اقتصاد زنانه در ژاپن
آبه نخست‌وزیر ژاپن اخیرا با تغییراتی در کابینه، برای اولین بار 5 زن را به وزارت منصوب کرد. این بخشی از برنامه و سیاست اعلام شده آبه از زمان به قدرت رسیدنش در ژاپن برای استفاده بیشتر از زنان در عرصه اقتصاد است. برنامه و سیاستی که نامش را اقتصاد زنان (womenomics) گذاشته‌اند. نخست‌وزیر ژاپن می‌گوید بخشی از برنامه‌هایش برای احیای اقتصاد این کشور و پایان دادن به رکود، همین استفاده از قدرت و ظرفیت‌های زنان در بازار کار و اقتصاد است. انتصاب 5 زن به وزارت در ژاپن که در تاریخ این کشور بی‌سابقه است، نشان می‌دهد که آبه در برنامه‌هایش جدی است. آبه از زمان به قدرت رسیدن در دسامبر سال 2012، احیای اقتصاد ژاپن را در دستور کارش قرار داده و برنامه‌های گسترده‌ای برای رسیدن به این هدف تعریف واعلام کرده‌ است. ژاپن سومین اقتصاد بزرگ جهان است که البته در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده‌است. آبه وعده داده که دوران طلایی اقتصاد ژاپن در دهه 1980 را احیا می‌کند. ژاپن دو دهه پیاپی است که در رکود به سر می‌برد، مصرف‌کنندگان هزینه چندانی نمی‌کنند و نرخ رشد هم پایین است. دولت ژاپن اکنون تلاش می‌کند از این رکود خارج شود. آبه برای خارج شدن از این وضعیت رکود، برنامه‌ای سه بخشی را ارائه کرده ‌است که شامل بسته محرک اقتصادی 210 میلیارد دلاری است. دو بخش دیگر این برنامه به تغییرات ساختاری در اقتصاد ژاپن مربوط می‌شود که یکی از آنها تغییر در موقعیت زنان در اقتصاد است. دولت ژاپن برنامه دارد 600 هزار شغل در دو سال آینده در این کشور ایجاد کند. تغییرات ساختاری دیگر شامل آزادسازی صنایع و کاهش مالیات شرکت‌ها می‌شود. نخست‌وزیر می‌گوید برای حل این مشکلات، باید از توان و ظرفیت زنان تحصیلکرده‌ای استفاده کرد که در تمام سال‌های گذشته در ژاپن در جایگاه بسیار پایین بازار کار نگه داشته شده‌اند. آبه اما کار سختی پیش رو دارد و در این دو سال هم چندان نتوانسته در مسیر تحقق این هدف و شعارش گام عملی بردارد. جامعه سنتی ژاپن بسیار مردسالارانه است و سپردن برخی مشاغل به زنان در چنین جامعه‌ای، کار آسانی نیست. به همین خاطر نخست‌وزیر در دو سال گذشته چندان پیشرفتی در این زمینه نداشته. اما انتصاب 5 زن در کابینه، بلندترین گام او در این زمینه بوده که بسیار هم مورد توجه داخل کشور و جهان قرار گرفته‌ است. بر اساس گزارش موسسه ارزیابی مدیریت‌ها در نیویورک که نهادی پژوهشی مطالعاتی است و کارش نظارت بر رفتار شرکت‌ها در دنیا است، زنان کمتر از یک درصد از سمت‌های مدیریتی و عضویت در هیات‌مدیره‌های شرکت‌ها در ژاپن را تشکیل می‌دهند. ژاپن از این نظر در ردیف آخر کشورهای توسعه‌یافته جهان است. این درحالی است که مثلا در آمریکا زنان 4/11 درصد از سمت‌های مدیریتی و هیات‌مدیره‌های شرکت‌ها را تشکیل می‌دهند و در آلمان این رقم 9 درصد است. محدود بودن نقش زنان در