ویژه‌نامه تحلیلی انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران

• آب‌رفتن یک صنعت

  

• مـوانع پیـش‌رو

• دوسوی انتظار

  

  در فضای فعلی صنعت خودرو کشور با توجه به روابط و تعاملات صورت‌گرفته با خودروسازان و شرکت‌های خارجی، طبیعتاً دولت از قطعه‌سازان انتظاراتی خواهد داشت. اگرچه در راستای برآورده شدن این انتظارات نیز دولت اقداماتی خواهد داشت تا بتواند به این بخش از صنعت برای تحقق این انتظارات کمک کند.

• شفافیت مالیاتی

  بر مبنای آنچه در آمارهای اقتصادی وزارت صنعت آمده، بخش قطعه‌سازی ایران با داشتن سهمی ۱۱‌درصدی در کل بخش صنعت ایران، به وضوح از نقشی اساسی در ایجاد ارزش افزوده، رشد اقتصادی و تولید برخوردار بوده و دولت نیز از اهمیت این بخش به خوبی آگاه است. این بخش با داشتن سهمی ‌۶۵درصدی از کل سهم صنعت خودرو ایران، دارای جایگاهی مهم و برجسته بوده و هرگونه تغییر در کلیت این بخش، سریعاً روی صنعت خودرو تاثیر می‌گذارد. متاسفانه برنامه‌ای که از سوی دو سازمان تامین اجتماعی و امور مالیاتی برای اخذ حق بیمه و مالیات از درآمد صنعت قطعه‌سازی وجود دارد، کاملاً در جهت مقابله با رشد تولید و صنعت بوده که این موضوع به شدت برای تولیدکننده زیان‌آور است.

• ۸۰ قطعه‌ساز برای همکاری با پژو انتخاب شدند

  

  پس از گذراندن سال‌های اوج و پس از آن رکود ناشی از تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی، قطعه‌سازی کشور که رشد خوبی را تجربه می‌کرد، ناگهان با افت و رکود شدیدی مواجه شد و از این ناحیه متحمل ضربه و آسیب جدی شد. با این حال پس از توافق برجام و رفع برخی از موانع در ارتباطات جهانی به خصوص پس از انعقاد قراردادهای همکاری خودروسازان داخل با شرکت‌های بزرگ اروپایی و آسیایی، این انتظار به وجود می‌آید که شرایط قطعه‌سازان نیز رو به تغییر و بهبود برود. بر این اساس مهندس رضا رضایی، رئیس هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران در پاسخ به سوالات مطرح‌شده، ضمن توصیف شرایط سخت قطعه‌سازان در سال‌های تحریم، درباره تغییر وضعیت آنها در پسابرجام توضیحات قابل توجهی را بیان می‌کند.

• ابتدای مسیر

  صنعت خودرو به عنوان یکی از بخش‌های اصلی و تاثیرگذار اقتصاد کشور دوران رکود و سختی روزگار تحریم را پشت سر گذاشته است. حالا به خصوص در پسابرجام، تعامل و مراودات خودروسازان داخل نیز با شرکت‌های خارجی افزایش یافته و به دنبال آن قراردادهای همکاری و مشارکت میان آنها امضا شده است. با توجه به اینکه طبق قانون، بخشی از تولید این خودروها باید در داخل انجام شود، به نظر می‌رسد آنچه غیر از توانایی خودروسازان باید مورد توجه قرار گیرد، سر و سامان گرفتن شرایط قطعه‌سازان نیز باشد. خودروسازان می‌گویند این توانمندی در کشور وجود دارد که بین ۳۰ تا ۴۰ درصد خودروهای خارجی، داخل کشور ساخته شود. در حالی که این داخلی‌سازی، جز با ایجاد رابطه منطقی میان خودروسازان و قطعه‌سازان امکان‌پذیر نخواهد بود. قطعه‌سازانی که در گذشته برای ایجاد مراکز و واحدهای مهندسی تخصصی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در شرایط تحریم و پس از آن، خیلی زودتر از سایر شرکت‌های فاقد چنین واحدی توانستند مسیر رشد و پیشرفت را طی کنند.

• درد مشترک با خودروسازان

  

  مهندس سیدمرتضی مرتضوی، نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران، می‌گوید: به‌رغم نظر اکثریت که قطعه‌سازان را مقابل خودروسازان در نظر می‌گیرند و معتقدند که همکاری بین خودروسازان و قطعه‌سازان وجود ندارد، به نظر من جنس مشکلات ما و خودروسازان شباهتی بسیار نزدیک به هم دارد. در نتیجه ما دردهای مشترکی با خودروسازان داریم که در کنار هم و با بهره‌مندی از کمک وزارتخانه‌های مختلف می‌بایست این مشکلات را حل کنیم.

