لزوم عزم جهانی برای مقابله با گرمایش زمین

سید محسن طباطبایی مزدآبادی

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران

فعالیت‌های بشری سازوکار اتمسفر جهانی را تغییر داده است که یکی از نگران‌کننده‌ترین آنها گرمایش جهانی است و به همین منظور سالانه سخنرانی‌ها، مقالات علمی و همایشهای پرشماری به این موضوع اختصاص داده می‌شود. واقعیت این است که زمین روز به روز در حال گرمتر شدن است. این گرمایش روی اقیانوس‌ها و حتی اعماق آب‌های اقیانوسی تاثیر گذاشته است، کلاهک یخی قطب شمال با سرعتی ۳ برابر بیشتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد در حال ناپدید شدن است و به‌طور متوسط هر دهه ۷/ ۲درصد کاهش یافته است. در طول سده گذشته سطح زمین بالاترین میزان افزایش دما را نسبت به ۱۳۰۰ سال گذشته تجربه کرده است، متوسط افزایش دمای سطح زمین از ۶/ ۰ درجه سلسیوس تا ۹/ ۰ بین سال‌های ۱۹۰۶ تا ۲۰۰۶ بوده است و در ۵۰ سال گذشته نرخ افزایش درجه حرارت ۲ برابر شده است.

یخچال‌های طبیعی کره زمین به‌طور پیوسته در حال عقب‌نشینی و محو شدن هستند و آب دریاها در طول قرن بیستم ۱۷ سانتی متر بالا آمده است. نتایج تمامی مطالعات حاکی از آن است که گرمایش زمین تحت تاثیر گازهای گلخانه‌ای است. همان‌طور که جهان به‌طور روزافزونی سوخت‌های فسیلی مصرف می‌کند، غلظت گازهای گلخانه‌ای نیز رو به افزایش است و متوسط دمای سطح زمین نیز بالا می‌رود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که طبق سناریوهای مختلف دمای سطح کره زمین در طول قرن بیست و یکم بین ۲تا ۴درجه سانتیگراد بالا خواهد رفت. در نگاه اول این عدد ممکن است نگران‌کننده نباشد اما کافی است بدانیم که به‌عنوان مثال در آخرین دوره یخبندان که صفحات یخی به قطر بیش از ۱۰۰۰ متر کل منطقه آمریکای شمالی را پوشانده بود، دمای کره زمین تنها ۹ تا ۱۵درجه سردتر از امروز بوده است و پایان عصر یخبندان تنها با گرم شدن ۵درجه‌ای سطح زمین فرا رسیده است. گرمایش زمین ادامه حیات بر روی کره زمین را به خطر می‌اندازد. اندکی افزایش دما، خشکسالی‌های ممتد را به دنبال دارد و تولید محصولات کشاورزی را با چالش مواجه می‌کند و از این طریق به زنجیره غذایی و کل حیات اکوسیستم ضربه می‌زند. گرمایش زمین بخصوص در مناطق گرمتر خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد و بهداشت جهانی را به مخاطره می‌افکند.

افزایش دما به افزایش گاز ازن در لایه‌های پایین جو منجر می‌شود که خودآلاینده‌ای خطرناک است و مشکلات تنفسی را به دنبال دارد و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر مانند آتش‌سوزی در جنگل‌ها و ظهور پدیده النینو را سبب می‌شود که همگی از تغییر اقلیم و گرمایش جهانی کره زمین ناشی می‌شوند. مشکل گرمایش زمین و تغیر اقلیم نیز مانند سایر چالش‌های جهانی بیش از همه، کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد کشورهای در حال توسعه ۷۵ درصد زیان‌ها و خسارات ناشی از تغییر اقلیم را متحمل می‌شوند به‌طوری‌که ۲ درجه گرمتر شدن هوا به کاهش ۴ تا ۵ درصدی GDP در آفریقا و جنوب آسیا می‌انجامد. اما در مقیاس کلان‌تر شواهد نشان می‌دهد که مقابله با این تهدید جهانی نیازمند عزمی جهانی و راهکاری فراگیر است که این راهکار باید در شهرها به منصه ظهور برسد چرا که شهرها امروزه، مسوول ۷۵ درصد مصرف انرژی جهانی، ۸۰ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای و اصلی‌ترین تولیدکننده ضایعات در جهان هستند. اگرچه اقدامات مهم و مسوولانه‌ای در طول دهه گذشته برای مقابله با این معضل در جهان و بخصوص از سوی اتحادیه اروپایی با تدوین استراتژی یورو ۲۰۲۰، صورت گرفته است اما هنوز جای نگرانی بسیاری وجود دارد و کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا که از تصویب پروتکل کیوتو (پیمان بین‌المللی کاهش گازهای گلخانه‌ای) امتناع می‌ورزند و در عین حال بزرگ‌ترین منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان هستند باید رویکرد جدی‌تری نسبت به گرمایش جهانی داشته باشند.