هادی اعلمی‌فریمان
کارشناس آمریکای لاتین

فرار مالیاتی و گریز از محدودیت‌های حکومت به فعالیت‌های اقتصادی به‌عنوان بزرگ‌ترین انگیزه‌های روی آوردن به فعالیت‌های غیرمتعادل اقتصادی درنظرگرفته می‌شود، اگرچه دشوار است که بخش‌های اقتصادی غیررسمی و مخفی اقتصادی را از یکدیگر تفکیک کنیم. گرچه کارخانه‌ها و خدمات باکیفیت خوداشتغالی از ‌نظر تولید نهایی به‌عنوان فعالیت‌های قانونی محسوب می‌شوند، اما در فرآیند تولید غیرقانونی محسوب می‌شوند. فقدان بازار رسمی برای مواد خام ضروری برای تولید کالاهای متوسط به‌عنوان محدودیت‌های اعمال شده توسط دولت دربخش‌خصوصی منجر به غیرقانونی بودن می‌شود که باید مواد اولیه را از منابع دولتی به‌دست آورند و در نهایت موجب گزارش غلط درآمدن آنها می‌شود.

تولید کفش در کوبا به قرن 16 بازمی‌گردد. در انقلاب کوبا در 1959 این صنعت ملی شد. پس از فروپاشی بلوک سوسیالیست‌ها در اروپای شرقی برخی کارخانه‌ها بسته شدند. پس از اصلاحات 2011 بیشتر تولیدکنندگان و فروشندگان تولید کفش‌های دستی را تشویق کرد تا از بهترین مواد خام مثل چرم استفاده کنند. 2065 تولیدکننده و فروشنده کفش، 5226 پینه‌دوز و 175 دباغ به‌عنوان خوداشتغالی ثبت‌نام کردند. تعداد زیادی از تولیدکنندگان با مجوز در سه ایالت‌ هاوانا، ویلاکلارا و هلگین متمرکز هستند. برابر تخمین 12هزار نفر از مردم در بخش‌خصوصی در زنجیره تولید قرار دارند و تنها 60 درصد آنها به‌طور رسمی ثبت شده‌اند. بخش‌خود اشتغالی 8میلیون جفت کفش در سال تولید می‌کند.

- درچرخه تولیدکنندگان تخصص در کار نیست.

- یک تولیدکننده به‌طور متوسط10تا15کارگر در اختیار دارد.

- بیشتر کارگران بین 17تا30سال سن دارند.

- 90درصد مصاحبه شوندگان ادعا می‌کنند هیچ فرصت شغلی نداشته‌اند.

- 80درصدمواد خام وارد می‌شود.

- قیمت متوسط 6تا 16 دلار برای هر کفش و 50 دلار برای کفش‌های با کیفیت بالا که تمام مراحل ساخت آن دستی است. رشد تولید کفش با خوداشتغالی درکوبا بازتاب تصمیمات حکومت است که شامل تعمیق خط مشی خوداشتغالی به‌عنوان جایگزینی برای تدارک حکومت. هدف در گسترش بخش‌خوداشتغالی کفش گسترش واردات است و ضروری است نوعی سیاست‌های حمایتی اتخاذ شود که این واردات به خوداشتغالی منجر شود. حکومت کوبا می‌تواند امکان توسعه کار با بسیاری از تولیدکنندگان اصلی چرم جهان را داشته باشد. دراین مساله‌ ایالات‌متحده گام‌هایی برای روابط بهتر برداشته است. کوبا همچنین روابط باآمریکای لاتین را گسترش داده است. برای یکپارچگی ملی صنعت کفش و افزایش استفاده از منابع خام داخلی محدودیت‌های مختلف باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد. امروزه خوداشتغالی از سوی مقامات به‌عنوان یک دیدگاه ارزشمند در سوسیالیسم کوبا مورد توجه است و انتظار می‌رود در توسعه اقتصاد در 4 شیوه مشارکت کند.

- به‌عنوان مکمل تدارکات دولتی برای تهیه کالاها و خدمات.

- یک منبع جدید برای اشتغال.

- به معنای افزایش درآمدهای شخصی مشارکت‌کنندگان.

- به‌عنوان همکاری در بودجه دولتی با پرداخت مالیات.

اما ضروری است خوداشتغالی از سرمایه‌گذاری خصوصی تفکیک شود که مستلزم رفتار متفاوت در مسائل نهادی و قانونی است.

بخشی مانند تولیدکنندگان کفش 70درصد نیاز داخلی را تامین می‌کنند، اما فاقد بازار رسمی برای مواد و تجهیزات هستند و نمی‌توانند به تنهایی به‌عنوان منبع جایگزین اشتغال که مکمل فعالیت‌هایی دربرآورد نیازهای مردم است، عمل کنند. تولید کفش در کوبا به‌عنوان خدمتی خصوصی ظهور کرده است. به‌رغم مواجهه با محدودیت‌های زیاد، این بخش سرمایه‌گذاری‌های خرد را با ساختار روابط کار و انباشت و استراتژی‌های سرمایه‌داری ترکیب می‌کند.» بررسی و نمونه این مدل عالی صنعت کفش در اقتصاد کوبا به همراه تمام جزئیات نشان می‌دهد که بوروکراسی عمیق، گسترده و در هم تنیده کوبا تا چه حد نظارت‌های شدیدی بر روند اقتصاد اعمال می‌کند و تکنوکرات‌های نخبه حزب کمونیست چگونه تمام توان خود را صرف کنترل براقتصاد می‌کنند. نظارتی که شاید یک اقتصاددان یا بازاری - حتی در کشورهای توسعه‌نیافته -آن را بیهوده و مضحک تلقی کند. این نوع اقتصاد قطعا با هیچ معیار طبیعی همخوانی ندارد و نتیجه‌گیری آن با خوانندگان است که این مدل را با کشور خود یا دیگر کشورها تطبیق دهند.