• دغدغه تامین مالی

  کمیسیون بانکی انجمن قطعه‌سازان تلاش کرده است تا با کمک به رفع موانع موجود در سر راه قطعه‌سازان و مساعدت در جهت تامین مالی به این روند رو به رشد به‌رغم همه سختی‌ها سرعت ببخشد. با توجه به این موضوع کمیسیون انجمن قطعه‌سازان گزارشی از نحوه عملکرد خود در یک سال اخیر ارائه می‌کند. نظر به اینکه خودروسازان در کشور مشمول قانون ذی‌نفع بانک مرکزی هستند و به عنوان شرکت مادر اگر تسهیلاتی را تا سقف خاصی دریافت کنند، شرکت‌های زیرمجموعه آنها دیگر نمی‌توانند از این منابع استفاده کنند و با توجه به کارفرمایی شرکت‌های خودروساز به قطعه‌سازان، تیم جدید مدیریتی خودروسازان، سقف ۹۰ تا ۱۲۰‌روزه برای پرداخت مطالبات قطعه‌سازان در نظر گرفته است. اما محدودیت منابع خودروسازان باعث شد برای رفع مشکل مالی قطعه‌سازانی که بیش از ۱۲۰ روز از پرداخت مطالباتشان گذشته است، این واحدها برای دریافت تسهیلات و وام از بانک‌ها از سوی خودروسازان ضمانت شوند که این موضوع در رفع بخشی از مشکل نقدینگی واحدهای قطعه‌سازی کمک موثری کرده است.

• رویه‌ها اصلاح شوند

  

  از جمله مهم‌ترین مسائلی که روزانه از سوی انجمن قطعه‌سازان ایران پیگیری می‌شود، موضوعات بیمه‌ای و مالیاتی قطعه‌سازان وطنی است که با تلاش‌های اخیر انجمن قطعه‌سازان تا حد بسیاری کاهش یافته است. مهندس فرهاد بهنیا عضو هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران عقیده دارد باید کاری کرد که انبوه نقدینگی سرگردان در بازار به سمت واحدهای تولیدی سوق پیدا کند تا هم مشکل تامین مالی صنایع از جمله صنعت قطعه‌سازی رفع شود و هم رویه‌های شومی مثل دلالی و واسطه‌گری از فضای اقتصاد کشور رخت بندد. رئیس کمیسیون بیمه و مالیات انجمن قطعه‌سازان ایران به جد عقیده دارد بدون تعامل مستمر و مستقیم با نهادهایی مثل سازمان امور مالیاتی یا تامین اجتماعی، نمی‌توان به رفع مشکلات صنعت قطعه‌سازی امیدوار بود.

• وفاق برای رشد

  انجمن قطعه‌سازان ایران یا در اصطلاح رسمی و حقوقی انجمن سازندگان قطعات کشور از سال ۱۳۷۳ با هدف پیگیری مطالبات صنفی این بخش، از آغاز فعالیت تا اواسط دهه ۸۰ به خوبی توانست نقش خود را در بهبود شرایط بخش قطعه‌سازی کشور ایفا کند اما متاسفانه با کمرنگ شدن نقش انجمن‌های صنفی و نهادهای مشابه که از سوی سیاستگذاران مظلوم واقع شدند، نقش انجمن صنفی قطعه‌سازان هم به محاق رفت و به دلیل اتفاقات سیاسی- اقتصادی ایجادشده در ابتدای دهه ۹۰، حضور کلی فعالان صنعت قطعه‌سازی در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌ها به شدت کمرنگ شد و به دلایل متعدد از جمله کاهش سطح وفاق بین قطعه‌سازان از ریتم اصلی خود خارج شد.

• در انتظار اتصال به بازار جهانی

  

  گفت‌وگو با یکی از جوان‌ترین مدیران بخش قطعه‌سازی ایران از آن جهت جذاب است که وی علاوه بر تجربه کافی در حوزه تخصصی خود، بر مباحث اقتصاد خرد و کلان نیز به خوبی احاطه داشته و در جای‌جای بحث، از سطح پایین رقابت در اقتصاد ایران گلایه می‌کند. مهندس مازیار بیگلو دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران با اذعان به برخی از کاستی‌های فعلی بازار خودرو ایران، هدف اصلی انجمن را در پیگیری قراردادهای پسابرجامی صنعت خودرو، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و اتصال شرکت‌های ایرانی فعال در صنعت با زنجیره جهانی این بخش عنوان می‌کند و در عین حال لزوم سرمایه‌گذاری بخش قطعه‌سازی ایران در بخش‌های تحقیق و توسعه را پیش‌نیاز رشد و توسعه صنعت خودرو ایران برای پرش به بازارهای جهانی می‌داند.

