌ای را که در مبادلات تجاری این کشور با ایران خلل ایجاد کند، حمایت نخواهد کرد.» سرگئی لاوروف، وزیر‌خارجه روسیه، هفته گذشته دوباره تاکید کرد که تحریم تنها زمانی باید اعمال شود که «صلح و امنیت جهانی واقعا با خطر مواجه شود.»
آمریکا ضمن اذعان به شکست تلاش‌ها برای تحریم ایران از طریق شورای امنیت، در تلاش است اتحادیه اروپا و سایر شرکت‌های بزرگ را راضی کند تا به صورت داوطلبانه از ایران خارج شوند. وزارتخانه‌های اقتصاد و خارجه آمریکا بیش از یک سال است که در سکوت در تلاشند تا بانک‌های خارجی را وادار به قطع روابط مالی با ایران کنند.
ارسال نظر