شیرین‌کننده‌های مصنوعی
عارف مومنی
کارشناس تغذیه
شکر یکی از مهمترین مسائل در رژیم درمانی است و حذف کردن آن یکی از گزینه‌ها برای کاهش وزن و راه دیگر جایگزینی آن با شیرین‌کننده های مصنوعی است. نگرانی‌های بسیاری درباره‌ مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی در بین مردم وجود دارد.در این نوشتار می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا از لحاظ علمی این نگرانی‌ها درست است یا نه، با ما همراه باشید.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی چه هستند؟
شیرین‌کننده‌های مصنوعی، که به آن‌ها جایگزین شکر نیز می‌گویند، موادی هستند که از آن‌ها به‌جای ساکاروز (شکر طبیعی سفید) جهت شیرین کردن غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این مواد از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده‌اند که باعث تحریک گیرنده‌های مزه‌ شیرینی در سطح زبان می‌شوند، بدون آنکه کالری اضافی داشته باشند. شیرین‌کننده‌های مصنوعی چون از شکر طبیعی سفید بسیار شیرین‌ترند، مقادیر کم‌تری از آن‌ها برای ایجاد همان میزان شیرینی لازم است. این مواد در خیلی از غذاها از جمله، نوشابه‌ها، دسر‌ها، آدامس‌ها، خمیردندان و ... یافت می‌شوند.معروف‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی شامل آسپارتام، ساخارین، آسه سولفام پتاسیم، نئوتام و سوکرالوز می‌باشد.

آیا مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی با ابتلا به سرطان رابطه دارد؟
حساسیت نسبت به ارتباط میان شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سرطان هنگامی به‌وجود آمد که بررسی‌های اولیه نشان می‌داد که ترکیب سیکلامات و ساخارین موجب بروز سرطان مثانه در حیوانات آزمایشگاهی می‌شود. درحالی‌که، نتایج بررسی‌های ویژۀ تعیین سرطان‌زایی (بررسی‌هایی که در آن سرطان‌زا بودن یا نبودن یک ماده مشخص می‌شود) بر روی این شیرین‌کننده‌ها و دیگر شیرین‌کننده‌های مجاز، دلیل قاطعی مبنی بر وجود رابطه‌ای میان مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی و ابتلا به سرطان در انسان‌ها را نشان نمی‌دهد.

آیا شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث افزایش قند خون می‌شوند؟
وقتی مواد غذایی حاوی کربوهیدرات مصرف می‌کنیم، کربوهیدرات به قند شکسته شده و جذب می‌شود، این قند باعث افزایش میزان قند خون می‌شود. زمانی‌که قند خون افزایش پیدا کرد، هورمون انسولین ترشح شده و باعث می‌شود این قند وارد سلول‌ها شده و در آنجا به‌عنوان سوخت مصرف یا ذخیره شود.شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث افزایش قند خون در کوتاه‌مدت نمی‌شوند، اما یک تحقیق در سال ۲۰۱۴ بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داد که مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی به مدت ۱۱ هفته باعث تغییر منفی در باکتری‌های دستگاه گوارش شده و میزان قند خون از طریق باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش بالا می‌رود. با این حال این آزمایش بر روی انسان تکرار نشده است و تأثیر مصرف طولانی‌مدت این مواد هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما از لحاظ تئوری ممکن است که شیرین‌کننده‌های مصنوعی با تأثیر بر باکتری‌های دستگاه گوارش در طولانی‌مدت باعث افزایش قندخون شوند.

سوالی دیگر این است که آیا این شیرین‌کننده‌ها باعث افزایش ترشح انسولین می‌شوند یا نه؟
مطالعات بر روی این موضوع، نتایج متفاوتی را نشان داده است. همچنین این نتایج در انواع مختلف شیرین‌کننده‌ها متفاوت بوده است و این موضوع نیازمند انجام آزمایشات گسترده‌تر می‌باشد و محققان هنوز به‌طور دقیق نمی‌توانند پاسخ این سوال را بدهند.

آیا افراد دیابتی می‌توانند از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده کنند؟
این افراد به‌دلیل فقدان ترشح انسولین یا مقاومت به انسولین، قند خون نامتعادلی دارند. در کوتاه‌مدت برعکس مصرف قندها، این مواد باعث افزایش قندخون نمی‌شوند و تحقیقات مختلف آن را برای افراد دیابتی ایمن مطرح کرده‌اند، اما تأثیرات بلندمدت این مواد هنوز برای ما آشکار نیست.

آیا باید از شیرین‌کننده‌های مصنوعی دوری کنیم؟
این مواد به‌وسیله نهادهای نظارتی در آمریکا و اروپا امن اعلام شده است. همچنین آن‌ها مطرح کرده‌اند که تأثیرات بلندمدت نیازمند مطالعات بیشتر است.با این حال شاید این مواد به‌طور کامل سالم نباشند ولی به مراتب از شکر تصفیه شده بهتر هستند. اگر این مواد را به میزان درست در رژیم غذایی خود مصرف کنید و در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکنید مدرک محکمی دال بر عدم‌مصرف آن‌ها وجود ندارد. در ضمن اگر همچنان نگران مصرف این مواد هستید، می‌توانید به جای آن‌ها از شیرین‌کننده‌های طبیعی دیگر مانند استویا، اریتریتول و ... استفاده کنید.