• در کمند تنگنای مالی

  

  در کشور ما به‌رغم ظرفیت بالای تولید خودرو و پیشتازی در منطقه در این زمینه با چالش‌های بسیاری مواجهیم و هنوز نتوانسته‌ایم از تمام توان و ظرفیت این صنعت برای تامین نیاز تولیدکنندگان داخلی استفاده کنیم که مساله عمده آن به مشکلات تامین مالی برمی‌گردد. به این بهانه با مهندس شاپور سامعی عضو هیات مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران، به بررسی معضلات تامین مالی قطعه‌سازی و مشکلات قطعه‌سازان با نظام بانکی پرداختیم.

• مسیر صادرات هموارتر می‌شود

  

  بر اساس آنچه در سند چشم‌انداز صنعت خودرو در افق ۱۴۰۴ عنوان شده است، قطعه‌سازان تا هشت سال آینده باید به آن حد از توانمندی در تولید برسند که بتوانند به ارزش ۲۵ میلیارد دلار، قطعات مورد نیاز تولید خودرو در داخل کشور را تامین کنند و همچنین صادرات محصولات خود را تا شش میلیارد دلار افزایش دهند. این در حالی است که اعداد منتشرشده از آمار صادرات قطعات در سال‌های اخیر، رقم چشمگیری را نشان نمی‌دهد و حتی به یک میلیارد دلار نیز نرسیده است. بر این اساس با توجه به ارتباط خودروسازان داخل با شرکت‌های خارجی و عقد قراردادهای جدید خودرویی، به نظر می‌رسد شرایط تولیدکنندگان قطعات در حال تغییر است. بر این اساس مهندس محمد شهپری، عضو هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران در گفت‌وگویی ضمن توضیح در مورد شرایط مناسب برای ایجاد بستر و زیرساخت‌های کافی برای تولید صادرات‌محور، بر توانمندی و پتانسیل‌های موجود در این بخش از صنعت تاکید کرد.

• گام‌ بزرگ

  با انتخابات انجمن قطعه‌سازان سال ۱۳۹۵ تیمی از بزرگان قطعه‌سازی کشور مسوولیت هیات‌مدیره انجمن را بر عهده گرفتند و کارشان را با این نیت آغاز کردند که بتوانند گام‌هایی بزرگ و موثر برای قطعه‌سازی بردارند. اعضای انجمن قطعه‌سازان بعد از اینکه کرسی‌های انجمن را به دست آوردند، تصمیم گرفتند با تشکیل چند کمیسیون تخصصی، مشکلات این صنعت را از سر راه بردارند. یکی از این کمیسیون‌ها، کمیسیون خودروسازان است که کار برقراری ارتباط با خودروسازان برای رفع کردن مشکلات و معضلات قطعه‌سازان را بر عهده دارد.

• پلت فورمی برای ۱۰ سال آتی

  

  وابستگی خودروسازان به تامین‌کنندگان برای تولید خودرو و فعالیت خطوط تولید، موضوعی غیرقابل انکار است. بر همین اساس است که گفته می‌شود صنعت خودرو بدون حضور قطعه‌سازان امری غیرممکن است. اما اینکه قطعه‌سازان در چه سطحی از کیفیت تولید می‌کنند و توان، پتانسیل، تکنولوژی، تجهیزات و فناوری تولید آنها مطابق استانداردهای جهانی باشد یا خیر، موضوعی است که بر نحوه همکاری و تعامل آنها با خودروسازان تاثیرگذار است. بر این اساس دکترحسین نجاری به عنوان مدیرعامل ساپکو در گفت‌وگویی ضمن توضیح برنامه‌های این شرکت برای همکاری با تامین‌کنندگان، به توصیف تصویری از چشم‌انداز ۱۰ سال آینده زنجیره تامین نیز پرداخت.

