داده‌‌‌های آماری نشان می‌دهد واردات نهادههای دامی در سال‌جاری نسبت به سال ۱۴۰۰ چهار‌درصد کاهش یافته است
شرایط ملتهب تامین ارز نهادههای دامی
با وجود همکاری واردکنندگان با دولت متاسفانه صف تامین ارز کالاهای اساسی به ۵ماه رسیده است
امنیت غذایی کشور بر محور کشاورزی و دامپروری استوار است و با وجود اینکه رشد اقتصادی تولید ناخالص ملی نوسانات زیادی را به خود دیده است، بخش کشاورزی همواره یکی از باثبات‌‌‌ترین بخش‌‌‌های اقتصاد کشور بوده و در بسیاری از سال‌ها رشد ارزش افزوده مثبتی را تجربه کرده است به گونه‌‌‌ای که در مقاطع مختلف زمانی موجب رشد مثبت اقتصاد کشور نیز شده است. بنابر اعلام مرکز ملی آمار ایران، ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال 1401 نسبت به سال 1356 رشد 4.4 برابری داشته است و سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی از 2.1درصد در سال 1356 به 6درصد در سال 1401 رسیده است.
مهم‌ترین محور صنعت کشاورزی و غذایی کشور، نهادههای تولید هستند و اگر خللی در تامین نهاده‌‌‌ها به وجود آید صنعت کشاورزی و غذایی و در نهایت امنیت غذایی کشور دچار چالش می‌شود به همین دلیل میزان کافی نهادههای تولید در کشور و تبدیل آن به محصولی پربازده و با راندمان بالاتر از اهمیت فراوانی برخوردار است.
خرید 12میلیون و 880هزار تنی کارخانههای خوراک دام از سامانه بازارگاه
رئیس انجمن خوراک دام، طیور و آبزیان کشور در خصوص میزان خرید نهاده توسط 851 کارخانه خوراک دام اظهار کرد: مجموع خرید کارخانههای خوراک دام طیور و آبزیان کشور از سامانه بازارگاه تا تاریخ 15 بهمن ماه سال‌جاری 12میلیون 880هزار تن بوده است که 6.84 میلیون تن ذرت، 3.29 میلیون تن جو و 75.2 میلیون تن کنجاله سویا بوده است.
مجید موافق‌قدیری افزود: درصد حمل نهادههای دامی خریداری شده توسط کارخانههای خوراک دام از محل خوداظهاری در سامانه بازارگاه در زمان مذکور برای کنجاله سویا 75.3 درصد، ذرت 62.2درصد و جو 79.5درصد بوده است.
کاهش چشمگیر واردات در سال گذشته به دلیل آزادسازی نرخ ارز
داده‌‌‌های آماری نشان می‌دهد در سه سال گذشته روند واردات نهادههای دامی مجموعا روند کاهشی داشته است به گونه‌‌‌ای که واردات نهادههای دامی در سال‌جاری نسبت به سال 1400 شامل ذرت با 10درصد افزایش، جو با 27درصد کاهش، کنجاله سویا با 39درصد کاهش و دانه سویا با 16درصد افزایش همراه بوده است که در مجموع 4درصد کاهش داشته است.
دبیر و عضو هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان دام و طیور ایران در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با بیان اینکه رشد واردات نهادههای دامی در 10ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه پارسال را نباید روند مثبتی محسوب کرد، گفت: سال 1401 به دلیل آزادسازی ناگهانی نرخ ارز، واردات دچار بحران شد و به دنبال آن تجار ایرانی واردات نهادههای دامی را رها کردند و از طرفی به دلیل بالا رفتن قیمت نهادههای دامی، تقاضا به‌‌‌شدت پایین آمد و منجر به حذف دام مولد در کشور شد که ما امروز شاهد تبعات و خسارات آن در کشور هستیم بنا براین افزایش واردات در سال‌جاری به نسبت مدت مشابه پارسال دستاورد به حساب نمی‌‌‌‌‌‌آید و در مقایسه با سال 1400 مجموع کل واردات نهادههای دامی کاهش داشته است.