ژاپن، تنها در زمینه اقتصاد نیست و در سیاست هم وضع به همین منوال است. به گفته سازمان ملل، تنها 8 درصد از نمایندگان مجلس ژاپن زن هستند. این رقم در آمریکا بیش از 18 درصد است. از سال 1986 که ژاپن اولین قانون برابری جنسیتی را در این کشور تصویب کرد، پیشرفت زنان در بازار کار بسیار محدود بوده ‌است. تا پیش از این سال زنان تنها در برخی مشاغل خاص مانند سرو کردن چای یا خوشامدگویی حضور داشتند. اما حتی بعد از تصویب این قانون هم، تغییر چندان قابل توجهی در موقعیت‌های شغلی زنان ایجاد نشد. یکی از موانع حضور زنان در بازار کار ژاپن، ساعت‌های کاری طولانی و عدم اختصاص مرخصی کافی است که مانع از فرزند‌آوری زنان می‌شود. اکنون نخست‌وزیر ژاپن برای تشویق حضور بیشتر زنان در بازار کار، مراکز نگهداری از کودکان در ادارات را بیشتر کرده و وعده مرخصی زایمان به زنان کارمند را داده ‌است. این اقدامات نخست‌وزیر بخشی از سیاست‌های تبلیغاتی او برای جذب آرای زنان در انتخابات بعدی هم هست. در شرایطی که محبوبیت شینزو آبه رو به کاهش است، او با انتصاب 5 وزیر زن و وعده حضور بیشتر زنان در بازار کار، سعی در جلب آرای آنها دارد. تغییر در قانون اساسی ژاپن و حرکت دادن این کشور به سمت نظامی‌گری بیشتر با توجه به شرایط منطقه و رویارویی با چین، محبوبیت نخست‌وزیر را در میان مردم کاهش داده ‌است. بسیاری از ژاپنی‌ها اگر چه از سیاست‌های ملی‌گرایانه نخست‌وزیر به ویژه در زمینه اختلافات ارضی با چین حمایت می‌کنند، اما نگران نظامی شدن کشورشان و پایان
سیاست‌ های صلح‌طلبانه ژاپن هستند که بعد از پایان جنگ جهانی در این کشور حاکم بوده ‌است. بعد از آنکه نخست‌وزیر تغییر قانون اساسی و افزایش بودجه نظامی کشور را به تصویب پارلمان رساند، تظاهرات اعتراض‌آمیز علیه او برگزار شد و حتی یک نفر در اعتراض به این سیاست دست به خودسوزی زد. اکنون میزان محبوبیت شینزو آبه نزدیک به ۵۰ درصد است که این به خاطر سیاست‌های اقتصادی اوست. تاکید نخست‌وزیر ژاپن بر نقش زنان در اقتصاد با توجه به وضعیت جمعیت این کشور صورت می‌گیرد. ژاپن یکی از سالمندترین جمعیت‌ها را در جهان دارد و سرعت سالمندی در میان مردم این کشور در کل جهان بی‌رقیب است. در یک دهه گذشته از نیروی کار ژاپن که افراد ۱۵ تا ۶۴ ساله را شامل می‌شود، بیش از ۶ درصد کاسته شده ‌است. از میان ۵ زنی که در کابینه جدید ژاپن به وزارت رسیده‌اند، مهمترین آنها یوکو آبوچی ۴۰ ساله، دختر نخست‌وزیر سابق ژاپن است که بسیاری او را ستاره‌ای در حال ظهور در عرصه سیاست این کشور می‌دانند. او در کابینه جدید، وزیر تجارت و بازرگانی است که سمت مهمی به حساب می‌آید. بعضی تحلیلگران می‌گویند او ممکن است نخست‌وزیر آینده ژاپن بشود. ۴ وزیر دیگر در عرصه سیاسی کمتر شناخته‌شده‌ هستند. یکی از آنها میدوری ماتسوشیما ۵۸ ساله روزنامه‌نگار سابق است که به وزارت دادگستری رسیده‌ که این هم سمت مهمی است.