• برنامه‌ریزی راهبردی برای ساخت آینده

  

  سابقه فعالیت صنعت قطعه‌سازی خودرو در ایران، به سال‌های میانی دهه ۴۰ بازمی‌گردد. با افزایش تنوع محصولات صنعت خودرو در دهه ۵۰ و انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک با خودروسازان وقت، تولید برخی از قطعات و مجموعه‌ها در درون کشور آغاز شد که برای نمونه می‌توان به قطعه و مجموعه‌هایی مانند اگزوز، پیستون، رینگ چرخ و... اشاره کرد. از سال‌های آغازین دهه ۷۰ دورانی نوین در صنعت قطعه‌سازی کشور شروع شد. مهم‌ترین ویژگی این دوره جدید، تمرکز بر استراتژی تعمیق ساخت داخل قطعات و مجموعه‌های خودرو بود که با ایجاد شرکت‌های سازه‌گستر سایپا و ساپکو برای شکل‌دهی به زنجیره تامین همراه شد. در این میان برخی از قطعه‌سازان نیز توانستند روابط شراکتی خود را توسعه داده و اقدام به تولید تحت لیسانس یا تولید مشترک با قطعه‌سازان خارج از کشور کنند. انتقال تکنولوژی صورت‌گرفته در این دوران، یکی از زمینه‌های اصلی پشتیبانی‌کننده از رشد صنعت خودروسازی بود. با مدیریت شرایط مذکور طی سال‌های اخیر، گروه خودروسازی سایپا استراتژی مشارکت با سازندگان را به عنوان یک اصل در دستور کار خود دارد و در حال حاضر از نگاه به سازندگان به عنوان یک پیمانکار گذر کرده و آنها را به عنوان شرکای خود قلمداد می‌کند و همواره در جهت توسعه مشارکت‌های استراتژیک با این سازندگان قدم‌های استواری برداشته است. از سال گذشته این مفهوم فراتر رفته و سازندگان به عنوان قابلیت‌ها و ظرفیت‌های گروه سایپا تعریف شده‌اند و توسعه این قابلیت‌های سازمان به عنوان یکی از محوری‌ترین استراتژی‌ها در دستور کار است.

• خلأ دانشی معضلات مالی

  

  عمیقاً عقیده دارم تنها نگاه به آینده و دستیابی به دانش واقعی است که می‌تواند مشکلات صنعت قطعه‌سازی ایران را به شکل ساختاری حل کند. این بخشی از تحلیل مهندس سهیل یزدان‌بخش از اعضای هیات‌مدیره و خزانه‌دار انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران است که با حدود دو دهه فعالیت در این حوزه، نگاهی علمی و استراتژیک به مسائل دارد. وی تاکید می‌کند بدون توجه به واحدهای کوچک‌مقیاس و ضعیف‌تر موجود در قطعه‌سازی ایران و حل دشواری‌های تولید در این کارگاه‌ها، نمی‌توان به ایجاد یک زنجیره قدرتمند از قطعه‌سازان در ایران امیدوار بود.

• فرصت آشنایی با تکنولوژی

  

  برخی معتقدند که قرارداد همکاری با خودروسازان خارجی می‌تواند به اقتصاد کشور در جهت بهبود تولیدات داخلی نیز کمک کند. عضو هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران با تایید این موضوع که همکاری با شرکت‌های خارجی برای اقتصاد کشور مفید است تاکید می‌کند که البته هیچ‌گونه اطلاعاتی از قراردادهای بسته‌شده در اختیار انجمن قطعه‌سازان قرار نگرفته است. به گفته این تولیدکننده باسابقه، باید مقررات شفافی وضع کرد که خودروساز خارجی تابع آن باشد، مقرراتی که در کشورهای دیگر مانند چین در حمایت از تولیدکنندگان داخلی نیز وضع شده است. مهندس رضا هاشمی، عضو هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران تاکید می‌کند با توجه به سابقه طولانی تولید قطعه در داخل کشور و توان نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بالا، در حال حاضر پتانسیل تولید قطعات باکیفیت وجود دارد.

• کلید مفقوده

  یکی از چالش‌های کسب‌وکار واردات بی‌رویه‌ای است که در کشور انجام شده و این موضوع به آفت تولید تبدیل شده است. پیش از انقلاب، تولیدات خودرو در کشور عمدتاً به صورت مونتاژ صورت می‌گرفت و صنعت قطعه‌سازی در میان صنایع کشور، چندان محلی از اعراب نداشت. پس از انقلاب اما وزارت صنایع سنگین نقش قابل توجهی را برای خودکفایی صنایع کشور ایفا کرد.