محمد‌‌‌مهدی نهاوندی در خصوص افزایش واردات نهادههای دامی در 10ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل بیان کرد: امسال بنابر وعده دولت مبنی بر تامین ارز نهادههای دامی، واردکنندگان با اعتبار تجاری خود نهادههای دامی را وارد کردند به طوری که در کشور مشکلی برای تامین نهاده تا آخر سال وجود ندارد.
وی درخصوص چالش اصلی واردکنندگان نهادههای دامی متذکر شد: با وجود همکاری واردکنندگان با دولت متاسفانه صف تامین ارز کالاهای اساسی به پنج ماه رسیده است؛ به عبارت دیگر کالایی که 5 ماه پیش در سامانه بازارگاه توسط واردکننده عرضه شد و تحویل مصرف‌کننده داده شده است، هنوز بانک مرکزی ارز آن را تامین نکرده است و این مساله هزینه‌‌‌های زیادی را بر واردکنندگان نهادههای دامی تحمیل کرد.
حفظ اعتبار نبض حیاتی بخش خصوصی کشور
نهاوندی درباره شرایط ملتهب تامین ارز نهادههای دامی اظهار کرد: واردکنندگان با اعتماد به حرف دولت کالای اساسی را به صورت اعتباری وارد کشور کردند و با عدم‌تخصیص به موقع ارز از طرف بانک مرکزی به آنها، اعتبار بخش خصوصی در بازار جهانی در معرض خطر است و واردکننده مجبور شده برای حفظ اعتبار خود برای تامین ارز به بازار آزاد مراجعه کند که این مساله تبعات قانونی برای بخش خصوصی به همراه دارد زیرا خرید و فروش ارز خارج از نظام بانکی مغایر با قانون است و از طرفی ورود این حجم از تقاضای ارزی به بازار آزاد موجب تشدید التهابات قیمت ارز خواهد شد.
افزایش آسیب‌پذیری بخش خصوصی در اثر عدم‌پشتیبانی دولت
وی با بیان دیدگاه رهبری در اهمیت واگذاری امور به بخش خصوصی متذکر شد: انتظار می‌رود با توصیه‌‌‌های رهبری اختلافات درون دولت موجب آسیب به اعتبار بخش خصوصی نشود، اما در شرایط فعلی شاهد آسیب جدی به اعتبار بخش خصوصی و واردکنندگان نهادههای دامی هستیم. نهاوندی با ارائه راهکار برای جلوگیری از آسیب به بخش خصوصی گفت: اگر دولت یک برنامه راهبردی دقیق طراحی کند و اختلافات داخلی خود را حل کند تا بخش خصوصی بتواند به پیش‌بینی درستی از شرایط برسد می‌تواند جلوی بسیاری از خسارات را در تجارت و بازار کشور بگیرد، اما تصمیمات ناگهانی دولت که منجر به پیشبینیناپذیر شدن شرایط می‌شود خساراتی به مراتب شدیدتر از تحریم‌‌‌های جهانی، به بخش خصوصی و کشور وارد خواهد کرد.
اختلافات داخلی دولت موجب پیشبینیناپذیر شدن شرایط شده و این مساله برای فعال بخش خصوصی نه‌تنها در حوزه تجارت بلکه در سایر حوزه‌‌‌های اقتصادی نیز زیان‌بار خواهد بود.
