جای خالی طلای سفید در مزارع ایران
بر اساس مرکز آماری Statista در سال ۲۰۲۲ کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده پنبه در جهان بوده است. به طوری که در مدت نامبرده این کشور بیش از ۴/ ۶میلیون تن پنبه برداشت کرده است. نکته جالب توجه اینکه به دلیل داشتن بیشترین جمعیت در جهان، چین به بزرگ‌ترین تولیدکننده، مصرف‌کننده و واردکننده پنبه تبدیل شده است و حدود ۳۰۰ میلیون نفر در چین مشغول تولید پنبه هستند. از سوی دیگر هند در جایگاه دوم تولید پنبه قرار دارد و در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱/ ۶میلیون تن پنبه برداشت کرده است. گفتنی است هند اغلب به عنوان زادگاه پنبه شناخته می‌شود و این صنعت نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد. اگرچه تولید هند در دو سال گذشته رتبه دوم را به خود اختصاص داده است، اما این کشور نسبت به چین دارای مناطق بیشتری برای کشت پنبه است و بنابراین این امکان وجود دارد که در صورت کشت همه مناطق موجود، هند دوباره در صدر فهرست ظاهر شود.
این مرکز آماری و تحلیلی همچنین می‌‌‌گوید: در سال ۲۰۲۲ ایالات متحده با تولید ۱/ ۳میلیون تن در جایگاه سوم دنیا قرار دارد. این در شرایطی است که به گفته تحلیلگران حوزه، بیشتر پنبه تولید شده در ایالات متحده از منطقه جنوبی این کشور می‌‌‌آید. همچنین کشاورزان آمریکایی از ابزارهای موجود برای کمک به برداشت و کشت پنبه استفاده کامل می‌‌‌کنند. گفتنی است ایالات‌متحده به دلیل تقاضای زیاد برای پوشاک و منسوجات، وارد کننده بزرگ پنبه است.
تولید ۶۵هزار تنی پنبه در ایران در ۲۰۲۲
گفتنی است بر اساس داده‌‌‌های آماری ارائه شده در سال ۲۰۲۲ ایران حدود ۶۵هزار تن پنبه تولید داشته و در جایگاه بیست و هفتم دنیا قرار دارد. این در شرایطی است که به گفته کارشناسان داخلی، ایران دو برابر آنچه که تولید می‌‌‌کند از بازارهای خارجی پنبه وارد می‌‌‌کند.
اما نباید فراموش شود ایران در گذشته و در برخی سال‌ها صادرکننده پنبه بود، اما از سال ۱۳۸۰ با سیر نزولی کشت پنبه مواجه شد و به همین دلیل وزارت جهاد کشاورزی طرح خودکفایی در تولید پنبه را از سال ۱۳۹۴ تا سال ۱۴۰۴ در دستور کار خود قرار داد، به طوری که پیرو برنامه ۱۰ساله این وزارتخانه برای رسیدن به خودکفایی در تولید پنبه، در سال ۱۳۹۹ به خوداتکایی ۶۸ درصدی رسید. در راستای اهداف حمایتی وزارت جهاد کشاورزی از تولید و کشاورزی، قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم پنبه وش از کشاورز در سال زراعی (۱۴۰۲ - ۱۴۰۱) ۲۸هزار تومان تعیین شد، در حالی که قیمت خرید این محصول در سال گذشته ۱۵هزار و ۴۶۳ تومان بود که این افزایش ۸۱درصدی در گام اول حمایت از کشاورزان را نشان می‌‌‌دهد. دولت سیزدهم در دو سال گذشته با اصلاح نرخ خرید تضمینی این محصول، شرایط را برای کشاورزان تسهیل کرده است تا انگیزه زیادی برای کشت ایجاد شود. وزارت جهاد کشاورزی برای سال‌جاری کشت حدود ۸۵هزار هکتار پنبه در مزارع کشور را پیش‌بینی کرده که با این برآورد از برنامه خودکفایی عقب مانده است، در حالی که در سال گذشته سطح کشت پنبه حدود ۱۱۸هزار هکتار با تولید ۳۷۳هزار تن وش پنبه بوده است. ضمن اینکه در سال ۱۴۰۰، ۲۵۰هزار تن وش پنبه در سطح ۹۸هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشور تولید شد.