• دوراهی تهران - فرانسه

  

  برداشته‌شدن تحریم‌ها و ورود خودروسازان جهان به کشور می‌تواند زمینه را برای گسترش تولیدات داخلی قطعات خودرو مهیا کرده و تکنولوژی روز دنیا را در این زمینه به این صنعت تزریق کند، اما این مهم تا چه اندازه محقق شده است؟ کارشناسان معتقدند صنعت قطعه‌سازی کشور بیمار است و باید مدیریت فضای کسب‌وکار برای فعالان در این صنعت ایجاد شود، از سوی دیگر تامین منابع، نوسازی و پرداخت به موقع قطعه‌سازان از جمله مشکلات قابل توجه آنها در کشور در یک دهه اخیر بوده است.‌ مهندس پدرام باویلی، عضو هیات‌مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران معتقد است باید در قراردادهای منعقدشده به وضوح از شرکت‌های خودروساز خارجی خواسته شود که تکنولوژی روز را به قطعه‌سازان داخلی منتقل کنند و در این مسیر از کنار گذاشته شدن قطعه‌سازان داخلی جلوگیری کنند تا بتوانیم در مدت زمان کوتاهی از وابستگی به منابع خارجی در تولید قطعه رهایی یابیم. مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.

• عصر جدیدی در راه است

  

  با اینکه جوان است اما تحلیل جالبی از وضعیت صنعت قطعه‌سازی ایران دارد و به لطف آشنایی دقیق با پیشینه صنعت قطعه‌سازی، به خوبی می‌تواند چشم‌انداز پیش روی این بخش را ترسیم کند. مهندس پیمان یزدان‌بخش به عنوان یکی از فعالان صنعت قطعه‌سازی ایران به قطعه‌سازان ایرانی توصیه می‌کند شیوه تعامل با خودروسازان خارجی حاضر در بازار ایران را بیاموزند و از تولید قطعات قدیمی با تیراژ بالا به سمت تولید قطعات کیفی تکنولوژیک تغییر رویه دهند. یزدان‌بخش عقیده دارد پس از برجام دوره جدیدی از حیات صنعت قطعه‌سازی ایران شکل گرفته و می‌توان به مدد ارتباط دوباره با بازارهای جهانی و توسعه دانش در شرکت‌های داخلی، در افق ۱۴۰۴ به گردش مالی ۲۲ میلیارد دلاری قطعات خودرویی دست یافت.

• تعامل سازنده

  اگر مراحل تکنولوژی در تولید یک قطعه را به سه مرحله تقسیم کنیم، مرحله اول را تولید قطعه جاری، مرحله دوم را مهندسی معکوس (بهینه‌سازی قطعه فعلی) و مرحله سوم را طراحی و تولید یک قطعه کاملاً جدید می‌نامند. با عنایت به این موضوع کار ویژه کمیته کسب‌وکار انجمن قطعه‌سازان، تلاش برای فهم دقیق و مشترک از وضعیت فعلی صنعت قطعه‌سازی و واحدهای فعال است تا نسبت به برنامه‌ریزی برای رشد کمی و کیفی کل صنعت اقدام کند.

• نگرش قطعه‌ساز‌مآبی حاکم شود

  

  ارتباط خودروسازها و قطعه‌سازها در صنعت خودرو کشور همواره از جمله مسائل مهم بوده است. همکاری این دو بخش در برهه‌های مختلف با گلایه‌هایی از هر دو سو همراه بوده است. گلایه‌هایی که برخی اوقات روی کیفیت و کمیت خودروهای تولیدی کشور تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم دارد. قطعه‌سازها معتقدند تغییر نگاه و سیاست خودروسازها در قبال قطعه‌سازها می‌تواند این گلایه‌ها را کاهش دهد. مهندس حسام اردشیر بازرس انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران از بایدها و نبایدهای رفع مشکلات بین خودروسازها و قطعه‌سازهای ایرانی می‌گوید.

• فرصت عرضه

  نمایشگاه بین‌المللی قطعات، لوازم و مجموعه‌های خودرو هر سال در تهران برگزار می‌شود. بر این اساس یازدهمین دوره این نمایشگاه که گفته می‌شود بزرگ‌ترین نمایشگاه بین‌المللی در این حوزه در منطقه غرب آسیا به شمار می‌رود، آبان‌ماه سال گذشته در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برپا شد.

• در فکر نوسازی

  

  فعالان حوزه خودرو همواره بر این مساله تاکید داشته‌اند که نوسازی این صنعت مستلزم سرمایه‌گذاری مشترک خودروسازان و وزارت صنعت، معدن و تجارت با شرکت‌های خارجی است به شکلی که نقش قطعه‌سازان در این قراردادها به طور شفاف مشخص شود. این تغییرات، تحولات، انتظارات و پیشنهادات، در کنار نگاهی کلی بر چشم‌انداز صنعت قطعه‌سازی کشور، مواردی است که محسن صالحی‌نیا، معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت در اظهارات خود درباره آنها توضیح داد.

• نمایی از صنعت قطعه‌سازی و خودرو