1.5 میلیارد دلار طلب معوق ارزی واردکنندگان نهادههای دامی کشور از بانک مرکزی
وی افزود: اکنون واردکنندگان نهادههای دامی 1.5 میلیارد دلار طلب معوق ارزی از بانک مرکزی دارند و چاره‌‌‌ای برای آنها نمانده است تا برای تامین ارز به بازار آزاد وارد شوند، زیرا بخش خصوصی نمی‌تواند اعتبار خود را بفروشد. از طرفی تشدید افزایش نرخ ارز در تضاد با سیاست‌‌‌های بانک مرکزی و دولت است به همین دلیل تاخیر در تامین ارز کالاهای اساسی موجب افزایش تورم در کشور خواهد شد و تنها راه جلوگیری از این مشکل پرداخت فوری بدهی‌‌‌های ارزی بخش خصوصی توسط بانک مرکزی است که با این کار صف تامین ارز کوتاه شده و التهاب بازار ارز کم خواهد شد.
خوراک آماده دام و طیور موجب افزایش بهره‌‌‌وری در تولیدی‌‌‌ها و جبران کسری نهادههای دامی خواهد شد
سال‌هاست که نهادههای تولید در صنعت کشاورزی و غذایی از طریق واردات در کشور تامین می‌شود و این مساله باعث شده تا در برخی سال‌ها به دلیل مشکل واردات، تولید محصولات کشاورزی و غذایی و به تبع آن تنظیم بازار با چالش‌‌‌های جدی مواجه شود. به همین منظور متخصصان کشاورزی و صنعت غذا با به کارگیری علم و فناوری برای بهره‌‌‌وری بیشتر از نهادههای تولید دست به اقدامات موثری زدند؛ از جمله این اقدامات تاسیس کارخانههای تولید خوراک دام و طیور و آبزیان کشور بوده است که در آن نهادههای دامی با درصد خاصی ترکیب و به همراه ریزمغذی‌‌‌های مورد نیاز دام، طیور و آبزیان در کوره‌‌‌های مخصوص پخته می‌شود که همین امر موجب سلامت بیشتر خوراک دام و از بین رفتن فتوژن‌‌‌های مخرب نهادههای دامی شده و به دست تولیدکننده میرسد.
مهم‌ترین اثر استفاده از فرآورده‌‌‌های نهادههای دامی در این کارخانه‌ها افزایش ضریب تبدیل در تولید است؛ به عنوان مثال اگر تولیدکننده طیور به ازای هر 2.2 کیلوگرم دان مرغ (بدون فرآوری) یک کیلوگرم گوشت تولید کند می‌تواند با استفاده از خوراک دام آماده به ازای هر 1.6 کیلوگرم خوراک آماده یک کیلوگرم گوشت تولید کند یعنی تولیدکننده می‌تواند ضریب تبدیل خود را از 2.2 کیلوگرم به 1.6 گرم کاهش و از سوء راندمان جلوگیری کند، اما با وجود افزایش راندمان و کاهش ضریب تولید همچنان شاهد تمایل بهره‌‌‌برداران دامی از نهادههای خام (بدون فرآوری) برای مصرف دام و طیور هستیم و علت آن بالاتر بودن قیمت خوراک دام و طیور به نسبت نهادههای دامی است. به گفته کارشناسان، خوراک آماده دام و طیور به دو دلیل عمده گران‌‌‌تر از نهادههای دامی برای بهره‌‌‌بردار تمام می‌شود. ابتدا تفاوت هزینه‌‌‌های انرژی در کارخانههای خوراک دام با مرغداری‌‌‌ها و دامداری‌‌‌هاست به این صورت که هزینه انرژی در کارخانه‌ها با تعرفه صنعتی محاسبه می‌شود در حالی که تعرفه تولیدی‌‌‌های دام و طیور همان تعرفه کشاورزی است و ارزان‌‌‌تر است.