در حال حاضر استان‌‌‌های اصلی کشت پنبه خراسان رضوی، فارس و گلستان هستند که به ترتیب در آنها حدود ۲۸هزار و ۴۰۰ هکتار، ۱۴هزار هکتار و حدود ۱۴هزار هکتار پنبه زیر کشت رفته است. اگرچه کشت پنبه در استان‌‌‌های تازه‌ای همچون ایلام، سیستان و بلوچستان، لرستان و کرمانشاه نیز انجام می‌شود.
واردات بیرویه مانع اصلی تولید پنبه
در همین راستا رئیس هیاتمدیره شرکت صندوق پنبه ایران گفت: واردات بیرویه و سهولت در صدور مجوز واردات پنبه مانع اصلی توسعه کشت این محصول در کشور شده است.
اسدالله پاک سرشت ضمن بیان اینکه بی‌توجهی و رها شدگی در واردات پنبه، بزرگ‌ترین مانع توسعه تولید پنبه در کشور شده است اظهار کرد: تعرفه صفر و سهولت در دریافت مجوز واردات پنبه باعث شده تا کارخانه‌‌‌داران علاقه‌‌‌ای به استفاده از پنبه تولید داخل نداشته باشند؛ البته وزارت جهادکشاورزی باید از تولیدات داخلی به‌خصوص پنبه حمایت و پشتیبانی و ارز نیمایی را در واردات این محصول حذف کند.
وی با اشاره به سیاست یک بام و دو هوای دولت در بخش واردات، ادامه داد: تعرفه واردات برخی کالاها مانند ماشین در کشور ۱۵۰درصد بوده، این در حالی است که تعرفه واردات محصولات کشاورزی مانند پنبه صفر است. از مسوولان اتاق بازرگانی گرگان خواستاریم تا مطالبه‌گر افزایش تعرفه در بخش واردات محصولات کشاورزی باشند تا جلوی آسیب به تولید داخلی کشور گرفته شود.
رئیس هیاتمدیره شرکت صندوق پنبه ایران با اشاره به این نکته که پنبه تولیدی در گلستان از کیفیت مطلوبی برخوردار است، بیان کرد: نظارت بر تولید پنبه توسط وزارت جهاد کشاورزی در کشور ضعیف بوده و پنبه داخلی از کیفیت لازم برخوردار نیست.
پاک سرشت گفت: عدم‌استفاده از تکنولوژی هنگام برداشت پنبه، وجود الیاف غریبه، بالابودن ضایعات و کاهش یکنواختی الیاف پنبه داخلی از مشکلات تولید این محصول در کشور است؛ همچنین‌درصد الیاف کوتاه پنبه در ایران به نسبت سایر کشور‌‌‌های تولیدکننده بیشتر است.
در ادامه همین مبحث «سعید رستمی» کارشناس ارشد بخش کشاورزی پیش‌تر‌‌‌ها تاکید کرده بود اگر نگاهی به روند صنعتی شدن در جهان داشته باشید تمام این کشورها صنعتی شدن را از نساجی شروع کرده‌‌‌اند. انگلستان، هندوستان، پاکستان و ترکیه صنعت نساجی قوی دارند و روی پنبه کارهای بسیاری انجام داده‌‌‌اند. البته در دهه ۴۰ در ایران هم وضع به همین گونه بود و درآمد حاصل از صادرات پنبه ایران حتی با نفت برابری می‌‌‌کرد. پنبه ایران در بورس لیورپول قیمت‌‌‌گذاری شده و به صورت جهانی خریدار داشت.
اما در سال‌‌‌های بعد از انقلاب اسلامی‌‌‌که زمین‌‌‌ها خُرد و پراکنده شدند و با مشکلات کم‌آبی کشت پنبه کمتر شد و شاهد افت سطح زیر کشت پنبه بودیم تا جایی‌‌‌که نسبت به کشت این محصول بی‌مهری شد. استان گلستان بهترین پنبه در سطح جهان را تولید می‌‌‌کند و از نظر ظرافت، یکنواختی، طول الیاف و طول تار به دلیل رطوبتی که در منطقه وجود دارد تاثیر خوبی روی کیفیت پنبه گلستان می‌‌‌گذارد و چون کشت پنبه وجینی است و زمین تیشه می‌‌‌خورد در نتیجه کشت پنبه به ترکیب کربن کمک زیادی می‌‌‌کند. خاک‌‌‌های ما به صورت میانگین زیر یک‌درصد کربن عالی دارند. کشت پنبه کربن عالی خاک را افزایش می‌‌‌دهد و با علف‌‌‌های هرز مبارزه می‌‌‌کند.