دلیل دوم تفاوت هزینه مالیات بر حقوق کارگر در کارخانه‌ها با تولیدی‌‌‌های دام و طیور است که در کارخانه‌ها با تعرفه صنعتی محاسبه می‌شود، اما تولیدکننده دام و طیور معاف از مالیات برحقوق کارگر است.بنابراین با توجه به محاسبه هزینه‌‌‌های تمام‌شده کارخانه‌ها، هر کیلو خوراک آماده دام و طیور حدودا 1200 تومان بیشتر از نهادههای دامی برای بهره‌‌‌بردار تمام می‌شود. اما باوجود قیمت بالاتر خوراک آماده به نسبت نهاده، راندمان استفاده از خوراک دام برای تولیدی‌‌‌ها بیشتر خواهد بود؛ به عنوان مثال در مرغداری که از خوراک آماده طیور استفاده می‌شود موجب رشد یکسان جوجه‌‌‌ها و مرغ‌‌‌های گوشتی می‌شود و این مساله برای تولیدکننده بسیار سودآور است در صورتی‌‌‌که با استفاده از نهادههای بدون فرآوری گله مرغداری به صورت یکسان و یکدست و هم‌وزن نخواهد بود و در نهایت با وجود بالاتر بودن قیمت خوراک آماده طیور شاهد سودآوری بیشتر و راندمان بالاتر برای تولیدکننده خواهیم بود.
طبق بررسی‌‌‌های آماری استفاده از خوراک دام در تولیدی‌‌‌ها می‌تواند برای کشور هزاران میلیارد تومان درسال صرفه اقتصادی داشته باشد.
مهربانی، فعال صنعت کشاورزی، در گفتوگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» در خصوص اهمیت استفاده از خوراک آماده در تولیدی‌‌‌های دامی متذکر شد: استفاده از خوراک آماده موجب کاهش ضریب تبدیل خواهد شد و این مساله منجر به صرفه‌‌‌جویی بیشتر در مصرف نهاده و بهره‌‌‌وری بالاتر در تولید خواهد شد.
وی افزود: اگر در سال حدود یک میلیارد و 400 میلیون جوجه‌‌‌ریزی در کشور داشته باشیم که هر کدام به وزن 2.5 کیلو برای مصرف برسند در صورتی که تولیدکننده از نهاده دامی بدون فرآوری برای تولید استفاده کند ضریب تولید او 2.2 خواهد بود؛ یعنی به ازای هر 2کیلو و200 گرم دان مرغ یک کیلوگرم گوشت تولید می‌کند، این درحالی است که با استفاده از خوراک آماده ضریب تولید 1.6 خواهد شد و از سوء راندمان هزار میلیارتومانی در سال جلوگیری خواهد شد.
نباید تولیدکننده تبدیل به توزیع‌کننده یارانه شود
نظر برخی کارشناسان اقتصادی برآن است که هرچه یارانه به انتهای زنجیره تولید تعلق پیدا کند بیشتر به جامعه هدف خواهد رسید و از ایجاد فساد جلوگیری خواهد شد. این در حالی است که در این سال‌ها ما شاهد تعلق یارانه دولتی به ابتدای زنجیره تولید بوده‌ایم و نهادههای دامی با ارز 28هزار تومانی به دست تولیدکننده که در راس زنجیره تولید است میرسد.
در همین خصوص دکتر مهربانی معتقد است تولیدکننده نباید مسوول توزیع یارانه باشد و این مساله علاوه بر ایجاد رانت و فساد منجر به ایجاد تعهد اجتماعی بر تولیدکننده می‌شود در حالی که کار تولیدکننده فقط تولید است.
استفاده از خوراک دام 20درصد کسری نهاده در کشور را جبران خواهد کرد
با توجه به افزایش نرخ ارز و مشکلات تامین ارز نهادههای دامی از سوی بانک مرکزی در کنار تحریم‌‌‌ها پیش‌بینی می‌شود که در سال آینده کشور با کسری نهادههای دامی مواجه خواهد شد که به اعتقاد کارشناسان با استفاده از خوراک دام آماده به راحتی می‌توان تا 20درصد کسری نهاده در کشور را جبران کرد و این مساله نیازمند فرهنگ‌سازی و توجیه تولیدکنندگان بر اهمیت استفاده از خوراک دام آماده است.
